Karlova Studanka

U dolini reke Bela Opava, ispod senke granitnih padina Hrubog Jesenika, nalazi se Karlova Studanka. Ova mala banjska opština, poznata na nemačkom kao Bad Karlsbrun, ima manje od dvesta stanovnika, a ipak impresionira svojom veličinom. Drvene banjske kuće i vekovni objekti u selu stoje u spokojnom miru, kolektivno zaštićene kao spomenik kulture sela. Ovde, strogi uslovi modernog života ustupaju mesto senzibilitetu koji je više usklađen sa osvežavajućom tišinom i jednostavnom udobnošću.

Karlova Studanka zauzima usku pukotinu u planinskom vencu Hrubi Jesenik, oko trinaest kilometara severozapadno od Bruntala. Dno doline nalazi se na otprilike osamsto metara nadmorske visine, uzdižući se ka zapadu prema stenovitom izdanku poznatom kao Rolandov kamen, koji se penje na devetsto deset metara. Sa ove tačke gledišta pružaju se pogled na disciplinovane grebene venca, koji kulminiraju odmah iza horizonta na vrhu Pradeda – najvišeg vrha Moravske i Češke Šleske, na hiljadu četiristo devedeset jedan metar. Reka Bela Opava, brza i hladna iz svog glečerskog izvora, provlači selo pre nego što se ulije u širu Opavu.

Dokumenti prvi put pominju ovo naselje 1554. godine pod imenom Hinevider. Više od dva veka ostalo je retko naseljeno selo usred smrče i bukve. Godine 1782. pojavile su se prve banjske zgrade, koje su nastojale da iskoriste čist planinski vazduh i izvore doline. Dve decenije kasnije, 1803. godine, grad je preimenovan u Karlova Studanka - Karlov izvor - u čast nadvojvode Karla, habzburškog komandanta proslavljenog zbog pobede kod Aspern-Eslinga protiv Napoleona.

Posetilac koji danas stiže ulazi u panoramu sačuvanih drvenih konstrukcija iz osamnaestog i devetnaestog veka. Kuće, uokvirene tamnim gredama od ariša i ispunjene belim bojama, oivičene su krivudavim uličicama sa odmerenim mirom. Mnoge su zadržale svoje originalne zabatne krovove, probijene diskretnim krovnim prozorima koji su nekada oblagali sobe gostiju koji su tražili poznate lekove doline. Ansambl je proglašen spomenikom sela zbog svog integriteta i jedinstva, arhitektonske hronike evolucije dizajna banja od strogih smeštaja do namenski izgrađenih paviljona.

Banjsko preduzeće ostaje glavni izvor lokalnog zapošljavanja, pod okriljem Horske laznje Karlova Studanka, državne kompanije čijih preko stotinu zaposlenih brine o gostima tokom cele godine. Tretmani se fokusiraju na inhalacione terapije, ugljene kupke i tresetne obloge, kao i na konzumiranje mineralnih voda. Klima se može pohvaliti izuzetno čistim vazduhom, a nizak sadržaj polena je blagodet za zdravlje respiratornih organa. Ustanova je specijalizovana za lečenje prašnjavih plućnih oboljenja i netuberkuloznih respiratornih oboljenja, privlačeći pacijente na ciljane kurseve nege.

Dolina ima osam imenovanih izvora, svaki obeležen svojom istorijom:

• Maksimilijanov izvor, nazvan po sinu cara Franje I, otkriven po carskoj komisiji, ponudio je prvi formalni bunar početkom devetnaestog veka.
• Karlov izvor, prvobitno Lesni studanka, ponovo je osveštan nakon posete velikog majstora Karla Ludviga iz Tevtonskog reda 1802. godine, iako je do 1860-ih bio zapušten.
• Antoninov izvor, pronađen 1812. godine i nazvan po drugom tevtonskom velikom majstoru, sada je nem.
• Izvor Petr, nekada zvan Vilem, iskopan je dubokom bušotinom 1966. godine i dobio je ime po zameniku direktora banje; njegove vode sada služe i paviljonu Drženi i Letnjoj banji.
• Filozofski izvor, tako nazvan po stazi kojom su nekada hodali regionalni naučnici, nalazi se u blizini sadašnjeg informativnog centra.
• Bezimeni izvor, snimljen 1928. godine, od tada je povučen iz upotrebe.
• Norbertov izvor, posvećen dr Norbertu Klajnu, zauzima srednji položaj u mreži bušotina u dolini.
• Izvor Vladimir, poznat po visokom sadržaju ugljen-dioksida i nazvan po hidrologu dr Vladimiru Ržezničeku, osnovan je šezdesetih godina 20. veka.

