Lyon

Lyon wyłania się na styku rzek Rodan i Saona, 391 km na południowy wschód od Paryża i 113 km na południowy zachód od Genewy, jako trzecie co do wielkości miasto we Francji, którego powierzchnia miejska obejmuje zaledwie 48 km². Jego niewielkie historyczne centrum jest domem dla 522 250 mieszkańców (spis ludności ze stycznia 2021 r.), podczas gdy szerszy obszar metropolitalny obejmuje ponad 2,3 miliona mieszkańców — co czyni Lyon drugą co do wielkości aglomeracją miejską w kraju. Od 2015 r. Lyon i pięćdziesiąt osiem gmin podmiejskich połączyły się w Metropolię Lyonu, bezpośrednio wybierany organ obsługujący 1 424 069 mieszkańców, odpowiedzialny za większość lokalnych spraw. Jako prefektura regionu Owernia-Rodan-Alpy i siedziba rady departamentu Rodan, Lyon ma zarówno wpływy administracyjne, jak i wybitne znaczenie geograficzne u północno-zachodnich podnóży francuskich Alp.

Od założenia jako Lugdunum w 43 r. p.n.e. — stolicy Galów pod panowaniem rzymskim — do wzniesienia się na pozycję renesansowej potęgi bankowej i tkackiej, Lyon wplatał ciągłość w swoją tkankę miejską. Jego historyczne dzielnice — Vieux Lyon u stóp Fourvière, rzemieślnicze zbocza Croix-Rousse i eleganckie arkady Presqu'île — świadczą o dwóch tysiącleciach handlu, wiary i rzemiosła. W 1998 r. UNESCO wpisało Stary Lyon, Fourvière, Presqu'île i zbocza Croix-Rousse na Listę Światowego Dziedzictwa, chwaląc „wyjątkowe świadectwo ciągłości osadnictwa miejskiego przez ponad dwa tysiąclecia na terenie o wielkim znaczeniu handlowym i strategicznym”.

Bliźniacze wzgórza określają charakter i nomenklaturę Lyonu: Fourvière, „wzgórze, które się modli”, wieńczy zachodni brzeg bazyliką Notre-Dame de Fourvière, klasztorami i rezydencją prymasowskiego arcybiskupa, podczas gdy La Croix-Rousse, „wzgórze, które pracuje”, niesie dziedzictwo canutów — tkaczy jedwabiu, których pracownie niegdyś dzwoniły czółenkami wzdłuż wąskich traboule. Te kryte przejścia, które pojawiły się po raz pierwszy w IV wieku, nadal przecinają Vieux Lyon i Croix-Rousse, łącząc wewnętrzne dziedzińce z brzegami rzek, niosąc ducha rzemieślniczego miasta przez pokolenia.

Na półwyspie Presqu'île między rzekami, Place Bellecour jest trzecim co do wielkości placem publicznym we Francji, stanowiącym kotwicę dla szerokiej, przeznaczonej wyłącznie dla pieszych Rue de la République, która przecina centrum miasta. Na wschodzie wznosi się nowoczesna dzielnica La Part-Dieu: Tour Incity, Tour Part-Dieu, Tour Oxygène i Tour Swiss Life tworzą panoramę nad najbardziej ruchliwą stacją TGV w Europie, Lyon-Part-Dieu. Na północy Parc de la Tête d'Or rozciąga się na powierzchni 117 hektarów — jeden z najwspanialszych parków miejskich w Europie — obok Lycée du Parc i światowej siedziby Interpolu.

