Piza

Piza, z około 90 000 mieszkańców w granicach gminy i populacją metropolitalną zbliżającą się do 200 000, rozciąga się na powierzchni około 185 kilometrów kwadratowych w Toskanii, w środkowych Włoszech. Miasto rozciąga się nad rzeką Arno tuż przed jej ujściem do Morza Liguryjskiego i pełni funkcję stolicy prowincji Piza. Słynna na całym świecie ze swojej słynnej pochylonej dzwonnicy, Piza mieści ponad dwadzieścia zabytkowych kościołów, liczne średniowieczne pałace i trwałe dziedzictwo jako jednej z byłych włoskich republik morskich.

Średniowieczny wzrost Pizy rozpoczął się na dobre, gdy jej strategiczne ujście rzeki ułatwiło handel morski przez Morze Śródziemne. Bogactwo zgromadzone dzięki handlowi morskiemu wspierało wystawne budowle kościelne i miejskie. W XI wieku fundamenty katedry — jej konsekracja datowana na 1063 rok — oznaczały początek tego, co miało stać się kompleksem Piazza del Duomo. Ten plac, ochrzczony w XX wieku Piazza dei Miracoli, składa się z czterech poświęconych struktur: baptysterium, samej katedry, Krzywej Wieży i monumentalnego cmentarza znanego jako Campo Santo. Pomocniczy szpital i garść pałaców dopełniają ten zespół, wszystkie utrzymywane przez wiekową Opera della Primaziale Pisana, która nadzoruje to miejsce od czasu budowy katedry.

Równocześnie z tymi świętymi dziełami Piza kultywowała swoje intelektualne instytucje. Uniwersytet w Pizie wywodzi się z XII wieku, wkrótce powiększony o Scuola Normale Superiore di Pisa założoną przez Napoleona w 1810 r., a następnie o Sant'Anna School of Advanced Studies. Te akademie nieustannie przyciągały uczonych, nadając miastu intelektualny podtekst, który równoważy napływ turystów.

Klimatycznie Piza zajmuje strefę przejściową między wilgotnymi klasyfikacjami subtropikalnymi i śródziemnomorskimi. Zimy są chłodne do łagodnych; lata przechodzą w długotrwałe upały łagodzone przez sporadyczne burze. Przeważają jesienne deszcze, a opady śniegu są rzadkie. Ekstremalne temperatury wahały się od upałów 39,5 °C odnotowanych 22 sierpnia 2011 r. do mrożących krew w żyłach −13,8 °C 12 stycznia 1985 r.

Za Piazza del Duomo, miejski gobelin rozwija się w bogactwo zabytków religijnych i obywatelskich. Na Piazza dei Cavalieri, niegdyś placu Rycerskim, Palazzo della Carovana prezentuje fasadę autorstwa Giorgio Vasariego. Niedaleko, kościół Santo Stefano dei Cavalieri — również projekt Vasariego — odsłania trójdzielną nawę dodaną w XVII wieku i mieści łupy marynarskie i dzieła sztuki Donatella, Vasariego, Jacopo Ligozziego, Alessandro Fei i Pontormo. Kościół św. Sykstusa, konsekrowany w 1133 r., jest jedną z najwspanialszych wczesnoromańskich budowli, a jego surowe wnętrze służyło jako siedziba Rady Starszych w Pizie i kluczowych procedur notarialnych.

Na południe, kościół San Francesco, być może dzieło Giovanniego di Simone, pochodzi z okresu po 1276 roku, później podniesiony w 1343 roku z dodatkowymi kaplicami i wyróżniający się krużgankiem z XV wieku oraz dziełami Jacopo da Empoli, Taddeo Gaddiego i Santi di Tito. Skrywa ponury grób Ugolina della Gherardesca i jego synów. Nieco na zachód, San Frediano, ukończony w 1061 roku, oferuje plan bazyliki i krucyfiks z XII wieku, podczas gdy ślady renesansowej restauracji noszą podpisy Ventury Salimbeni, Domenico Passignano, Aurelio Lomi i Rutilio Manetti. San Nicola, założony w 1097 roku i rozbudowany wiek później — prawdopodobnie według projektu Giovanniego Pisano — szczyci się ośmiokątną dzwonnicą i obrazami, w tym Madonną z Dzieciątkiem Francesca Trainiego. Drewniane rzeźby autorstwa Giovanniego i Nino Pisano oraz Zwiastowanie Francesca di Valdambrino pozostają arcydziełami point-de-vue.

