Pakistan

Pakistan neemt een unieke convergentiepositie in op de kaart van Azië, waar zee en bergen, woestijn en riviervlakte, oude beschaving en moderne experimenten samenkomen in één landstreek. Het strekt zich uit over de noordelijke rand van het Indiase subcontinent en grenst aan Arabië, Perzië en Centraal-Azië, van de Arabische Zee tot de uitlopers van de Himalaya en de Karakoram, en van de zandvlakten van Sindh tot de hoogvlakten van Balochistan. Dit gevarieerde landschap heeft millennia lang stadstaten en rijken voortgebracht en vormt vandaag de dag de basis voor een natie van meer dan 241 miljoen mensen – de vijfde meest bevolkte ter wereld – met een rijke mix van culturen, talen en landschappen.

Lang voordat moderne grenzen werden getrokken, was deze regio de bakermat van enkele van de vroegste nederzettingen uit de menselijke geschiedenis. In Balochistan onthult de vindplaats Mehrgarh – bewoond vanaf ongeveer 6500 v.Chr. – hoe landbouw en veeteelt meer dan acht millennia geleden wortel schoten. Rond 2600 v.Chr. telde de Indusvlakte uitgestrekte steden zoals Harappa en Mohenjo-daro, met straten die volgens een rasterpatroon waren aangelegd, putten die waren gegraven voor de aanvoer van vers water en graanschuren om de oogst op te slaan. Eeuwen later, in de heuvels van wat nu Khyber Pakhtunkhwa is, ontstonden in de boeddhistische kloosters van Takht-i-Bahi de Gandhara-beeldhouwkunst, een combinatie van hellenistische motieven en Zuid-Aziatische religieuze beelden.

Deze oude verworvenheden voorspelden een opeenvolging van rijken: de satrapieën van de Achaemeniden, de administratieve centra van de Mauryans, de handelscentra van de Kushans en de culturele sferen van de Gupta's. Vanaf de zevende eeuw na Christus kwam de regio onder islamitische heerschappij te staan ​​onder de Omajjadenkaliefen; vervolgens lieten lokale dynastieën zoals de hindoeïstische Shahi en de Ghaznavids elk een architectonisch en artistiek erfgoed na. Het sultanaat van Delhi en later de Mogolkeizers consolideerden de macht over het hele subcontinent – ​​de Mogol-mecenassen schonken Lahore de Badshahi-moskee, de Shalimar-tuinen en de vestingwerken die er nog steeds staan.

De Britse overheersing vanaf 1858 bracht een koloniale infrastructuur tot stand met spoorwegen, irrigatiekanalen en administratieve scheidingen. Tegen die achtergrond ontstond in 1906 de All-India Muslim League, die pleitte voor politieke vertegenwoordiging. In het verkiezingsjaar 1946 maakten de overwinningen van de League in provincies met een moslimmeerderheid de weg vrij voor de deling. In augustus 1947 werd Brits-Indië verdeeld langs religieuze lijnen: Pakistan ontstond als een Dominion, bestaande uit West-Pakistan (het huidige Pakistan) en Oost-Pakistan (nu Bangladesh). De onafhankelijkheid ging gepaard met de grootste migratie in de menselijke geschiedenis en tragisch geweld tussen bevolkingsgroepen.

In 1956 nam de nieuwe natie haar eigen grondwet aan en riep zichzelf uit tot de Islamitische Republiek Pakistan. De unie tussen de twee vleugels bleek echter fragiel. In 1971, na een langdurige burgeroorlog, scheidde Oost-Pakistan zich af en vormde Bangladesh. Sindsdien heeft de Pakistaanse politiek zich bewogen tussen burgerlijk en militair bestuur, democratische intermezzo's en noodbevoegdheden, waarbij elk tijdperk de sociale en economische contouren ervan vormgaf.

