Hyderabad

Hajdarabad zajmuje płaskowyż z szarego i różowego granitu na średniej wysokości 536 m (1759 stóp), jego ulice i osiedla rozmieszczone są wokół łagodnych grzbietów i niewielkich wzgórz. Miasto rozciąga się na obszarze 650 km² (250 mil kwadratowych) na płaskowyżu Dekan, przeciętym rzeką Musi. Na długo przed tym, jak ludzkie ręce ukształtowały jego kontury, rzeka ta wyrzeźbiła dolinę, która stała się Starym Miastem Hajdarabadu. Na południe od Musi leży Purana Shahar, pierwotne jądro założone w 1591 r.; na północ od niej nowoczesne dzielnice i wieże pokryte szkłem wznoszą się ku horyzontowi.

Krajobraz urozmaicają liczne sztuczne zbiorniki wodne, czyli sagar. Hussain Sagar, zbudowany w 1562 r., powstał przed samym miastem i obecnie stanowi punkt centralny między Hajdarabadem a jego bliźniakiem, Secunderabad. W górnym biegu rzeki znajdują się Osman Sagar i Himayat Sagar, zbudowane w celu ujarzmienia sezonowych powodzi i dostarczania wody. W 1996 r. miejskie rejestry liczyły około 140 jezior i 834 mniejsze zbiorniki, pozostałości po czasach, gdy społeczności skupiały się wokół spokojnych wód.

Muhammad Quli Qutb Shah, piąty sułtan dynastii Qutb Shahi, rozszerzył swoje królestwo w 1591 r., wyznaczając nową stolicę poza murami Golcondy. Jego architekci zapożyczyli z perskich wzorców, wznosząc kopuły i wysokie łuki, które zapowiadały erę mieszania stylów. Po aneksji Mogołów w 1687 r. Asaf Jah I — dawniej wicekról Mogołów — ogłosił suwerenność w 1724 r. i założył linię Asaf Jahi. Przez następne dwa stulecia kolejni nizamowie przewodzili Hajdarabadowi jako siedzibie cesarskiej aż do jego integracji z Unią Indyjską w 1948 r.

Podczas rządów kolonialnych, wokół Secunderabad, osiem kilometrów na północ od Starego Miasta, utworzono brytyjską rezydencję i kanton. Po uzyskaniu niepodległości i uchwaleniu ustawy o reorganizacji stanów z 1956 r. Hajdarabad pełnił funkcję stolicy Andhra Pradesh. Utworzenie Telangany w 2014 r. nadało jej wspólny status stolicy obu stanów do 2024 r., kiedy stała się wyłączną siedzibą rządu Telangany. Od 1956 r. Rashtrapati Nilayam na obrzeżach miasta zapewnia prezydentowi Indii zimowe schronienie.

Charminar, czterołukowy pomnik ukończony w 1591 r., przetrwał jako symbol Hajdarabadu. Jego cztery minarety wznoszą się na wysokość 56 m (184 stóp), a każdy łuk otwiera się na ruchliwą arterię. W pobliżu znajdują się Meczet Mecca i grobowce Qutb Shahi przywołujące na myśl wspaniałość swojej epoki. Na bazarach Starego Miasta — Laad Bazaar, Madina Circle i Pearl Market — perły i diamenty Golconda są nadal w sprzedaży, przypominając dawny przydomek Hajdarabadu, „Miasto Pereł”. Nawet gdy wielopiętrowe centra handlowe i parki biurowe przekształciły północny brzeg, te wąskie uliczki wciąż tętnią wielowiekowymi rzemiosłami.

Architektura nizamów z XIX i początku XX wieku nakładała europejskie zdobienia na indyjsko-islamskie fundamenty. Pałac Chowmahalla z barokowym haremem i neoklasycystyczną halą Durbar uosabiał królewską formalność. Pałac Falaknuma, inspirowany symetrią palladiańską, góruje nad ogrodami i tarasami. Budynki publiczne — Szpital Osmania, Sąd Najwyższy Hajderabadu, City College — powstały w stylu indyjsko-saraceńskim pod rządami Mir Osmana Ali Khana, którego panowanie przyniosło mu przydomek „twórcy nowoczesnego Hajderabadu”. W 2012 r. rząd ogłosił miasto pierwszym w Indiach „Najlepszym Miastem Dziedzictwa”.

