Ahmedabad

Ahmadabad zajmuje pas ziemi w północno-centralnym Gudżaracie, położony na skromnej wysokości 53 metrów nad poziomem morza na brzegach rzeki Sabarmati. Jako najludniejsze miasto stanu, pełni funkcję węzła administracyjnego dystryktu Ahmadabad i jest siedzibą Sądu Najwyższego Gudżaratu. Spis ludności z 2011 r. odnotował 5 570 585 mieszkańców w granicach gminy, co plasuje ją na piątym miejscu wśród miast Indii; do 2024 r. szersza aglomeracja miejska zbliżyła się do 8 854 444 mieszkańców, co plasuje ją na siódmym miejscu w kraju. Położone około 25 km na południowy zachód od Gandhinagaru — planowanego miasta bliźniaczego — Ahmadabad stanowi kotwicę regionu zdefiniowanego zarówno przez wieki osadnictwa, jak i szybką nowoczesną ekspansję.

Geograficznie miasto zajmuje głównie płaski teren, przerywany jedynie niskimi grzbietami Thaltej–Jodhpur Tekra. W jego granicach znajdują się trzy sztuczne jeziora — Kankaria, Vastrapur i Chandola. Z nich Kankaria pochodzi z 1451 r. n.e. i pełni wówczas funkcję królewskiego rezerwatu wodnego; Vastrapur pełni funkcję rekreacyjną od czasu przebudowy w 2002 r.; Chandola wspiera sezonowe życie ptaków na swojej powierzchni 1200 ha. Historycznie podatne na letnie wysychanie, Sabarmati obecnie utrzymuje przepływ przez cały rok po zakończeniu River Front Project i przekierowaniu wód Narmada. Ta interwencja, obok sieci Kanału Narmada, przeciwdziała narastającej suszy z Rann of Kutch. Półpustynny klimat miasta przynosi gorące, suche miesiące od marca do czerwca (średnio maksymalnie 43 °C; minimalnie 24 °C), monsun od połowy czerwca do połowy września przynoszący około 800 mm deszczu i łagodne zimy (listopad–luty, maksima około 30 °C; minima w pobliżu 13 °C). Najwyższa temperatura w historii osiągnęła 48 °C 20 maja 2016 r.

Liczba ludności Ahmadabadu wzrosła o 23,4 procent w latach 2001–2011, kiedy to stosunek płci wynosił 898 kobiet na 1000 mężczyzn. Odsetek dzieci poniżej szóstego roku życia wynosił 621 034, a stosunek płci dzieci wynosił 848 dziewcząt na 1000 chłopców. Średni poziom alfabetyzacji wynosił 88,3 procent — 92,3 procent wśród mężczyzn i 83,9 procent wśród kobiet — liczby te podkreślają poziom wykształcenia miasta. Opóźnienia w spisie powszechnym w Indiach w 2021 r. odroczyły zaktualizowane oficjalne wyniki na lata 2024–2025, ale szacunki na 2023 r. wskazują, że około 7,69 miliona mieszkańców znajduje się w granicach gminy, a 8,77 miliona w aglomeracji miejskiej.

Początki miasta sięgają 1411 r. n.e., kiedy sułtan Ahmed Shah założył ufortyfikowaną osadę na tej nadrzecznej równinie. Otoczone murem „stare miasto” na wschodnim brzegu zachowuje średniowieczny układ wąskich uliczek, skupionych jednostek mieszkalnych znanych jako pols i gęstych kwartałów targowych. Pol grupuje rodziny według kasty, zawodu lub religii wokół wspólnych dziedzińców i wąskich uliczek, wzmacniając więzi społeczne. Eksperci ds. dziedzictwa kulturowego wymieniają ponad 3000 takich skupisk, których zbiorowa renowacja przyciągnęła uwagę UNESCO: w lipcu 2017 r. Old Ahmedabad został wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego jako pierwsze miasto Indii, spełniając kryteria ciągłości historycznej, kunsztu architektonicznego i urbanistyki.

