Portokalopita — syropowe ciasto filo z pomarańczą

Portokalopita to legendarny grecki deser, którego podstawą są dwa uwielbiane składniki: pomarańcza i ciasto filo. W tym cieście warstwy suchych, kruchych skrawków ciasta filo mieszają się z masą jajeczną, kremowym jogurtem i sokiem pomarańczowym. Po upieczeniu na złoty kolor ciasto jest polane słodkim syropem pomarańczowym. Rezultatem jest luksusowo nasączone syropem ciasto, które pozostaje lekkie i delikatne. Ten skromny, a zarazem świąteczny przysmak ma swoje korzenie w oszczędnej greckiej kuchni domowej. Legenda głosi, że narodził się na Krecie lub Peloponezie, gdzie domowi kucharze połączyli nadmiar suszonego ciasta filo z dużą ilością owoców cytrusowych. Nazwa ciasta dosłownie oznacza „ciasto pomarańczowe” (od greckiego „portokáli” – pomarańcza i „pita” – ciasto).

W smaku Portokalopita emanuje blaskiem słońca. Każdy kęs dostarcza eksplozję cytrusowej skórki i słodyczy, równoważonej ciepłą przyprawą cynamonu lub goździków, często dodanych do syropu. W przeciwieństwie do ciężkiego kremu lub ciasta z polewą, ten deser wydaje się lekki i niemal eteryczny, ponieważ ciasto jest w zasadzie biszkoptem z suszonego ciasta. Liczne cienkie warstwy ciasta filo stają się miękkie i puszyste, wchłaniając syrop przez noc. Idealnie Portokalopita jest pieczona przez jeden dzień i odstawiana na jeden dzień. Następnego popołudnia syrop jest całkowicie wchłonięty, a ciasto nabiera nieodpartej soczystości. Fragmenty skórki pomarańczowej przebijają przez ciasto, nadając każdemu kęsowi wyrazisty, kwiatowy aromat. W Grecji Portokalopita jest tradycyjnie podawana lekko podgrzana lub w temperaturze pokojowej, często z gałką lodów waniliowych lub kleksem naturalnego jogurtu greckiego. Ten kontrast zimnej, kremowej polewy z ciepłym ciastem cytrusowym jest szczególnie wykwintny.

Choć Portokalopita ma wyraźnie cytrusowy smak, wyczuwalne są w niej również subtelne nuty wanilii i przypraw. Niektóre przepisy dodają odrobinę ekstraktu waniliowego do ciasta, aby nadać mu głębi. Cynamon lub mielone goździki są czasami posypywane do syropu, aby nadać mu odrobinę ciepła, nawiązując do jesiennych deserów. Kucharze mogą nawet dodać do syropu łyżkę wody z kwiatu pomarańczy, aby uzyskać dodatkowy kwiatowy aromat. Kluczowa jest konsystencja: pomimo namoczenia w syropie, ciasto nie powinno być papkowate. Zamiast tego pozostaje lekkie i sprężyste, z każdym płatkiem ciasta filo oddzielonym nasączonymi syropem kieszonkami. Udana Portokalopita będzie miała „soczysty” smak, który nie jest mdły – syrop nadaje jej połysk, ale nie zgęstnieje.

Portokalopita błyszczy na uroczystościach i świątecznych stołach. Ponieważ opiera się na przechowywanym cieście filo i konserwowanych pomarańczach (lub po prostu kilku pomarańczach), można ją przygotowywać przez cały rok, ale jest szczególnie mile widziana zimą, gdy trwa sezon na cytrusy. We współczesnej Grecji można ją znaleźć na świątecznych smarowidłach obok baklawy i galaktoboureko. Jest to jednak również rozgrzewające ciasto do domowej kuchni, podawane po niedzielnym obiedzie lub na spotkaniach rodzinnych. Przepis jest wyrozumiały: dokładna liczba płatów ciasta filo lub pomarańczy może się różnić, a kucharze często dostosowują słodkość do swoich upodobań. Ponieważ wykorzystuje resztki ciasta filo, Portokalopita to idealny pomysł na „zużyty” produkt, który może przydać się każdemu kucharzowi.

Nie potrzeba żadnych specjalnych technik poza podstawowym mieszaniem i pieczeniem. Ciasto wystarczy ubić trzepaczką, a następnie połączyć z porwanym, suchym ciastem filo. Po upieczeniu ciasto piecze się jak lekka gąbka. Po polaniu syropem najlepiej odstawić je do odpoczynku. Ta przerwa pozwala każdemu kawałkowi ciasta filo i ciastu odpocząć i nasiąknąć syropem, dając jednolicie słodki i aromatyczny deser. Przed podaniem ciasto często kroi się w romby lub kwadraty. Ponieważ ciasto jest bardzo słodkie, porcje są zazwyczaj małe, ale jego smak pozostaje długo po zakończeniu pieczenia.