Irak

Irak, formalno poznat kao Republika Irak, je nacija od značajnog istorijskog značaja i trenutnog geopolitičkog značaja koja se nalazi u zapadnoj Aziji, u jezgru Bliskog istoka. Irak, sa populacijom većom od 46 miliona, je 35. najnaseljenija zemlja na svijetu. Ova savezna parlamentarna republika sastoji se od 18 guvernatorata, od kojih svaki unaprjeđuje raznoliko tkivo iračke kulture i civilizacije. Irak je strateški lociran, graniči s Turskom na sjeveru, Iranom na istoku, Kuvajtom i Perzijskim zaljevom na jugoistoku, Saudijskom Arabijom na jugu, Jordanom na jugozapadu i Sirijom na zapadu. Bagdad, glavni i najveći grad, je političko, ekonomsko i kulturno središte nacije, smješteno usred ovog raznolikog okruženja.

Iračko stanovništvo odlikuje se svojom značajnom raznolikošću, što ukazuje na opsežnu istoriju nacije kao raskrsnice kultura. Irak, pretežno naseljen Arapima, također uključuje nekoliko etničkih grupa kao što su Kurdi, Turkmeni, Jezidi, Asirci, Jermeni, Mandejci, Perzijanci i Šabakiji. Jezičko okruženje zemlje odražava njenu etničku raznolikost. arapski i kurdski su određeni kao službeni jezici; međutim, jezička raznolikost je šira, obuhvata turski, sirijski (suretski) i armenski, koji su svi službeno priznati na nekim lokalitetima. Ovo višejezično okruženje naglašava poziciju Iraka kao spoja kultura i običaja.

Iračko društvo karakterizira vjerska raznolikost. Iako je islam glavna religija koju se pridržava većina Iračana, ova nacija također ima značajnu populaciju kršćana, Jezida, Zoroastrijanaca, Mandejaca i pristalica jarsanizma. Skromna, ali istorijski značajna jevrejska zajednica bila je sastavni dio iračke vjerske tapiserije. Vjerska raznolikost utjecala je na kulturni karakter Iraka, povećavajući njegovo bogato naslijeđe i zamršenu društvenu dinamiku.

Geografska raznolikost Iraka je izuzetna kao i njegova kulturna jedinstvenost. Topografija nacije varira od sjevernih planinskih područja do prostranih pustinjskih područja na zapadu i jugozapadu. Reke Tigar i Eufrat su od suštinskog značaja za geografiju i istoriju Iraka, prolazeći kroz naciju i formirajući ogromne aluvijalne ravnice Mesopotamije. Ovo područje, opšte poznato kao "kolevka civilizacije", bilo je značajno u ljudskoj istoriji, podstičući nastanak nekih od najstarijih gradova i civilizacija.

Istorija Iraka je zamršeno povezana sa narativom ljudske civilizacije. Do 6. milenijuma pre nove ere, bogato područje između Tigra i Eufrata postalo je kolevka značajnih otkrića i kulturnog napretka. Drevne civilizacije Sumera, Akada i Asirije su ovdje napredovale, značajno utječući na ljudski napredak. Ove rane civilizacije doprinijele su nekim od najznačajnijih dostignuća čovječanstva, kao što su pronalazak sistema pisanja, napredak matematike, razvoj tehnika mjerenja vremena, stvaranje kalendara, početak astrologije i uspostavljanje kodificiranih pravnih sistema.

Doprinos Mesopotamije ljudskom znanju i civilizaciji je ogroman. Region je iskusio pojavu složenih urbanih centara, razrađenih društvenih hijerarhija i inovativnih poljoprivrednih metoda. Sumerani su posebno priznati po nekoliko izuma koji su postavili temelje za savremenu civilizaciju. Njihovo klinasto pismo, među najstarijim sistemima pisanja, transformisalo je komunikaciju i vođenje zapisa. Stvaranje seksagezimalnog sistema u matematici, koji je opstao u savremenom merenju vremena, bila je još jedna inovacija Mesopotamaca. Hamurabijev zakonik, među najstarijim pravnim zakonima, nastao je u ovoj regiji, postavljajući mjerilo za strukturirane vladine i pravosudne institucije.

Islamski period je bio ključna faza u istoriji Iraka. Nakon muslimanskog osvajanja Mesopotamije u 7. vijeku nove ere, Bagdad se uzdigao kao središte autoriteta i učenja. Za vrijeme Abasidskog kalifata, Bagdad se pojavio i kao politička prijestolnica i intelektualni i kulturni epicentar islamskog svijeta. Tokom zlatnog perioda grada, usklađenog sa širim islamskim zlatnim periodom, Bagdad je evoluirao u globalni centar znanja i izuma. Osnivanje Kuće mudrosti, slavne biblioteke i prevodilačkog centra, oličilo je Bagdadovu posvećenost učenosti i intelektualnom diskursu. Akademici svih porijekla i religija okupili su se u Bagdadu kako bi sačuvali, preveli i unaprijedili znanje iz brojnih oblasti.