Dziedzictwo architektoniczne obejmuje wieki. Wczesne zabytki połączyły lokalne tradycje rzeźbienia w kamieniu z wpływami perskimi, dając styl indosaraceński widoczny w meczetach takich jak Sidi Saiyyed, słynący z kamiennych kratowych okien. Era kolonialna miasta trwała od końca XIX wieku, kiedy Ellis Bridge (1875) połączył stare miasto z ziemiami na zachód od Sabarmati. Ta ekspansja przyniosła szerokie aleje i struktury miejskie, a w połowie XX wieku przygotowała grunt pod napływ architektów modernistycznych. Kampus Indian Institute of Management Louisa Kahna, wille Shodhan i Sarabhai Le Corbusiera obok budynku Mill Owners' Association Building oraz Calico Dome i blok administracyjny Franka Lloyda Wrighta są punktami orientacyjnymi międzynarodowego wzornictwa. Ich lokalny odpowiednik, BV Doshi, przyczynił się do powstania Sangath i Tagore Memorial Hall przed założeniem School of Architecture; Projekty Charlesa Correi obejmują kompleks Gandhi Ashram. Razem te prace wzmocniły status Ahmadabadu jako tygla dyskursu architektonicznego.

Rozwój przemysłu nastąpił po boomie tekstylnym w XIX wieku, kiedy Ahmedabad Spinning and Weaving Company — założona w 1861 roku przez Ranchhodlala Chhotalala — zapoczątkowała przędzenie bawełny na subkontynencie. Do 1905 roku około trzydziestu młynów przetwarzało lokalne włókna, co przyniosło miastu przydomek „Manchesteru Indii”. Podczas I wojny światowej i ruchu Swadeshi Gandhiego sektor ten umocnił swoją rolę w narodowej samowystarczalności. Obecnie Ahmedabad pozostaje drugim co do wielkości producentem bawełny w kraju, wiodącym dostawcą denimu i głównym eksporterem kamieni szlachetnych i biżuterii. Liberalizacja gospodarki Indii w latach 90. XX wieku przesunęła nacisk na handel, komunikację i budownictwo: wysokie wieżowce biurowe i bloki mieszkalne teraz podkreślają linię horyzontu, odzwierciedlając populację miejską przyciąganą do zatrudnienia w sektorze usług.

Produkt krajowy brutto (metro) Ahmadabadu osiągnął szacunkowo 136,1 miliarda dolarów w 2023 roku. W 2010 roku Forbes umieścił go na trzecim miejscu wśród najszybciej rozwijających się miast na świecie w poprzedniej dekadzie; dwa lata później The Times of India nazwał go najlepszym miastem do życia w Indiach. Indeks łatwości życia w 2020 roku umieścił go na trzecim miejscu w kraju, a magazyn Time umieścił go wśród 50 najwspanialszych miejsc na świecie w połowie 2022 roku. Te wyróżnienia pokrywają się z głębokimi inwestycjami w infrastrukturę: misja Smart Cities skierowała zasoby na usługi cyfrowe, sanitację i mobilność miejską, podczas gdy Sardar Vallabhbhai Patel Sports Enclave — po ukończeniu — da jeden z największych zintegrowanych kompleksów sportowych w Indiach. Już działający stadion Narendry Modiego w Motera mieści 132 000 widzów i jest największym obiektem do gry w krykieta na świecie.

Połączenia transportowe określają łączność Ahmadabadu. Międzynarodowy port lotniczy Sardar Vallabhbhai Patel obsługuje loty krajowe i międzynarodowe pod zarządem Adani Group, podczas gdy międzynarodowy port lotniczy Dholera — 110 km na południowy zachód — powinien otworzyć swoją pierwszą fazę do 2025 r. Miasto leży przy autostradzie krajowej nr 48, łączącej je na południe z Mumbajem i na północ z Delhi, a także przy autostradzie nr 1 w kierunku Vadodary. Usługi kolejowe skupiają się na Ahmedabad Junction (Kalupur), najbardziej ruchliwej stacji w Indiach na zachód od Mumbaju, z węzłami podmiejskimi w Chandlodiya, Gandhigram, Maninagar i Sabarmati Junction. Szybki transport pojawił się w 2019 r. wraz z 40 km torów metra w Ahmadabadzie; Zakończenie rozbudowy Fazy 2 w kierunku Gandhinagar planowane jest na 2026 rok. Opcje uzupełniające obejmują system szybkiego transportu autobusowego Janmarg — obsługujący 190 000 pasażerów dziennie na 19 trasach — oraz miejską flotę 700 autobusów AMTS. Publiczna sieć współdzielenia rowerów, AmdaBike, została uruchomiona w grudniu 2019 roku z 4000 rowerów na 300 stacjach, aby wypełnić luki na ostatniej mili.

