Ethiopië

Ethiopië neemt een unieke plaats in op het Afrikaanse continent. De hooglanden en laaglanden zijn de sporen van de oeroude menselijke voetstappen en de eb en vloed van wereldrijken. Het land strekt zich uit over de Hoorn van Afrika en beslaat een geheel door land ingesloten gebied van 1.104.300 km², begrensd door Eritrea, Djibouti, Somalië, Kenia, Zuid-Soedan en Soedan. In het hart ligt Addis Abeba, gelegen op 2400 meter hoogte aan de voet van de Entoto-berg, waar de Oost-Afrikaanse Rift de Afrikaanse en Somalische plaat doorsnijdt. Met zo'n 132 miljoen inwoners in 2024 is het de op één na meest bevolkte natie van Afrika en de grootste door land ingesloten staat ter wereld.

Lang vóór geschreven kronieken doken hier anatomisch moderne mensen op en trokken noordwaarts naar het Nabije Oosten. Tegen 980 v.Chr. heerste het koninkrijk D'mt over de noordelijke hooglanden, dat zich al snel overgaf aan Aksum, wiens hegemonie negen eeuwen standhield. Aksum omarmde het christendom in 330 n.Chr.; de islam vond zijn eerste voet aan de grond in de hooglanden rond 615. Na Aksums ondergang in de 10e eeuw regeerde de Zagwe-dynastie totdat de Salomonslijn – die beweerde af te stammen van koning Salomo en de zoon van de koningin van Sheba – in 1270 de eenheid herstelde onder Jekoeno Amlak.

Het middeleeuwse rijk zwol aan door expansie en bood weerstand aan tegenstanders, het felst tijdens de Ethiopisch-Adaloorlog van 1529-1543. Halverwege de 18e eeuw viel het echter uiteen in rivaliserende vorstendommen tijdens de Zemene Mesafint, oftewel het "Tijdperk der Vorsten". De hereniging begon onder Tewodros II in 1855, die moderniserende hervormingen initieerde. Zijn opvolger, Menelik II, breidde de rijksgrenzen uit tot hun huidige grenzen tijdens Meneliks expansies, waarmee hij de Egyptische en Italiaanse opmars aan het einde van de 19e eeuw afsloeg en zo de soevereiniteit behield gedurende de Wedloop om Afrika.

Italiaanse troepen namen Ethiopië in 1936 in en voegden het samen met Eritrea en Somaliland tot Italiaans Oost-Afrika. Ze werden in 1941 door Britse troepen verdreven. De volledige onafhankelijkheid keerde terug in 1944. Tientallen jaren later, in 1974, zette de Derg keizer Haile Selassie af, wat het land in een burgeroorlog stortte onder een door de Sovjets gesteunde junta die bijna zeventien jaar duurde. De val van de Derg in 1991 bracht de EPRDF aan de macht, wat leidde tot etnisch federalisme en een nieuwe grondwet. Aanhoudende interetnische conflicten en een terugval in de democratie hebben de afgelopen decennia echter overschaduwd, wat sinds 2018 tot gewapende confrontaties heeft geleid.

De verscheidenheid aan etnische groepen in Ethiopië getuigt van een culturele dynamiek die verder reikt dan de Oromo-, Amhara-, Somalische en Tigrayan-meerderheden. Semitisch sprekende Habesha-gemeenschappen hebben historische banden met Abessinië; De Cushitic Oromo en Somalische volkeren handhaven pastorale tradities; Talloze andere groepen, van de Sidama tot de Afar, houden er unieke gebruiken op na. Het christendom, met name de Ethiopisch-orthodoxe Tewahedo-kerk, vertegenwoordigt bijna twee derde van de bevolking, gevolgd door de islam, traditionele geloofsovertuigingen en kleinere geloven. Addis Abeba is gastheer van de Afrikaanse Unie, de Economische Commissie voor Afrika van de VN en, sinds 2024, ook van de BRICS-top, hetgeen de diplomatieke status van Ethiopië onderstreept.

