Segedyn

Segedyn, którego populacja wynosiła 158 797 osób (stan na 1 października 2022 r.) i który zajmuje trzecie miejsce wśród miast na Węgrzech, zajmuje powierzchnię 280,84 km². Położony jest na obu brzegach rzeki Cisy, w pobliżu jej ujścia do Marosz, tuż na południe od granicy Węgier z Serbią, na Południowej Wielkiej Nizinie Węgierskiej.

Na płytkich bagnach i wyspach zalewowej równiny Cisy obecność człowieka datuje się od epoki neolitu, a w II wieku n.e. Rzymianie założyli Partiscum na tym, co miało stać się Szegedem. Po przybyciu Węgrów w X wieku osada zyskała na znaczeniu strategicznym; do 1183 roku służyła jako węzeł transportu soli, a w 1498 roku król Maciej nadał jej mieszkańcom status wolnego-królewskiego-miasta. Zwierzchnictwo Imperium Osmańskiego od 1526 do 1686 roku przerwało lokalną autonomię, ale dekretem królewskim z 1719 roku Szeged odzyskał prawa miejskie i rozpoczął stopniową odbudowę. 12 marca 1879 roku wiosenne wezbranie Cisy przytłoczyło obronę miasta, zalewając ulice i niszcząc znaczną część jego średniowiecznej struktury. Napłynęła pomoc międzynarodowa, a kolejne lata przyniosły plan miasta oparty na szerokich alejach, eleganckich obwodnicach i monumentalnych budynkach użyteczności publicznej, które wspólnie definiują współczesną siatkę ulic. Ślubowanie złożone przez parafian po powodzi doprowadziło do wybudowania katedry Matki Boskiej Węgierskiej, konsekrowanej w 1930 r. jako symbol odnowy.

Przez cały XX wiek rola Szegedu jako kulturalnego i gospodarczego centrum Wielkiej Niziny Południowej stale rosła. Uniwersytet w Szeged, którego korzenie sięgają początku XIX wieku, a którego współczesny statut został ustanowiony w 1919 roku, dojrzał do jednej z najważniejszych węgierskich instytucji szkolnictwa wyższego, zapisując około 25 000 studentów i przyznając prawie 6000 stopni naukowych rocznie do początku lat 20. XXI wieku. Równolegle do tej akademickiej dominacji, rozkwitł przemysł przetwórstwa spożywczego: akry pól papryki przyniosły „czerwone złoto”, które uczyniło Pick Szeged marką powszechnie znaną, podczas gdy firmy mleczarskie, mięsne i zbożowe — Sole-Mizo, Bonafarm, Agroplanta, Europe Match i inne — zakotwiczyły zróżnicowaną lokalną gospodarkę. Do 2022 roku turystyka ożywiła krajobraz miasta, przyciągając blisko 200 000 gości rocznie, którzy spędzili w hotelach ponad 410 000 nocy.

Geograficznie Szeged leży niemal na najniższej wysokości spośród wszystkich miast węgierskich — około 76 m n.p.m. — i korzysta z przejściowego wilgotnego klimatu subtropikalnego-kontynentalnego. Zimy przynoszą rześkie powietrze i sporadyczne przymrozki, podczas gdy lata są charakterystycznie gorące i nasłonecznione, co zyskało miastu przydomek Napfény városa, czyli „Miasto Słońca”. Rzeczywiście, w lipcu 2022 r. termometry osiągnęły lokalny rekord 40,1 °C. Roczne opady pozostają umiarkowane, a duża liczba pogodnych dni sprzyja zarówno plonom rolnym, jak i życiu kulturalnemu na świeżym powietrzu.

Rytmy kulturowe w Szeged są zakotwiczone w Festiwalu Teatru na świeżym powietrzu, zainaugurowanym w 1931 r. Każdej wiosny i lata sceny prosceniowe festiwalu i pływające amfiteatry goszczą opery, sztuki i koncerty, a 21 maja jest oficjalnie obchodzony jako Dzień Miasta. Równolegle Dni Młodzieży w Szeged prezentują współczesną muzykę, taniec i sztukę miejską, wzmacniając atrakcyjność miasta dla nowych pokoleń. Muzea poświęcone lokalnemu folklorowi, sztuce nowoczesnej i historii regionu uzupełniają te wydarzenia, a Hangár Expo and Conference Centre służy jako miejsce międzynarodowych wystaw, targów i spotkań naukowych.