Władze miasta stawiają czoła wyzwaniom środowiskowym odziedziczonym po szybkim wzroście. W 2001 r. Ahmadabad znalazł się na szczycie listy najbardziej zanieczyszczonych ośrodków miejskich w Indiach; program przekształcenia prawie 38 000 auto-riksz na sprężony gaz ziemny obniżył jego pozycję do 50. miejsca do 2008 r. Niedawno na skrzyżowaniach o dużym natężeniu ruchu zainstalowano oczyszczacze powietrza, aby chronić pracowników, a promenady nadrzeczne mają na celu ożywienie miejskich terenów zielonych.

Życie kulturalne równoważy rygor kupiecki z tradycją wspólnotową. Rękodzieło, takie jak tkaniny bandhni, drzeworyty i wyroby metalowe, rozkwita obok szlifowania diamentów i precyzyjnej inżynierii. Festiwale ożywiają place publiczne i ulice. Uttarayan ogłasza żniwa 14–15 stycznia masowym puszczaniem latawców; dziewięć nocy Garba w Navratri przyciąga tancerzy do okrągłych pawilonów w świetle latarni; procesja Rath Yatra w świątyni Jagannath rozwija się w Ashadh-sud-bij kalendarza hinduskiego. Obchody panindyjskie — Diwali, Holi, Boże Narodzenie, Muharram — dołączają do nich w kształtowaniu kalendarza.

Kuchnia Ahmedabadu odzwierciedla wpływy dżinijskie i hinduistyczne w silnej tradycji wegetariańskiej. Thali z Gujarati, po raz pierwszy wprowadzone na rynek przez Chandvilas Hotel w 1900 r., łączy płaskie pieczywo, soczewicę i ryż z shaak (sezonowymi warzywami), piklami i papad. Przekąski takie jak dhokla, thepla i ụdịbras wypełniają półki w chai-shopach, podczas gdy laddoos i vedhmi osładzają podniebienie. Stoiska z jedzeniem ulicznym zbiegają się każdego wieczoru na Manek Chowk, placu targowym w ciągu dnia, gdzie można kupić produkty i ozdoby. Miasto jest również gospodarzem pierwszej na świecie całkowicie wegetariańskiej Pizza Hut; zarówno KFC, jak i McDonald's utrzymują oddzielne kuchnie i personel, aby serwować menu roślinne. Podczas gdy Gujarat pozostaje stanem suchym, licencjonowane punkty sprzedaży w starszych dzielnicach, takie jak Bhatiyar Gali, serwują dania kuchni mughalskiej obok ograniczonych zapasów dań mięsnych.

Pomimo swojego przemysłowego i technologicznego profilu, Ahmedabad zachowuje kontrapunkt refleksji. Fort Bhadra, Shaking Minarets, Teen Darwaza i sklepione przestrzenie pols przypominają mieszkańcom o wspólnej przeszłości, w której handel i obrzędy współistniały. Ogrody takie jak Law, Victoria i Parimal oferują zacienione wytchnienie, podczas gdy Bal Vatika — położony nad jeziorem Kankaria — zaspokaja potrzeby rodzin dzięki placom zabaw. W tym zestawieniu postępu materialnego i trwałej tradycji, Ahmedabad prezentuje spójny portret miasta, które rozwijało się organicznie przez sześć stuleci, równoważąc innowację z fakturą pamięci. Jego zróżnicowane pory roku, rytmy festiwali i warstwy architektoniczne nadają kształt miejskiemu doświadczeniu, które jest zarówno pragmatyczne, jak i refleksyjne, zakorzenione w pragmatyzmie codziennego życia, a jednocześnie otwarte na cichą trwałość dziedzictwa.