Ipak, sjaj Bagdada i okolnog regiona naišao je na katastrofalan pad 1258. godine zbog invazije Mongola. Mongolska opsada Bagdada izazvala je veliku devastaciju, koja je kulminirala propašću Abasidskog kalifata i započevši fazu opadanja. Pljačkanje Bagdada imalo je velike posledice, pogađajući ne samo grad, već i intelektualni i kulturni milje čitavog regiona. U narednim stoljećima, Irakom su upravljala mnoga carstva, posebno izdržavši dugotrajan period osmanske dominacije. Osmanski period je rezultirao podjelom Iraka na tri primarne provincije ili vilajeta: Mosul, Bagdad i Basra, što je podjela koja će uticati na kasniji administrativni okvir nacije.

Savremena država Irak počela je da se formira početkom 20. veka. 1920. godine, nakon raspada Otomanskog carstva nakon Prvog svjetskog rata, Irak je stavljen pod britansku kontrolu. Ovo doba svjedočilo je formiranju monarhije pod kraljem Fejsalom I, uz podršku Britanije. Irak je stekao nezavisnost 1932. godine, što je značilo početak njegovog postojanja kao suverene države. Ovo novo poglavlje u historiji Iraka obilježili su politička nestabilnost i sukobi moći.

Monarhija je naglo prekinuta 1958. godine kada je general Abd al-Karim Kasim izveo vojni udar, raselivši kraljevsku porodicu i uspostavivši republiku. Kasimova vladavina bila je kratka, budući da je svrgnut 1963. godine. U narednim godinama Irakom su upravljala braća Arif, Abdul Salam i Abdul Rahman, sve dok se 1968. nije dogodila ključna tranzicija kada je Ba'ath partija orkestrirala državni udar kako bi preuzela kontrolu.

Baasistički period, posebno pod vođstvom Sadama Huseina, koji je započeo 1979. godine, karakterizirao je autoritarno upravljanje i regionalni rat. Irak je tokom ovog perioda učestvovao u dva značajna sukoba: Iransko-iračkom ratu (1980-1988) i Zalivskom ratu (1990-1991). Ratovi su, zajedno sa međunarodnim sankcijama, značajno uticali na ekonomiju, društvo i globalni status Iraka.

2003. godine, značajna prekretnica u istoriji Iraka dogodila se invazijom koju su predvodile SAD koja je razbila diktaturu Sadama Huseina. Godine koje su uslijedile bile su obilježene upornim sukobima, koji su uključivali pobunu i sektaško krvoproliće. Povlačenje američkih snaga 2011. nije riješilo poteškoće Iraka. Nezadovoljstvo administracijom Nouri al-Malikija rezultiralo je opsežnim protestima i političkim previranjima.

U 2014. Irak je doživio novi izazov s pojavom Islamske države (ISIS), koja je zauzela značajna područja iračke zemlje. Borba protiv ISIS-a obuhvatila je iračke vojnike, pomoć strane koalicije i milicije koje podržava Iran. Do kraja 2017. godine, ISIS je uglavnom poražen u Iraku; ipak, borba je nanijela duboku štetu društvenoj strukturi i infrastrukturi nacije.

Trenutno je Irak na ključnoj raskrsnici, nastojeći da se rekonstruiše i stabilizuje nakon dugotrajnih borbi dok se bori sa zamršenom regionalnom dinamikom i unutrašnjim preprekama. Značajne rezerve nafte u zemlji, među najvećima na globalnom nivou, pružaju mogućnosti za ekonomsku ekspanziju, ali i postavljaju pitanja u vezi sa upravljanjem resursima i ekonomskom diversifikacijom. Poljoprivreda je ključna industrija, koja oličava istorijsko naslijeđe Iraka kao porijeklo poljoprivredne civilizacije.

Irak mora iskoristiti svoj značajan potencijal suočavajući se s ostacima svoje nedavne istorije. Arheološko naslijeđe nacije, sa lokalitetima kao što su Babilon, Niniva i Ur, predstavlja izglede za kulturni turizam. Vjerske znamenitosti u gradovima kao što su Kerbala i Najaf i dalje privlače hodočasnike, čime jačaju ekonomiju. Uspostavljanje otpornog turističkog sektora, sličnog mnogim aspektima iračke ekonomije, zavisi od kapaciteta nacije da održi stabilnost i unaprijedi infrastrukturu.

Irak se uspostavlja kao nova srednja sila na svjetskoj sceni, koristeći svoju stratešku lokaciju i prirodne resurse. Nacija je jedan od osnivača brojnih značajnih međunarodnih organizacija, uključujući Ujedinjene nacije, OPEC, Arapsku ligu i Organizaciju islamske saradnje. Irak, u svojoj tekućoj rekonstrukciji i razvoju, ima za cilj da zauzme proaktivniju poziciju u regionalnim i globalnim pitanjima, istovremeno balansirajući svoje veze sa susjednim državama i globalnim silama.