Ta skomplikowana miejska mozaika odzwierciedla się w gospodarczej szerokości Lyonu. Z PKB w wysokości 124 miliardów dolarów w 2019 r. zajmuje drugie miejsce pod względem zamożności kraju po Paryżu i dołącza do globalnych miast, takich jak Filadelfia i Mumbaj, w międzynarodowej pozycji. Bankowość, chemikalia, farmaceutyka i biotechnologia stanowią tradycyjne filary, podczas gdy rozwój oprogramowania — zwłaszcza gier wideo — i rozwijająca się scena start-upów wlewają nowoczesną dynamikę. Arkane Studios, Ivory Tower, Eden Games, EA France i Bandai Namco Entertainment Europe są przykładami rodowodu gier Lyonu. Laboratorium P4 Inserm–Jean Mérieux napędza badania nad szczepionkami, a instytucje takie jak Interpol, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem i Euronews umacniają globalną rolę Lyonu. Pięć uniwersytetów i szkół wyższych miasta przyciąga prawie 200 000 studentów, co czyni Lyon drugim co do wielkości ośrodkiem studenckim we Francji.

Klimat w Lyonie przechyla się w kierunku wilgotnego subtropikalnego (Cfa) graniczącego z oceanicznym (Cfb). Zimy średnio wynoszą 4,1 °C w styczniu, lata 22,6 °C w lipcu, a roczne opady wynoszą około 820 mm. Skrajne temperatury wahały się od -24,6 °C 22 grudnia 1938 r. do 40,5 °C 13 sierpnia 2003 r. Rozległa metropolia dzieli się na dziewięć okręgów — każdy z własną radą — od Vieux Lyon i Fourvière w V okręgu do sektorów mieszkalnych w VIII okręgu i stref przemysłowych przekształconych w kreatywne w VII okręgu. Po drugiej stronie brzegów rzek i bulwarów dzielnice Lyonu ukazują różnorodność społeczną i architektoniczną.

Gastronomia definiuje Lyon równie mocno, jak jego wzgórza. Od czasu, gdy Curnonsky ochrzcił go „gastronomiczną stolicą świata” w 1935 r., szefowe kuchni Marie Bourgeois i Eugénie Brazier podniosły kuchnię lyońską do poziomu trzech gwiazdek Michelin, a Paul Bocuse eksportował jej smaki na cały świat. Tradycyjne bouchons — skromne jadłodajnie, które powstały w latach 30. XX wieku, gdy zwolnieni kucharze karmili klientów z klasy robotniczej — serwują kiełbaski, pasztet z kaczki i pieczoną wieprzowinę obok regionalnych win Beaujolais i Côtes du Rhône. Dania takie jak quenelle de brochet, salade lyonnaise i cervelle de canut nawiązują do korzeni chłopskich przekształconych przez kulinarne wyrafinowanie. Późnoporanny mâchon, brunch wędlin, który kiedyś utrzymywał pracowników przemysłu jedwabniczego, nadal jest towarzyskim rytuałem. Wyroby cukiernicze zdobią takie słodycze jak marron glacé i coussin de Lyon, a niedawna popularność francuskich tacos — serwowanych w Vaulx-en-Velin — świadczy o rozwijającej się kulturze jedzenia ulicznego.

Życie kulturalne tętni w Institut Lumière, mieszczącym się w dawnym domu Auguste Lumière, który jest kroniką wynalezienia przez braci kinematografu w 1895 r. i umacnia pozycję Lyonu jako kolebki kina. Każdego 8 grudnia Fête des Lumières przemienia ulice i pomniki za pomocą oświetlonych świecami okien i monumentalnych pokazów świetlnych, rytuału dziękczynnego za średniowieczną ochronę Matki Boskiej przed zarazą. Architekt Jean Nouvel z 1993 r. Opéra Nouvel, średniowieczna katedra St-Jean i kościół św. Franciszka Salezego — siedziba niezmienionych organów Cavaillé-Coll — stanowią podstawę kalendarza festiwali Nuits de Fourvière, Biennale d'art contemporain i Nuits Sonores. Malowidła ścienne trompe l'œil przecinają fasady, od Quais de Saône po współczesne zlecenia Guillaume'a Bottazziego.

