Haïti

Haïti presenteert zich als een land van contrasten: een natie met 11,4 miljoen inwoners (schatting 2025) verspreid over 27.750 km² bergachtig terrein en kustvlakten; het beslaat de westelijke drieachtste van Hispaniola, ten oosten van Cuba en Jamaica en ten zuiden van de Bahama's. Port-au-Prince, de hoofdstad en grootste stad, is het ankerpunt van een natie wiens ruwweg hoefijzervorm het een onevenredig lange kustlijn van 1.771 km verleent. Binnen deze compacte uitgestrektheid openbaart Haïti zich als het meest bevolkte en ruigste land van het Caribisch gebied, waarvan de identiteit evenzeer door reliëf als door geschiedenis is gevormd. Het volgende verslag, uitsluitend gebaseerd op officiële documenten, streeft naar een integraal begrip van de landvormen, het klimaat, de menselijke structuur en de voortdurende uitdagingen van het land – bekeken door de lens van een reiziger die vertrouwd is met elke contour.

Het binnenland van Haïti, dat abrupt oprijst uit smalle kustvlaktes, is een mozaïek van bergketens en rivierdalen. Het Massif du Nord, een verlengstuk van de Cordillera Central van de Dominicaanse Republiek, strekt zich vanuit de Guayamouc-rivier naar het noordwesten uit en eindigt op de punt van het schiereiland. Daaronder ligt de Plaine du Nord, een laaglandcorridor die de noordgrens en de Atlantische Oceaan omsluit, waar nederzettingen en landbouw zich concentreren in de beschutting van de bergen. Hier bepaalt het samenspel van hoogte en blootstelling het lokale microklimaat: vochtigheid blijft hangen op de windhellingen, terwijl de lijwaartse valleien bakken onder de tropische zon.

Centraal-Haïti ontvouwt zich in een opeenvolging van plateaus en valleien. Het Plateau Central grenst aan beide zijden van de Guayamouc-rivier en loopt van zuidoost naar noordwest. In het zuidwesten rijzen de Montagnes Noires op, waarvan de uitlopers samenvloeien met het noordelijke massief. Tussen deze bergketens claimt de Plaine de l'Artibonite de belangrijkste plaats: groot genoeg om de belangrijkste landbouwproductie van het land te ondersteunen, herbergt het de Rivière l'Artibonite, de langste rivier van Haïti, die van de Dominicaanse Republiek naar de Golfe de la Gonâve stroomt. Halverwege de rivier ontstond Lac de Péligre – het op één na grootste meer van Haïti – pas nadat de damconstructie halverwege de twintigste eeuw de vallei een nieuwe vorm had gegeven.

In het zuiden omvat de regio Xaragua zowel de Plaine du Cul-de-Sac als het schiereiland Tiburon. De Cul-de-Sac vormt een natuurlijke depressie, met zijn zoutmeren – Trou Caïman en de grotere Étang Saumatre – die hemel en zon weerspiegelen in een spiegelende stilte. Daarachter strekt de Chaîne de la Selle zich uit van het Massif de la Selle in het oosten tot het Massif de la Hotte in het westen en vormt een brug over de zuidelijke ruggengraat van het eiland. Elke bergkam en vallei hier getuigt van tektonische omwentelingen die het profiel van Haïti door de millennia heen hebben gevormd.

Het vasteland van Haïti wordt begrensd door verspreide eilanden met hun eigen geschiedenis. Tortuga, voor de noordkust, roept beelden op van zeventiende-eeuwse piraten. Gonâve, het grootste eiland, ligt in de Golf van Gonâve, met plattelandsdorpjes die via onveilige zeeroutes met de hoofdstad verbonden zijn. Île à Vache ligt ten zuidwesten, terwijl de Cayemieten de noordelijke toegang tot Pestel bewaken. Zelfs Navassa Island, veertig zeemijl ten westen van Jérémie, speelt een rol in Haïti's territoriale omvang, hoewel het door de Verenigde Staten wordt bestuurd te midden van een aanhoudend conflict.