Tegenwoordig behoort Pakistan tot de opkomende en groeileidende economieën ter wereld. Het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank erkennen het land als een middeninkomensland en maken deel uit van de Next Eleven-groep die klaar is voor snelle ontwikkeling. Hoewel landbouw belangrijk blijft – het Indusbekken wordt geïrrigeerd door een netwerk van kanalen – zijn de industriële en dienstensectoren rond Karachi, Lahore en Islamabad uitgebreid. De gemiddelde leeftijd van de bevolking is negentien jaar en een groeiende middenklasse, die nu naar schatting zo'n veertig miljoen mensen telt, oefent een toenemende invloed uit op de consumptie en de politiek.

Defensie is een centrale zorg. Met meer dan een miljoen actieve militairen beschikt Pakistan over het zevende grootste leger. In 1998 riep het zichzelf uit tot kernwapenstaat en introduceerde het een strategisch evenwicht ten opzichte van buurland India. Tegelijkertijd sloot het zich aan bij internationale organisaties – de VN, het Gemenebest, de Shanghai Cooperation Organisation en de Organisatie voor Islamitische Samenwerking – en sloot het zich aan bij de Verenigde Staten als belangrijke niet-NAVO-bondgenoot.

De oppervlakte van Pakistan – zo'n 882.000 km² – evenaart de gezamenlijke grootte van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De kustlijn langs de Arabische Zee en de Golf van Oman strekt zich uit over meer dan 1000 km, waar mangrovebossen in de Indusdelta een gevarieerde broedplaats bieden aan vogels en vissen. Landinwaarts strekt de Tharwoestijn zich uit ten oosten van de Indusvlakte, met zandduinen die met de wind meebewegen.

Drie brede geografische zones definiëren het land. De noordelijke hooglanden rijzen abrupt op, terwijl de Indische Plaat tegen de Euraziatische Plaat duwt: hier liggen de Karakoram, Hindu Kush en Pamir. Onder hun toppen bevinden zich de K2 (8611 m), de Nanga Parbat (8126 m) en drie andere 'achtduizenders', en 's werelds grootste niet-polaire gletsjers. Ten zuiden van de bergen strekt de Indusvlakte zich uit van Kasjmir tot Sindh, een vruchtbare gordel die ongeveer twee derde van de Pakistaanse bevolking van voedsel voorziet. In het westen en zuidwesten gaat het Balochistanplateau over in de hooglanden van Iran, onderbroken door droge bekkens en ruige heuvels.

Tektoniek zorgt voor seismische onvoorspelbaarheid in het noorden: aardbevingen zoals de aardbeving in Kasjmir in 2005 herinneren de inwoners aan de rusteloze aarde van de regio. Het klimaat varieert dienovereenkomstig – van door moessonregens overspoelde valleien tot droge kusten en hooggebergten. De koele, droge winterlucht maakt in de lente plaats voor stijgende temperaturen, vervolgens voor de zuidwestmoessonregens in de zomer, gevolgd door een korte terugtrekkende moesson in de herfst. Regenval kan afwisselen tussen droogte en overstromingen, wat de infrastructuur en de bestaansmiddelen op de proef stelt.

Pakistan is een federale parlementaire republiek bestaande uit vier provincies – Punjab, Sindh, Khyber Pakhtunkhwa en Balochistan – en drie territoria: het Hoofdstedelijk Territorium Islamabad, Gilgit-Baltistan en Azad Kasjmir. De lokale overheid functioneert via districten, tehsils en vakbondsraden, elk met gekozen vertegenwoordigers. De semi-provinciale status van Gilgit-Baltistan, toegekend in 2009, garandeert een lokale vergadering en een minister-president, hoewel de uiteindelijke macht bij de federale overheid blijft.

Etnische en taalkundige diversiteit bepaalt het sociale profiel van Pakistan. Punjabi's, bijna 37 procent van de bevolking, domineren het vruchtbare oosten; Pashtuns (18 procent) bewonen de westelijke hooglanden; Sindhi's (14 procent) en Saraiki's (12 procent) wonen in de zuidelijke en centrale vlakte; Urdu-sprekers (9 procent) zijn verspreid over meerdere regio's en vormen naast Engels de verbindende lingua franca in officiële en educatieve kringen. Balochs, Brahu's, Hindkowans, Kasjmiri's en tientallen kleinere groepen completeren het beeld. Er worden meer dan vijfenzeventig talen gesproken, van regionale talen tot bedreigde Himalayadialecten.

