Jahorina

Smeštena na ušću tri opštine — Pale i Trnovo u Republici Srpskoj i Trnovo u Federaciji Bosne i Hercegovine — leži Jahorina, planina tihe veličine u istočnom delu Bosne i Hercegovine. Kao deo surovih Dinarskih Alpa, Jahorina stoji kao tihi stražar istočno od planine Trebević. NJen najviši vrh, poznat kao Ogorjelica, dostiže nadmorsku visinu od 1.916 metara. U društvu planinskih čuvara Sarajeva, Ogorjelica je druga po veličini, odmah posle Bjelašnice, koja se uzdiže na 2.067 metara. Iako su njene obrisi strogi u odnosu na horizont, padine Jahorine su se tokom više od jednog veka razvile od retko posećenih planinskih pašnjaka u mesto alpskog sporta i zajedničkog sećanja.

Fizički karakter planine oblikuje krečnjačka kičma, čije su padine oblikovane milenijumima mraza i topljenja. Iznad 1.300 metara, guste šume bukve i smrče ustupaju mesto stenovitim izdancima i subalpskim travama. Ove šume pružaju sklonište skromnoj fauni - divokozama, srnama i, povremeno, udaljenom odjeku vučjeg zova. Zime obavijaju padine snežnim pokrivačem koji traje, u proseku, 175 dana godišnje, od početka oktobra do kraja maja. U februaru, prirodne akumulacije često dostižu visinu veću od jednog metra, dajući osećaj trajnosti najživljim aktivnostima u sezoni.

Zapisi o skijanju na Jahorini datiraju još iz kraja devetnaestog veka, kada je austrougarska administracija mapirala planinske predeo i zabeležila prva nesigurna spuštanja lokalnih entuzijasta. Dve generacije kasnije, 1923. godine, organizovana turistička aktivnost je zaživela formalnim stvaranjem skijališta. U međuratnim godinama, skromni planinarski dom je služio posetiocima, dok su se na strmijim padinama pojavile skakaonice. Do 1937. godine, Jahorina je bila domaćin prvog Jugoslovenskog skijaškog relija, skupa koji je signalizirao i rastuće interesovanje za ovaj sport u nastajanju i potencijal planine kao regionalnog centra za zimske sportove.

Posledice Drugog svetskog rata ponovo su skrenule pažnju na Jahorinu. Godine 1955, planina je dočekala „Međunarodnu zimsku nedelju studenata“, preteču zvanične Zimske univerzijade koja će se pet godina kasnije održati u Šamoniju, u Francuskoj. Ovaj događaj je ojačao lokalnu infrastrukturu i posejao seme za još veličanstveniju scenu.

Ta faza je stigla u februaru 1984. godine, kada je Sarajevo postalo domaćin Četrnaestih zimskih olimpijskih igara. Jahorina je izabrana za domaćina ženskih alpskih skijaških takmičenja. Od 8. do 19. tog meseca, na stazama su najbolje skijašice sveta krčile svoje linije kroz sveže uređene staze. U znak priznanja za svoju olimpijsku ulogu, odmaralište je nakon toga dobilo naziv „Olimpijski centar Jahorina“, naziv koji je naglašavao njegov status i na nacionalnom i na međunarodnom nivou.

U decenijama koje su usledile, odmaralište je ostalo zaštitni znak bosanskog zimskog turizma, ali je njegova infrastruktura starila. Počev od 2012. godine, usmeren niz investicija imao je za cilj modernizaciju žičara na planini. Tokom šest godina, operateri su zamenili zastarele sisteme sa osam novih žičara koje je isporučila Lajtner grupa. Ove instalacije su poboljšale kapacitet i smanjile vreme čekanja, otvarajući put za dalja poboljšanja.

Do 2017. godine, pažnja je usmerena na pouzdanost snega. Opsežna mreža za veštačko osnežavanje postavljena je duž padina, koju je napajalo veliko veštačko jezero smešteno blizu vrha. U decembru 2018. godine, odmaralište je aktiviralo novi sistem, osiguravajući da svaka staza - bez obzira na prirodne snežne padavine - može biti u potpunosti pokrivena mašinski proizvedenim snegom. Ovaj razvoj je ne samo produžio sezonu već i podigao standard kvaliteta snega u celom području koje pokriva staza.

Danas, Olimpijski centar Jahorina predstavlja najveće i najposećenije skijalište u Bosni i Hercegovini. Više od 185.000 posetilaca prošlo je kroz njegove žičare tokom 2018. godine - vrhunac koji nije viđen od zlatnog doba 1980-ih. Pored alpskog skijanja i snoubordinga, planina privlači planinare i ljubitelje sankanja tokom zimskih meseci. Mreža staza za skijanje na dasci i nordijsko skijanje provija se kroz šume, dok osvetljenje staze Poljice omogućava noćna spuštanja pod blagim osvetljenjem.

U februaru 2019. godine, Jahorina je ponovo preuzela međunarodnu ulogu, služeći kao jedno od mesta održavanja Evropskog zimskog olimpijskog festivala mladih. Mladi sportisti sa celog kontinenta takmičili su se u skijaškim disciplinama koje su odražavale olimpijsko nasleđe planine, potvrđujući njeno mesto na mapi evropskog zimskog sporta.