Ove vode, bogate bikarbonatom, jedinjenjima kalcijum-magnezijuma i tragovima jona gvožđa, prirodno su šumeće od gasova tresetišta. NJihovo unošenje pruža blagu unutrašnju stimulaciju, dok sesije kupanja imaju za cilj smirivanje upaljenih bronhija.

U srcu banje nalazi se Pitni paviljon, paviljon za piće iz 1895. godine, čije drvene kolonade štite Vilhelmov izvor. Kamene stepenice se spuštaju u njegov hladni mrak, gde se staklene karafe nižu duž slavina. Nedaleko odatle, veštački vodopad visine oko dvadeset metara obrušava se sa nasipa iz devetnaestog veka. Okružen javorovima i evropskim grabom, dopunjuje geološku ekspoziciju banje, gde polirane ploče jeseničkog granita, kvarcita i gnajsa prikazuju drevnu priču planina.

Crkva Gospe od Isceljenja bolesnih uzdiže se na istočnoj ivici banje. Podignuta u stilu ampira između 1838. i 1840. godine po nalogu Tevtonskih vitezova, njeni nosni svodovi i jonski portik svedoče o uzdržanom neoklasicizmu. Unutra, murali svetaca i ktitora dočaravaju preplitanje monaškog pokroviteljstva i isceliteljskog poziva regiona.

Karlova Studanka služi kao početna tačka mreže od četiri banjska kruga, od kojih svaki počinje i završava se ispred banjske kuće Libuše. Dužina im varira od 2,2 do skoro 3,9 kilometara, sa usponima nadmorske visine od trideset do sto pedeset metara. Žuti krug obilazi banjski park, dodirujući vodopad pre nego što se vrati pored jele i bukve. Zeleni i crveni krug se penju više, granajući se do sedla Zvezda i kružeći oko kapele Svetog Huberta, prekinute vekovnim drvećem čiji obim označava vekove vetrova i snegova. Plavi krug se najstrmije penje do vrha Rolandov kamen, nudeći nesmetan pogled po vedrim danima.

Iza sela, staze vode do vikendice Barborka, dok biciklističke staze prodiru dublje u zaštićeno područje Jesenike. Trideset tri kilometra dalje nalazi se zamak Sovinec, čiji sivi bedemi podsećaju na srednjovekovne granice.

Zimi, Karlova Studanka poprima tihu, monohromatsku gracioznost. Sneg se zadržava na drvenim gredama, a letnji spa centar ustupa mesto klizalištu pored teniskih terena. Jedna plava skijaška staza, dugačka šest stotina metara sa spustom od pedeset pet metara, privlači porodice i početnike. Nasuprot tome, letnji meseci donose hidroterapiju u otvorenim bazenima i mirno uživanje u hladovitim šetalištima.

Iako skromnog obima, selo održava kalendar događaja usmerenih na banjsku kuću Libuše i susednu Muzičku dvoranu. Kamerni koncerti, predavanja o geologiji Jesenika i povremene izložbe regionalne umetnosti podstiču goste da se upoznaju sa lokalnim nasleđem. Hodočasnici dolaze u maju da odaju počast Bogorodici Isceliteljki, a njihova povorka od crkve prolazi kroz redove banjskih smeštaja.

Karlova Studanka je dobila status opštine iz 1949. godine, kada se odvojila od Suhog Zejfa (sada deo Svetle Hore). Sa površinom od nešto više od jednog i po kvadratnog kilometra, ubraja se među najmanje opštine u Češkoj Republici po površini. Broj stanovnika je otprilike dvesta, mnogi zaposleni u banjskim operacijama ili malim ugostiteljskim preduzećima. Poslednjih decenija lokalitet je pomenut u međunarodnim publikacijama, uključujući preporuku lista „NJujork tajms“ kao značajne planinske banje.

Karlova Studanka opstaje kao mesto tihog razmišljanja i odmerenog predaha. Surova klima doline, izvori bogati mineralima i očuvana arhitektura čine jedinstvenu celinu, onu koja nagrađuje putnika koji stiže bez žurbe. Ovde, intervali između tretmana postaju deo lečenja: u tihom kucanju zvona sat-kule, u šuštanju šumskih staza, u neizbežnoj tišini koja se spušta kada voda slobodno teče.