Geografisch gezien strekt Ethiopië zich uit van de woestijnen van de Danakil-depressie tot de Afromontane bossen van de westelijke plateaus. De Grote Riftvallei doorsnijdt een hooglandfort van bergen en dwars doorgesneden plateaus, de bron van rivieren die het vruchtbare westen omzomen. Het Tanameer, waar de Blauwe Nijl ontspringt, weerspiegelt de hemel erboven. Bij Dallol registreren sissende zoutpannen de hoogste gemiddelde jaartemperatuur ter wereld: 34 °C. De Ethiopische Hooglanden herbergen Afrika's grootste aaneengesloten bergketen. In de diepte liggen de Sof Omar-grotten, Afrika's meest uitgebreide ondergrondse netwerk. Hooglandsteden - Gondar, Axum, Lalibela - liggen op 2.000 tot 2.500 meter hoogte en genieten van een mild, door de moesson beïnvloed klimaat: droog van oktober tot februari; een licht regenseizoen van maart tot mei; zware regenval van juni tot september.

Dit gebied bevordert ecologische diversiteit en endemisch gedrag: de gelada-baviaan, de Walia-steenbok en de Ethiopische wolf leven in geïsoleerde ecosystemen; meer dan 850 vogelsoorten – waarvan er twintig uniek zijn voor deze hooglanden – vliegen door de lucht. Administratief gezien zijn twaalf regio's en twee steden onderverdeeld in zones, woredas en kebeles, die zowel de federale structuur als het lokale bestuur weerspiegelen.

Economisch gezien heeft Ethiopië buitenlandse investeringen aangetrokken voor de landbouw – de grootste sector met 37 procent van het bbp – en de bloeiende industrie. Onder premier Meles Zenawi (1995-2012) nam de groei sterk toe, met een gemiddelde van dubbele cijfers tussen 2004 en 2009. Toch piekte de inflatie in 2011 op 40 procent en bleef het inkomen per hoofd van de bevolking laag. In 2019 kampte bijna 69 procent van de bevolking met multidimensionale armoede. Ambitieuze infrastructuurprojecten – de standaardspoorlijn Addis Abeba-Djibouti, nieuwe snelwegen op de corridors Caïro-Kaapstad en N'Djamena-Djibouti, en de uitbreiding van de luchthavencapaciteit – zijn bedoeld om de handel te stimuleren. Industrieterreinen en een investeringswet voor diaspora's uit 2019 proberen de lichte industrie te stimuleren, terwijl appartementencomplexen in Addis Abeba het leven in de stad voor zo'n 600.000 inwoners hebben verbeterd.

Toch blijven er uitdagingen bestaan: het geletterdheidsniveau schommelt rond de 52 procent; tekorten aan sanitaire voorzieningen zorgen ervoor dat door water overgedragen ziekten zich kunnen vermenigvuldigen. Huishoudens op het platteland bestaan ​​gemiddeld uit zes personen in hutten van leem en riet, verstoken van braakliggend land en moderne hulpmiddelen, waardoor gezinnen gevangen zitten in een vicieuze cirkel van bodemuitputting en ondervoeding. Stedelijke migratie biedt kansen, maar zet de dienstverlening onder druk.

De Ethiopische samenleving kent zes nationale en negen belangrijke religieuze feestdagen. Kerstmis vindt plaats op 7 januari; Driekoningen, ook wel Timkat genoemd, valt op 19 of 20 januari. Orthodoxe vastendagen gaan vooraf aan Pasen en Kerstmis; Ramadan, Eid al-Fitr en Eid al-Adha bewegen mee met de maankalender. Meskel, ter herdenking van de ontdekking van het Ware Kruis, vult herfstpleinen met vreugdevuren.

De keuken belichaamt gemeenschappelijke banden: injera, een zuur platbrood van teff, bevat rijk gekruide stoofschotels – wati – van kip, rundvlees of peulvruchten. Doro Wot en Tibs sieren noordelijke tafels; kitfo, rauw rundergehakt gekruid met mitmita, komt uit Gurage. Oromo-specialiteiten – chechebsa, marqa – dansen over ontbijtschotels. Tihlo, dumplings op basis van gerst uit Tigray, zijn naar het zuiden getrokken. Maaltijden worden geserveerd rond een gedeelde schotel; de rituele gursha, waarbij iemand met de hand wordt gevoed, onderstreept de sociale intimiteit.

Te midden van de uitgestrektheid van hoogvlakten en de zonovergoten woestijn vormt Ethiopië zowel de bakermat van de mensheid als het knooppunt van een wereldrijk. De gelaagde geschiedenis, ecologische grandeur en veerkrachtige bevolking vormen een verhaal dat tegelijk eeuwenoud en ontvouwt, balancerend tussen blijvend erfgoed en de ambities van morgen.