Klimat Hajdarabadu waha się między tropikalnym wilgotnym i suchym (Köppen Aw) a gorącym półpustynnym (BSh). Roczne opady wynoszące około 812 mm występują głównie podczas monsunu południowo-zachodniego od czerwca do października. 24 sierpnia 2000 r. miernik opadów deszczu odnotował 241,5 mm w ciągu 24 godzin, co jest najwyższą wartością od rozpoczęcia pomiarów w listopadzie 1891 r. Temperatury wahają się od średniej 21 °C (70 °F) w zimowych minimach do maksimów często przekraczających 40 °C (104 °F) w maju i czerwcu. Rtęć wzrosła do 45,5 °C (114 °F) 2 czerwca 1966 r.; spadała do 6,1 °C (43 °F) w rzadkie styczniowe noce.

Małe wzgórza zdobią tkankę miejską, najwyższe to Banjara Hills o wysokości 672 m (2205 stóp). Na zachodzie zewnętrzne przedmieścia opadają w kierunku zarośli, przerywanych zbiornikiem wodnym Osman Sagar. Gwałtowna ekspansja Greater Hyderabad Municipal Corporation w 2007 r. rozszerzyła granice miasta z 175 km² (68 mil kwadratowych) do 650 km² (250 mil kwadratowych), wchłaniając peryferyjne wioski i niemal podwajając populację w ciągu dekady.

Spis powszechny z 2011 r. odnotował 6,9 mln mieszkańców w granicach miejskich i 9,7 mln w całym regionie metropolitalnym, co plasuje Hajdarabad na czwartym miejscu pod względem liczby ludności miasta i szóstym pod względem aglomeracji miejskiej w Indiach. Migranci z innych stanów stanowią około 24 proc. tej liczby. Wskaźnik alfabetyzacji wynoszący 83 proc. przewyższa średnią krajową wynoszącą 74 proc., przy czym wskaźnik alfabetyzacji mężczyzn wynosi 86 proc., a kobiet 80 proc.

Telugu i urdu mają status oficjalny; większość mieszkańców mówi w obu językach obok angielskiego. Wariant telugu, Telangana Mandalika, zawiera lokalne idiomy, podczas gdy Deccani Urdu odzwierciedla wieki dworskiego i kupieckiego użycia. Przynależność religijna jest w dużej mierze zgodna z wzorcami narodowymi: Hindusi stanowią 64,9 procent, muzułmanie 30,1 procent, chrześcijanie 2,8 procent, z mniejszymi społecznościami dżinijskimi, sikhijskimi i buddyjskimi. Synkretyczny etos miasta znajduje wyraz we wspólnych świętach — Ganesh Chaturthi, Diwali, Bonalu, Eid ul-Fitr i Eid al-Adha — zrodzonych z tradycji hinduistycznych i muzułmańskich.

W 2011 r. gospodarka miejska Hajdarabadu wygenerowała 95 mld USD, zajmując szóste miejsce w Indiach pod względem produkcji. Wczesna popularność pochodziła z pereł i diamentów Golconda; w połowie XIX wieku było to jedyne na świecie centrum handlu pewnymi diamentami. Industrializacja w tekstyliach, farmaceutykach i elektronice zakorzeniła się w XX wieku. Od lat 90. biotechnologia i technologia informacyjna stały się motorami wzrostu. Hardware Park i HITEC City, wyznaczone specjalne strefy ekonomiczne, są siedzibą globalnych firm, w tym Microsoft i Google. Nowoczesne dzielnice, takie jak Gachibowli i Financial District, charakteryzują się obecnie drugą co do wysokości koncentracją wieżowców w Indiach.