Nadmorska visina u odmaralištu kreće se od podnožja 1.300 metara do vršne stanice žičare na 1.890 metara. Preko dvadeset pet kilometara obeleženih skijaških staza zadovoljava sve nivoe znanja, mada neki izvori navode i do četrdeset sedam kilometara kada se uračunavaju spojne staze. Najduži kontinuirani spust proteže se tri kilometra, nudeći kontinuirani nagib za skijaše srednjeg nivoa. Šesnaest žičara - koje obuhvataju dve gondole, pet žičara sa sedalištem i četiri vučne vučnice, dopunjene manjim površinskim žičarama - održavaju protok saobraćaja uzbrdo.

Pristupačnost je među najjačim prednostima Jahorine. Smeštena petnaest kilometara od grada Pala i dvadeset pet kilometara istočno od Sarajeva, planina se nalazi u neposrednoj blizini glavnih saobraćajnih arterija Bosne i Hercegovine. Međunarodni aerodrom Sarajevo, koji se nalazi trideset kilometara zapadno, povezuje odmaralište sa destinacijama širom Evrope. Putnici iz regionalnih prestonica - uključujući Beograd, Zagreb, Novi Sad, Split, Podgoricu i LJubljanu - mogu stići do planine drumom za manje od šest sati, što Jahorinu čini jednom od najdostupnijih destinacija na velikim nadmorskim visinama na kontinentu.

Smeštajni objekti su grupisani blizu baza žičara, a njihove drvene fasade i kosi krovovi čuvaju atmosferu planinskog sela. Ova blizina omogućava skijašima da izađu iz svojih soba na snegom prekrivene staze koje vode direktno do žičare. Enterijer favorizuje prirodnu toplinu - drvene grede, slabo osvetljenje i ognjišta - kako bi se ublažila hladnoća napolju.

Skijaška sezona obično traje od decembra do aprila. Iako su prirodne snežne padavine obilne i pokrivaju veliki deo terena do nadmorske visine od 1.890 metara, približno četrdeset procenata staza može se dopuniti veštačkim sistemom. Ova ravnoteža obezbeđuje izvesnu pouzdanost čak i u sezonama sa manjim padavinama.

Početnici pronalaze prijatan teren u blizini podnožja odmarališta, gde padina za skijanje nudi blage nagibe i lak pristup. Grupa plavih staza iznad sela predstavlja široke, pogodne staze koje podstiču napredak. Na većim nadmorskim visinama, grebeni pogodni za skijanje pružaju raznovrsniji teren: otvoreni vrhovi pružaju prostrane vidike, dok niži delovi ispod krošnji šume pružaju sklonište od vetra i nanetog snega.

Mogućnosti za ručavanje odražavaju mešavinu lokalnih i regionalnih uticaja. Usred planinskih čorbi i roštilja, posetioci se susreću sa jelima koja podsećaju i na alpsku tradiciju i na osmansko nasleđe. Meso sa roštilja pojavljuje se uz obilne supe, a deserti su inspirisani turskim motivima - prhko pecivo preliveno sirupom ili medom.

Olimpijski bar na vrhu planine nalazi se iznad skijališta. NJegovi prozori od poda do plafona pružaju panoramu oštrih vrhova i valovitih šuma. Ovde skijaši zastaju na kafu, lagane obroke ili trenutak odmora pre nego što se ponovo spuste. Bliže žičarama, Rajska vrata nude rustičan enterijer krunisan vatrom na drva. Atmosfera podseća na stare lovačke kuće, gde se gosti okupljaju da dele toplinu i priče između spuštanja.

Kafe „Pegi“ pored skloništa se može pohvaliti širokom terasom obasjanom zimskim suncem. U hladnim danima, gosti se povlače unutra da pijuckaju kuvano vino pored otvorenog ognjišta, uživajući u ćevapima - malim, začinjenim kobasicama karakterističnim za Balkansko poluostrvo. Ova mesta, iako različitih stilova, dele posvećenost druželjubivosti i regionalnom ukusu.

Kako popodnevne svetlosti jenjava, planina poprima mirniji ton. Hotelski barovi postaju glavna mesta za posleskijanje, a njihove karte pića su među najpristupačnijim u Evropi. Olimpijski bar pomera fokus sa osveženja na druženje, sa stolovima postavljenim blizu terase za dugotrajan pogled. Živa muzika često ispunjava bar Koliba, koji se nalazi u blizini hotela Termag, gde bendovi nastupaju nekoliko večeri nedeljno. Za one koji traže samoću, kafe-pab Kinder Jaje Jahorina nudi mirno utočište direktno na stazi - mesto za uživanje u toplom napitku i posmatranje padajućeg snega.

U svojoj istoriji, Jahorina je uravnotežila trenutke međunarodnog značaja sa stalnim ritmom lokalnog života. NJene padine su nosile prve skije austrougarskih šumara, žar ranih takmičara u reliju, preciznost olimpijskih šampiona i smeh porodica početnika. Infrastruktura može napredovati, a gužve mogu rasti, ali pravo nasleđe planine leži u međuigri stena, snega i zajednice – trajnom svedočanstvu i prirodnog sveta i ljudskog duha koji želi da ga naseljava.