Transport i łączność wzmacniają pozycję Lyonu. Lotnisko Lyon-Saint-Exupéry, połączone z La Part-Dieu przez Rhônexpress w mniej niż trzydzieści minut, oraz lotnisko Lyon-Bron dla lotów krajowych obsługują region. W 1981 r. uruchomiono tutaj pierwszą linię TGV do Paryża; obecnie pociągi dużych prędkości kursują do Nicei, Strasburga, Lille, Barcelony, Mediolanu i dalej. Miasto okrąża sieć autostrad — autostrada A6 do Paryża, A7 „Autoroute du Soleil” do Marsylii (przez tunel pod Fourvière), A42 do Genewy i A43 do Grenoble. W jej sercu znajduje się zintegrowana sieć transportu publicznego — cztery linie metra, osiem tramwajów, trolejbusy, autobusy i dwie kolejki linowo-terenowe — obsługiwana przez TCL, obsługująca 62 gminy. Vélo'v, uruchomiony w 2005 r. jako pierwszy we Francji system wypożyczania rowerów na szeroką skalę, oferuje 340 stacji; w 2011 r. do systemu dołączyły samochody Auto'lib. Podróżni dojeżdżający do pracy średnio spędzają 45 minut dziennie na komunikacji miejskiej, z czego 11 minut na oczekiwaniu na przystankach i średnią długością podróży wynoszącą 4,7 km.

Turyści znajdą wiele rzeczy do zwiedzania za darmo: kościoły, traboules, parki i dzielnice historyczne są otwarte bez opłat. Dla osób odwiedzających muzea, Lyon City Card — 29 euro za jeden dzień do 59 euro za cztery — obejmuje transport, wstęp do muzeum i wycieczki z przewodnikiem. Szczegółowe mapy ulic okazują się niezbędne, ponieważ wiele ukrytych skarbów kryje się na uliczkach, na których mapy przewodników zawodzą. Etykieta posiłków odzwierciedla francuski zwyczaj: posiłki od południa do 14:00 i wieczorem od 19:30 do 22:00, z obsługą, chlebem i wodą z kranu w cenie; skromny napiwek po szczerym zadowoleniu.

Urok Lyonu tkwi w jego warstwowej złożoności: starożytne rzymskie ruiny w Fourvière, gotyckie i renesansowe fasady w Vieux Lyon, szerokie bulwary Presqu'île i wieże ze szkła i stali w La Part-Dieu. Każda dzielnica — od atelier jedwabno-tekstylnych w Croix-Rousse po biznesowy puls 3. i kulturalną żywotność 1. — ujawnia warstwę historii i nowoczesnych ambicji. Jednak odwiedzający zwracają uwagę na ostrożne rady: tętniące życiem nocne życie wokół Rue Sainte-Catherine może stać się hałaśliwe po 3 nad ranem, a charytatywne prośby w ruchliwych węzłach komunikacyjnych zasługują na wnikliwą analizę. Poza centrum, niektóre dzielnice — Guillotière, Gerland, La Duchère — i peryferyjne przedmieścia, takie jak Villeurbanne, wymagają ostrożności.

W Lyonie wiara i przemysł, starożytność i innowacja współistnieją. Rzeki rzeźbią półwysep handlu i kultury; ulice rozbrzmiewają echem kroków rzemieślników i marzeń kinomanów; stoły pełne są potraw, które odzwierciedlają korzenie klasy robotniczej miasta, nawet gdy wznoszą się na wyżyny haute-cuine. Lyon nie narzuca swoim gościom wielkich pomników; zaprasza ich do przemierzania dzielnic o skromnej skali, ale głębokim rezonansie, aby byli świadkami tego, jak dwa tysiące lat osadnictwa wykształciło miasto jednocześnie kameralne i kosmopolityczne. Wychodząc poza przewodnikowe punkty orientacyjne, odkrywa się prawdziwe dziedzictwo Lyonu: żywy miejski palimpsest, gdzie każdy kamień, każdy talerz, każde oświetlone okno niesie historię odporności i ponownego wynalezienia.