Het klimaat van Haïti volgt tropische normen, met een reliëf dat daaronder valt. In Port-au-Prince variëren de temperaturen in januari van 23 °C tot 31 °C; in juli bereiken de minima 25 °C en de maxima 35 °C. De jaarlijkse neerslag bedraagt ​​gemiddeld 1370 mm, geconcentreerd in twee natte seizoenen – april tot en met juni en oktober tot en met november – terwijl het droge seizoen van november tot en met januari loopt. Deze ritmes bepalen de cycli van landbouw, watervoorziening en menselijke activiteit.

De variaties in regenval zijn duidelijk merkbaar. Laagvlakten en de noordelijke en oostelijke berghellingen ontvangen zwaardere neerslag, wat leidt tot groene gebieden. In andere gebieden is de geringe regenval echter een terugkerende crisis geworden, omdat ontbossing de afvoer versnelt en de waterretentie ondermijnt. Periodieke droogtes en overstromingen worden dus afgewisseld met orkaandreigingen, waarbij de impact van beide extremen wordt versterkt door de kale hellingen die de grond niet vasthouden en de stroming van stromen vertragen.

Seismische schokken onderstrepen de kwetsbaarheid van Haïti. Gelegen nabij de grens van de Noord-Amerikaanse en Caribische tektonische platen, doorstaat het aardbevingen en stormvloeden zonder veel waarschuwing. De catastrofe van 2010 en de bijbehorende cholera-uitbraak toonden de kwetsbaarheid van de infrastructuur en de volksgezondheid aan tegen natuurkrachten – een herinnering dat geologische context meer vormgeeft dan topografie.

Demografisch gezien telt Haïti gemiddeld zo'n 350 inwoners per vierkante kilometer, met de hoogste bevolkingsdichtheid in stedelijke centra, kustvlakten en toegankelijke valleien. In 2018 werd de bevolking geschat op ongeveer 10,8 miljoen; medio 2025 wordt het aantal volgens officiële cijfers geschat op 11,4 miljoen, waarvan bijna de helft jonger was dan twintig jaar volgens eerdere volkstellingen. De snelle groei zet druk op de middelen in een land waar infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg moeite hebben om gelijke tred te houden.

Economisch gezien behoort Haïti nog steeds tot de armste landen van Noord- en Zuid-Amerika. Het bbp per hoofd van de bevolking bedraagt ​​bijna 1.800 dollar, terwijl de totale productie bijna 19,97 miljard dollar bedraagt ​​(cijfers uit 2017). De Haïtiaanse gourde circuleert als betaalmiddel. Ondanks een toerisme-industrie in opkomende ontwikkeling, belemmeren aanhoudende corruptie, politieke onvoorspelbaarheid en gebrekkige dienstverlening de diversificatie. Hoge werkloosheid en terugkerende emigratie onderstrepen de beperkte binnenlandse mogelijkheden.

De aardbeving van 2010 veroorzaakte een scherpe krimp in de handel; het bbp op basis van koopkrachtpariteit daalde met 8 procent, van 12,15 miljard dollar naar 11,18 miljard dollar. In dat jaar stond Haïti op de 145e plaats van de 182 op de Human Development Index van de Verenigde Naties, met meer dan 57 procent van de bevolking die in ten minste drie belangrijke armoedecijfers achterbleef. Deze cijfers tonen aan dat de groei en het welzijn van het land achterblijven bij het potentieel, beperkt door zowel structurele als conjuncturele uitdagingen.

Toch heeft de overheid toerisme aangemerkt als een strategische sector. Witte zandstranden, indrukwekkende bergen en een gelijkmatig warm klimaat bieden attracties die zich kunnen meten met die van naburige bestemmingen. In 2014 ontving Haïti 1,25 miljoen bezoekers – de meesten kwamen per cruiseschip – en genereerde het ongeveer 200 miljoen dollar aan inkomsten uit toerisme. De promotie-inspanningen van de staat leggen de nadruk op natuurlijk en cultureel erfgoed, hoewel de wereldwijde perceptie van onveiligheid en onderontwikkeling de toestroom tempert.