De bevolking van Pakistan groeide van 34 miljoen in 1951 tot meer dan 241 miljoen bij de volkstelling van 2023. De verstedelijking is sinds de jaren 80 verdrievoudigd, maar plattelandsbewoners vormen nog steeds de meerderheid. De hoge vruchtbaarheid – naar schatting 3,5 kinderen per vrouw in 2022 – maakt Pakistan tot een van de jongste landen ter wereld: meer dan 40 procent is jonger dan vijftien, terwijl de 65-plussers minder dan vier procent uitmaken.

De religieuze identiteit is overwegend islamitisch (96 procent, overwegend soennitisch), met kleine christelijke (1,4 procent) en hindoeïstische (2,2 procent) gemeenschappen, plus sikhs, boeddhisten, zoroastriërs en animisten (de Kalasha) in afgelegen valleien. De grondwet garandeert godsdienstvrijheid, hoewel sociale druk en incidenteel geweld minderheden kunnen treffen. De burgermaatschappij is gestructureerd rond uitgebreide families, hoewel het aantal kerngezinnen toeneemt doordat jongeren naar de steden trekken. Traditionele kleding – shalwar kameez – blijft alomtegenwoordig, terwijl westerse pakken hun intrede doen op kantoren en universiteiten.

Pakistan behoorde aan het begin van de gewone jaartelling tot de rijkste regio ter wereld, maar de economie schommelde tussen groei en crisis. Tegenwoordig staat het land op de 24e plaats qua koopkrachtpariteit en op de 43e plaats qua nominaal bbp, gedomineerd door textiel, landbouw, geldovermakingen en een groeiende dienstensector. Economische corridors – met name de China-Pakistan Economische Corridor – verbinden de havens van Gwadar en Karachi met Xinjiang over land, wat een verbetering van transport, energie en handel belooft.

Het wegennet beslaat in totaal bijna 264.000 km, maar snelwegen – slechts 2.500 km – vervoeren het grootste deel van het verkeer. Belangrijke noord-zuidverbindingen verbinden zeehavens met Lahore, Islamabad en de grens met Afghanistan. Spoorwegen, ooit essentieel, verwerken nu minder dan acht procent van de passagiers en vier procent van de vracht. Er zijn stedelijke vervoerssystemen ontstaan: de Orange Line Metro (27 km) van Lahore werd in 2020 geopend; metrobuscorridors bedienen Lahore, Rawalpindi-Islamabad, Multan, Peshawar en Karachi; er zijn plannen om de tramlijn en de ringspoorlijn van Karachi nieuw leven in te blazen.

Het luchtvervoer is afhankelijk van meer dan 150 luchthavens, waarvan Jinnah International in Karachi de drukste is. Binnenlandse luchtvaartmaatschappijen, onder leiding van Pakistan International Airlines, verbinden provinciale hoofdsteden en regionale knooppunten. Havens in Karachi, Port Qasim, Gwadar en Pasni beheren containervervoer, visserijvloten en bulkgoederen. Er blijven tekorten in de infrastructuur op het gebied van spoor, energie en plattelandswegen, wat een evenwichtige groei belemmert.

Pakistans bijna tweeduizend kilometer lange erfgoed biedt alles, van ruïnes uit de Indusvallei tot Mogolmonumenten, koloniale bungalows en modernistische moskeeën. UNESCO erkent zes locaties: Mohenjo-daro; Takht-i-Bahi en Sahr-i-Bahlol; Taxila; het fort van Lahore en de Shalimar-tuinen; de monumenten van Thatta; en het Rohtas-fort. Musea – van Lahore's legendarische instelling tot Karachi's Nationaal Museum en Islamabad's spoorwegerfgoedcentrum – tonen kunst, archeologie, militaire geschiedenis en wetenschap.

Ambachtelijke tradities blijven bestaan: Multans blauwe keramiek, Sindhs Ajrak-textiel, Punjab's khussa-leren schoenen, Balochistan's fruitboomgaarden en jeneverbes- en populierenbossen. Literatuur in het Urdu, Punjabi, Sindhi en Pasjtoe is gebaseerd op soefipoëzie, folklore en moderne verhalen. Muziek varieert van devotionele qawwali tot regionale folk en pop.