Wzdłuż brzegu rzeki, Santa Maria della Spina, mała marmurowa kaplica gotycka przypisywana Lupo di Francesco około 1230 r., przerywa Lungarno. Dalej w dół rzeki, San Paolo a Ripa d'Arno zachowuje romańską kaplicę z niezwykłym piramidalnym szczytem, ​​podczas gdy San Pietro in Vinculis, lub San Pierino, utrzymuje kryptę z XI wieku i mozaikową podłogę w stylu cosmatesque.

Średniowieczna dzielnica Borgo Stretto z arkadowymi chodnikami i nadrzecznym Lungarno obejmuje San Michele in Borgo, gotycko-romański kościół pochodzący z 990 r. oraz dwie mniej znane wieże, które pochylają się niezauważalnie na przeciwległych końcach centrum miasta. Pałac Medyceuszy, niegdyś należący do rodziny Appiano przed pobytem Lorenza de' Medici, szepcze o renesansowej polityce i przywilejach. Orto botanico di Pisa, powiązany z uniwersytetem, rości sobie prawo do miana najstarszego akademickiego ogrodu botanicznego w Europie.

W skali obywatelskiej Palazzo Reale — wzniesiony w 1559 roku przez Baccio Bandinellego dla Cosima I Medyceusza — gościł pierwsze teleskopowe objawienia Galileusza Wielkiemu Księciu. Obecnie jest to muzeum, dzieli tereny z wcześniejszymi pałacami. XIV-wieczny Palazzo Gambacorti mieści urzędy miejskie, ale zachował freski upamiętniające wojenne triumfy Pizy na morzu. XV-wieczny Palazzo Agostini, obejmujący mury sprzed 1155 roku, kryje Caffè dell'Ussero, kawiarnię założoną w 1775 roku, która niegdyś gromadziła patriotów i intelektualistów. Na tylnej ścianie kościoła Sant'Antonio pojawia się współczesna notatka: mural Tuttomondo Keitha Haringa, jego ostatnie dzieło publiczne, wykonane w czerwcu 1989 roku.

Sieć muzeów w Pizie wykracza poza sztukę kościelną. Museo dell'Opera del Duomo przechowuje oryginalne rzeźby Pisano i islamskiego Gryfa z Pizy. Sąsiadujące z nim Museo delle Sinopie eksponuje rysunki podkładowe fresków z Campo Santo, podczas gdy Museo Nazionale di San Matteo prezentuje rzeźby i obrazy Martiniego, Pisanich, Masaccia i innych z XII–XV wieku. Museo Nazionale di Palazzo Reale eksponuje rodzinne skarby Medyceuszy — uzbrojenie, portrety i rzeźby. Miłośnicy nauki gromadzą się w Museo Nazionale degli Strumenti per il Calcolo, aby obejrzeć maszyny pneumatyczne i kompas prawdopodobnie należący do Galileusza. Poza miastem Muzeum Historii Naturalnej w Certosa di Calci chroni jedną z największych w Europie kolekcji szkieletów waleni. Palazzo Blu, wyróżniające się kobaltową fasadą na Lungarno, organizuje wystawy rotacyjne i programy kulturalne. Od czerwca 2019 r. w Obszarze Archeologicznym Cantiere delle Navi di Pisa, znajdującym się na terenie XVI-wiecznego Arsenała Medyceuszy, można oglądać ponad trzydzieści starożytnych statków wykopanych od V wieku p.n.e., w tym niezwykle dobrze zachowany Barca C (Alkedo).