Hajdarabad jest również liderem kraju pod względem znaczenia bankowości: w czerwcu 2012 r. zajmował szóste miejsce pod względem depozytów i czwarte pod względem kredytów. Miasto przyczynia się do największej części PKB i dochodów Telangany. Badanie pracy z 2005 r. wykazało, że 77 proc. mężczyzn i 19 proc. kobiet było zatrudnionych, z czego 90 proc. w usługach. Rząd pozostaje największym pracodawcą, a następnie administracja centralna.

Życie kulturalne Hajdarabadu scaliło się pod patronatem Nizama, gdy artyści i uczeni migrowali z północnych Indii po przewrocie z 1857 r. Rezultatem było wzajemne zapłodnienie północnych i południowych idiomów w tańcu, muzyce, literaturze i rzemiośle. Poeci pisali w języku perskim, urdu, telugu i marathi; malarze przeszkoleni w technikach miniatur Mogołów osiedlili się tutaj. Dziś przemysł filmowy Telugu — często nazywany Tollywood — stał się najbardziej dochodowym regionalnym kinem Indii.

Tradycje kulinarne odzwierciedlają tę fuzję. Hyderabadi biryani warstwuje pachnący ryż z przyprawionymi mięsami; haleem gotuje soczewicę i pszenicę na pożywną owsiankę w czasie Ramadanu; desery takie jak double-ka-meetha odzwierciedlają wpływy muzułmańskie. W uznaniu bogactwa gastronomicznego, UNESCO wymienia Hyderabad wśród swoich Kreatywnych Miast Gastronomicznych.

Tradycyjny strój nadal jest elementem życia publicznego i ceremonialnego. Mężczyźni noszą kurta-paijama lub formalne sherwani; kobiety noszą salwar kameez i khara dupatta, podczas gdy burka i hidżab są powszechne w muzułmańskich dzielnicach Starego Miasta. Zachodnia moda zyskała popularność wśród młodzieży w nowszych dzielnicach, gdzie międzynarodowe marki zdobią przeszklone centra handlowe, które wyznaczają takie obszary jak Jubilee Hills.

Hajdarabad jest węzłem sieci kolejowych, drogowych i lotniczych. Międzynarodowy port lotniczy Rajiv Gandhi (IATA HYD), otwarty w 2008 r., obsługuje rocznie do 25 mln pasażerów i 150 000 ton ładunków. W 2020 r. zdobył nagrody Airports Council International za środowisko i atmosferę w swojej kategorii.

Sieć metra lekkiej kolei, zainaugurowana w listopadzie 2017 r., obejmuje obecnie 69,2 km (43 mil) w trzech korytarzach, zajmując trzecie miejsce w Indiach pod względem długości. Podmiejski Multi-Modal Transport System dodaje trzy linie kolejowe i przewozi około 180 000 pasażerów dziennie. Publiczne autobusy, tramwaje, taksówki, auto-riksze i prywatne minibusy łącznie przewożą ponad 3,5 miliona pasażerów dziennie.

Pomimo tych opcji drogi zajmują zaledwie 9,5 procent powierzchni gminy, a około 5,3 miliona pojazdów — w tym 4,3 miliona jednośladów — zatyka arterie. Główne arterie komunikacyjne łączą miasto z sześcioma stanami za pośrednictwem autostrad krajowych 44, 65, 163 i 765, podczas gdy Outer Ring Road i estakada ekspresowa mają na celu przekierowanie ruchu przelotowego. Ograniczenia prędkości wahają się od 50 km/h (31 mph) dla samochodów do 35–40 km/h (22–25 mph) dla pojazdów komercyjnych.

W każdym kamiennym nadprożu i każdej nowoczesnej fasadzie Hajdarabad niesie warstwy własnej przeszłości. Od rozpadających się bastionów Golcondy po lustrzane siedziby globalnych korporacji, godzi echa imperialnej parady z szumem nowatorskich gałęzi przemysłu. Jego hybrydowość opiera się schludnym etykietom: ani całkowicie starożytny, ani całkowicie współczesny, ani niezmienny, ani wiecznie na nowo wymyślany. Hajdarabad pozostaje, zasadniczo, rozwijającą się narracją — jego kontury ukształtowane przez geografię, ambicje dynastyczne, wymianę wspólnotową i niespokojny pęd przedsiębiorczości.