De Pakistaanse keuken weerspiegelt de wisselwerking tussen Mogol-verfijning, Centraal-Aziatisch vlees en Zuid-Aziatische kruiden. De maaltijden draaien om roti of rijst, met linzen, groenten en rijk gekruid vlees – kip, geit, rundvlees – gekookt met knoflook, gember, kurkuma en garam masala. Lassi, zoet of gezouten, en zwarte thee met melk komen goed van pas bij het ontbijt, terwijl zoetigheden zoals sohan halwa uit Zuid-Punjab na de maaltijd een goede verzadiging bieden. Alcohol is verboden voor moslims; niet-moslims kunnen een vergunning krijgen en de lokale brouwerij Murree produceert bier en sappen.

Gastvrijheid is een culturele hoeksteen. Gasten krijgen de beste gerechten en thee, en de uitdrukking mehman-nawazi staat symbool voor trots op het verwelkomen van vreemden. Etiquette vereist bescheiden kleding – vooral in moskeeën waar schoenen uitgetrokken worden – en conservatief gedrag tijdens festivals zoals Eid ul-Fitr, Ramadan, Holi of Diwali, wanneer diverse gemeenschappen hun tradities in ere houden.

Ooit een hoogtepunt van de Hippie Trail in de jaren 60, nam de toeristische aantrekkingskracht van Pakistan af vanwege zorgen over de veiligheid. In 2018 bezochten zo'n 6,6 miljoen buitenlanders het gebied, aangetrokken door archeologische ruïnes, boeddhistische kloosters, Mogol-architectuur en berglandschappen. In de Hunza- en Chitral-valleien leven Kalasha-gemeenschappen; het Saiful Muluk-meer, de Karakoram Highway en bergstations zoals Murree blijven populair. In nationale parken zoals Khunjerab en Ayubia floreren wilde dieren.

Campagnes van de overheid en particuliere partijen zijn erop gericht het aantal bezoekers te verhogen door de visumregels te verbeteren, culturele festivals te promoten en faciliteiten te moderniseren. Veiligheidsadviezen waarschuwen tegen reizen in de buurt van moskeeën tijdens het vrijdaggebed, en veel westerse overheden handhaven waarschuwingen. Toch opent het land zich elk jaar verder voor ontdekkingsreizigers: trektochten in Gilgit-Baltistan, erfgoedtours in Lahore, badplaatsen in Gwadar en avontuurlijke sporten langs de Induskloof.

Pakistans sterke punten – strategische ligging, jonge bevolking, overvloedige hulpbronnen – gaan hand in hand met chronische uitdagingen: armoede treft een vijfde van de bevolking; analfabetisme, vooral onder vrouwen; infrastructurele knelpunten in energie en transport; endemische corruptie; en de dreiging van terrorisme door extremistische bewegingen. De economische volatiliteit houdt aan terwijl de begrotingstekorten en de schuldendruk toenemen.

Politieke stabiliteit blijft onbereikbaar. Civiele regeringen wisselen elkaar af met militaire besturen; instellingen proberen een evenwicht te vinden tussen seculier recht en religieuze principes. Diplomatiek onderhoudt Pakistan betrekkingen met India, Afghanistan, China en de Verenigde Staten, waarbij beide relaties worden gevormd door geschiedenis, veiligheid en handel.

Pakistan belichaamt contrasten in zijn landschap en bevolking. Oude ruïnes liggen naast glinsterende metropolen; besneeuwde bergtoppen overschaduwen zonovergoten vlaktes; meerdere religies en talen bestaan ​​naast elkaar binnen één republiek. Het verhaal is er een van continuïteit en verandering, van culturen die gelaagd zijn als geologische lagen, van een natie die zich voortdurend definieert op het kruispunt van Azië. Ondanks al zijn beproevingen blijft Pakistan bestaan ​​als een land met een evident potentieel – en voortdurende verrassing.