Investeringen in de horeca-infrastructuur volgden. Datzelfde jaar opende een Best Western Premier naast een vijfsterrenhotel Royal Oasis by Occidental in Pétion-Ville, en een viersterrenhotel Marriott opende zijn deuren in Turgeau, Port-au-Prince. Verdere ontwikkelingen vonden plaats in Port-au-Prince, Les Cayes, Cap-Haïtien en Jacmel. Toch blijft de groei van de sector bescheiden in verhouding tot het landschappelijke potentieel van het land en blijft achter bij regionale concurrenten.

Het landvervoer maakt gebruik van twee belangrijke snelwegen. Route Nationale nr. 1 vertrekt vanuit Port-au-Prince en loopt via Montrouis en Gonaïves naar Cap-Haïtien in het noorden. Route Nationale nr. 2 verbindt de hoofdstad met Les Cayes via Léogâne en Petit-Goâve in het zuiden. Desondanks zijn de wegen over het algemeen slecht, met kuilen en erosie die veel trajecten onbegaanbaar maken tijdens hevige regenval.

De maritieme faciliteiten zijn geconcentreerd in de internationale haven van Port-au-Prince, die – ondanks de kranen, ruime ligplaatsen en uitgebreide magazijnen – nog steeds onderbenut blijft, mogelijk vanwege de hoge tarieven. Saint-Marc is uitgegroeid tot de favoriete toegangspoort voor consumptiegoederen, wat de logistieke beperkingen van de hoofdstad weerspiegelt. Eerdere spoorwegnetwerken raakten in verval en de renovatiekosten werden als onbetaalbaar beschouwd. Voorstellen voor een "trans-Hispaniola"-spoorlijn die Haïti en de Dominicaanse Republiek met elkaar verbindt, doken in 2018 op, maar wachten op concrete plannen.

Het zwaartepunt van de luchtvaart ligt op Toussaint L'Ouverture International Airport, tien kilometer ten noordoosten van Port-au-Prince in Tabarre. Deze luchthaven verwerkt het grootste deel van het luchtverkeer, naast Cap-Haïtien International, dat aankomsten in het noorden bedient. Kleinere vliegvelden in Jacmel, Jérémie, Les Cayes en Port-de-Paix bedienen regionale luchtvaartmaatschappijen en privévliegtuigen. In mei 2024, na drie maanden sluiting vanwege geweld, heropende Toussaint L'Ouverture haar deuren om het tekort aan medicijnen en basisbenodigdheden te verlichten.

Als aanvulling op het reguliere openbaar vervoer rijden er "tap tap"-bussen door stedelijke en landelijke gebieden. Deze felgekleurde bussen of pick-uptrucks – vernoemd naar de tikjes die passagiers op de metalen carrosserie plaatsen om hun halte aan te geven – functioneren als gedeelde taxi's. Ze zijn particulier eigendom en rijkelijk versierd, volgen vaste lijnen en vertrekken alleen wanneer ze vol zijn, waardoor passagiers op elk punt langs de route kunnen uitstappen.

Onder deze fysieke systemen schuilt een ecologische crisis. Haïti is nog steeds het meest ontboste land van het Caribisch gebied. De koloniale eisen voor monocultuur van handelsgewassen zetten dit proces in gang; negentiende-eeuwse schadevergoedingen aan Frankrijk verergerden het proces, wat leidde tot grootschalige houtkap. Tegenwoordig is houtskoolproductie om te koken nog steeds een belangrijke oorzaak van bosverlies. Het resultaat zijn ontboste berghellingen die de afvoer van regenwater vergroten, wat het risico op overstromingen, aardverschuivingen en modderstromen vergroot.

Het landschap van Haïti belichaamt dus zowel veerkracht als kwetsbaarheid. De bergtoppen en vlaktes ondersteunen landbouwactiviteiten en het culturele leven, maar ze tonen ook kwetsbaarheid voor klimaat, geologie en menselijke activiteit. Door dit land reizen is getuige zijn van de wisselwerking tussen land en bestaan, tussen historisch erfgoed en natuurlijke behoeften. Binnen deze contouren blijft de geschiedenis van Haïti voortbestaan ​​– geschreven in steen, aarde en zee.