Sieć transportowa Szegedu podkreśla jego status jako regionalnego węzła. Autostrada M5 biegnie łukiem na północ do Budapesztu i na południe przez granicę serbską w kierunku Suboticy i Belgradu; odnoga M43 łączy miasto na wschód do Makó i dalej do Aradu i Timișoary w Rumunii. Drogi krajowe rozchodzą się promieniście w kierunku Baja, Békéscsaba i Hódmezővásárhely, podczas gdy linia kolejowa Budapeszt–Szeged stanowi główną arterię kolejową, uzupełnioną o linie odgałęzione do Makó, Hódmezővásárhely, Röszke i Kiskunfélegyháza. W listopadzie 2021 r. inauguracja linii tramwajowo-kolejowej do Hódmezővásárhely ukształtowała drugą co do wielkości aglomerację miejską w kraju poza stolicą, a rozważano plany rozszerzenia usługi przez granicę do Suboticy. Sieć kolejowa Szeged składa się z pięciu linii tramwajowych, sześciu linii trolejbusowych i trzydziestu ośmiu korytarzy autobusowych obsługiwanych przez miejską spółkę Szeged Transport Ltd. i krajową spółkę Volánbusz. Autobusy dalekobieżne i pociągi międzynarodowe zapewniają połączenia Szegedu ze stolicami europejskimi.

Pod względem demograficznym gęstość zaludnienia Szegedu wyniosła średnio 565 mieszkańców na km² w 2022 r., co oznacza spadek o ponad 9000 mieszkańców od spisu z 2011 r. Młodzież poniżej czternastego roku życia stanowiła 12 procent, a seniorzy powyżej sześćdziesięciu pięciu lat 21 procent mieszkańców, co daje zrównoważony profil wiekowy. Średnia długość życia wynosiła 73 lata dla mężczyzn i 79,8 lat dla kobiet, podczas gdy 87 procent mieszkańców powyżej sześciu lat miało dostęp do Internetu. Osiągnięcia edukacyjne były przechylone w stronę ukończenia szkoły średniej, przy czym 52 347 osób posiadało dyplomy ukończenia szkoły średniej, a 44 502 dyplomy uniwersyteckie. Społeczności mniejszościowe — w tym serbska, niemiecka, romska, rumuńska i słowacka — stanowiły około 9,3 procent obywateli, przyczyniając się do pluralistycznego krajobrazu obywatelskiego.

Żadna relacja z Szegedu nie jest kompletna bez odniesienia do jego dziedzictwa kulinarnego. Zupa rybacka, czyli halászlé, gotowana na żarze z trzcinowego drewna i doprawiona papryką, przekroczyła regionalną sławę, by osiągnąć krajową renomę, obchodzoną każdego września na własnym festiwalu. Kiełbasa i salami, szczególnie charakterystyczna marka Pick, odzwierciedlają zaangażowanie w rzemieślniczą wędlinę, podczas gdy lokalne restauracje — wiele z nich położonych w zielonych ogrodach — serwują obfite porcje panierowanego mięsa, serów i sezonowych produktów. Dla tych, którzy szukają międzynarodowych produktów podstawowych, sklepy spożywcze oferują wszystko, od serka śmietankowego po masło orzechowe, co świadczy o otwartości miasta na globalne podniebienia. Wieczorni imprezowicze gromadzą się w pizzeriach, które są otwarte do świtu, i chociaż w Szeged działają międzynarodowe sieci fast-foodów, ich standardowe menu często ustępują miejsca lokalnym produktom.

Przez tysiąclecia i epoki Szeged nieustannie się przekształcał — przetrwał powodzie, osiągnął sukcesy w nauce, rozkwitł w handlu, kultywował sztukę i korzystał ze światła słonecznego, które oświetla jego ulice. Dziś jest świadectwem odporności i ponownego wynalezienia, gdzie każda arteria, każdy festiwal i każda parująca miska halászlé świadczy o miejscu, które nauczyło się rozkwitać na styku rzek, granic i historii.