Nowoczesna infrastruktura transportowa zapewnia dostępność. Międzynarodowe lotnisko w Pizie „Galileo Galilei”, położone w dzielnicy San Giusto, łączy się z ponad sześćdziesięcioma międzynarodowymi i jedenastoma krajowymi destynacjami. Od marca 2017 r. bezzałogowy autobus Pisamover łączy lotnisko ze stacją kolejową Pisa Centrale w pięć minut. Lokalne autobusy przeszły z Consorzio Pisano Trasporti pod zarząd Autolinee Toscane w listopadzie 2021 r., obsługując linie miejskie, podmiejskie i międzymiastowe. Podróżni koleją mogą wsiąść na stacji Pisa Centrale na trasach do Rzymu, Florencji, Genui, Turynu, Neapolu, Livorno i Grosseto; lub wsiąść na stacji Pisa San Rossore na podróże do Lukki i Viareggio. Dawna odnoga lotniska, stacja Pisa Aeroporto, została zamknięta w grudniu 2013 r., aby umożliwić budowę Pisamover. Połączenia autostradowe obejmują A11 z Florencji i korytarz A12 łączący Genuę z Rosignano ze zjazdami na Pisa Nord i Pisa Centro–Airport.

Spacer z Campo dei Miracoli w kierunku stacji kolejowej trwa ponad trzydzieści minut przez deptak z mnóstwem sklepów i trattorie. Ludzka skala centro storico zachęca do eksploracji pieszo, odsłaniając dyskretne place i wernakularne fasady, które umykają masowej uwadze.

Studenci napełniają Pizę witalnością. Sześćdziesiąt tysięcy uczonych uczęszcza na Uniwersytet w Pizie w mieście liczącym dziewięćdziesiąt tysięcy; szerszy obszar metropolitalny rozrasta się do dwustu tysięcy. Po zakończeniu dziennych wycieczek, sale wykładowe ustępują miejsca improwizowanym występom, widowiskom ulicznym i nocnym spotkaniom wzdłuż Lungarno i centralnych arterii.

Kalendarz wydarzeń podkreśla lokalną tożsamość. 16 czerwca Luminara San Ranieri kąpie nabrzeża Arno w dziesięciu tysiącach świec, których blask odbija się na Ponte di Mezzo, a następnie kończy się pokazem fajerwerków. Ostatnia niedziela czerwca ożywia Gioco del Ponte: dwa zespoły, Tramontana i Mezzogiorno, paradują w historycznych strojach, zanim zakwestionują kontrolę nad głównym mostem miasta, pchając obciążony wózek. Procesja 25 marca upamiętnia tradycyjny pizański Nowy Rok uroczystą paradą. We wrześniu Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Anima Mundi”, odbywający się od 2001 r., łączy repertuar liturgiczny przez dwa tygodnie w miejscach w całym mieście.

Poza granicami miejskimi, termy w Casciana Terme i San Giuliano Terme oferują wody regenerujące. Źródła Casciana, od dawna cenione za terapie sercowo-naczyniowe i trawienne, obecnie wspierają nowoczesną rehabilitację. Wschodnie i Zachodnie Łaźnie San Giuliano, dostarczające wody magnezowo-siarczanowe o temperaturze odpowiednio 40 °C i 38 °C, wyłaniają się u podnóża Monte San Giuliano i zapewniają bogate w minerały zanurzenie dla dobrego samopoczucia.

Piza ukazuje się jako coś więcej niż pojedynczy zabytek. Jej warstwowe warstwy sztuki, stypendiów i dziedzictwa morskiego zbiegają się na ulicach i placach przesiąkniętych ludzkimi historiami. Łagodne połączenie przeszłości i teraźniejszości w mieście zachęca do refleksji nad ciągłością — zaproszenie najlepiej przyjęte w cierpliwej obserwacji, a nie pobieżnym przejściu.