Saoedi-Arabië

Saoedi-Arabië beslaat het grootste deel van het Arabisch Schiereiland, met okerkleurige woestijnen en ruige bergen die zich uitstrekken tussen de breedtegraden 16° en 33° noorderbreedte en de lengtegraden 34° en 56° oosterlengte. Met ongeveer 2,15 miljoen vierkante kilometer is het de vijfde grootste staat van Azië en de twaalfde grootste ter wereld. Het koninkrijk grenst in het westen aan de Rode Zee en in het oosten aan de Perzische Golf, en grenst aan Jordanië, Irak, Koeweit, Bahrein, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman en Jemen; de Golf van Akaba scheidt het ook van Egypte en Israël. Riyad, de hoofdstad en grootste metropool, domineert de uitgestrekte vlaktes van Nejd, terwijl Jeddah, Mekka en Medina knooppunten van handel en geloof vormen. Hoewel het land bijna volledig droog is, omvat het land zandzeeën, hoogvlakten, vulkanische velden en een smalle kustvlakte die bekendstaat als de Tihāmah.

De sage van de menselijke aanwezigheid in dit land gaat terug tot enkele van de vroegste migraties uit Afrika. Pre-islamitisch Arabië leverde rijke archeologische vondsten op: stenen werktuigen, rotsinscripties en sporen van nederzettingen uit de bronstijd. Te midden van dat uitgestrekte, zonovergoten landschap ontstonden verschillende culturen, die zich elk aanpasten aan de schaarste aan water en het stuifzand. Deze woestijnbewoners legden handelsroutes aan – dromedarissen beladen met wierook, mirre en specerijen baanden zich een weg over het schiereiland – en legden zo de basis voor toekomstige stedelijke centra.

In het begin van de zevende eeuw transformeerde de profeet Mohammed een regionaal milieu van stamloyaliteit en polytheïstische heiligdommen tot één enkele islamitische staat. Vanuit de Hidjaz verspreidde de islam zich naar buiten: binnen enkele decennia brachten Arabische legers het nieuwe geloof over Noord-Afrika, naar Perzië, India en het Iberisch Schiereiland. Dynastieën die ontstonden in wat nu Saoedi-Arabië is – te beginnen met de Rashidun-kaliefen (632-661), via de Omajjaden en de Abbasiden – leidden een gouden eeuw van wetenschap, handel en architectuur. Hun nalatenschap is zichtbaar in manuscripten, moskeeën en minaretten die zich uitstrekken van Bagdad tot Córdoba.

De moderne staat Saoedi-Arabië ontstond dankzij de inspanningen van 'Abd al-'Azīz ibn Sa'ūd. Na de inname van Riyad in 1902 verenigde hij Hidjaz, Najd, Al-Aḥsā en 'Asīr in 1932 en riep het koninkrijk Saoedi-Arabië uit. Sindsdien heeft een ononderbroken reeks vorsten van het Huis van Sa'ūd als absolute heersers geregeerd. De Basiswet verankert de islam als zowel geloof als juridische basis; Arabisch is de officiële taal. Gedurende een groot deel van zijn hedendaagse geschiedenis onderschreef de staat de strenge leer van het door het wahabisme geïnspireerde salafisme, hoewel de afgelopen decennia een geleidelijke versoepeling van de religieuze politiemacht en bescheiden sociale hervormingen hebben gezien.

De ontdekking van olie in 1938 transformeerde een zelfvoorzienende economie in een koolwaterstofgigant. Saoedi-Arabië beschikt over de op één na grootste oliereserves ter wereld en behoudt een leidende rol binnen de OPEC. Aardolie is goed voor meer dan de helft van de fiscale inkomsten en twee derde van de export, en financiert ambitieuze infrastructuurprojecten, sociale programma's en een verzorgingsstaat die gratis gezondheidszorg en universitair onderwijs biedt. Saoedi-Arabië is geclassificeerd als een economie met hoge inkomens en behoort tot de top twintig van de wereld qua nominaal bbp en tot de tien grootste qua koopkrachtpariteit. Toch staat het land ook voor de uitdaging om te diversifiëren buiten de oliesector, de groei van de private sector te bevorderen en een jonge beroepsbevolking te integreren.

Klimaattechnisch gezien is Saoedi-Arabië overwegend woestijn. De zomertemperaturen in de laagvlakten overschrijden vaak de 45 °C, soms zelfs rond de 54 °C; de nachten kunnen verlichting brengen, maar de vochtigheid aan de kust kan het ongemak verergeren. De winters zijn mild, behalve in het noorden, waar vorst en af ​​en toe sneeuwval de bergen van Tabūk en Țurayf treffen. De jaarlijkse neerslag overschrijdt zelden de 100 mm, hoewel het zuidwesten – inclusief het Asīrgebergte – moessonvocht uit de Indische Oceaan ontvangt, dat de terrasvormige landbouwgronden en met jeneverbessen begroeide hooglanden voedt. Wadi's strekken zich uit over het plateau, hun alluviale bodems voeden dadelpalmen en kleine oases.

Biologisch gezien omvat het koninkrijk vijf ecoregio's: van de mistige oevers van de Rode Zee tot de bergbossen van Hidjaz en de uitgestrekte duinen van het Lege Kwartier. De fauna bestond ooit uit Arabische oryxen, cheeta's en Aziatische leeuwen; tegenwoordig leven sommige soorten alleen nog in beschermde reservaten of gevangenschap. Roofdieren zoals de luipaard en de gestreepte hyena leven nog steeds in bergachtige gebieden. De koraalriffen van de Rode Zee herbergen meer dan 1200 vissoorten – tien procent komt nergens anders voor – terwijl haaien, schildpadden en dolfijnen patrouilleren in de blauwe corridors.

Administratief is het land verdeeld in dertien regio's en 118 gouvernementen, elk geleid door een gouverneur of burgemeester. Traditionele indelingen – Hidjaz, Nejd, de Oostelijke Provincie, Asīr en de Noordelijke grens – weerspiegelen de geografie, stamverbanden en het historische erfgoed. De verstedelijking is sinds het midden van de eeuw sterk toegenomen: tegenwoordig woont meer dan 85 procent van de inwoners in grootstedelijke gebieden, met name Riyad, Jeddah en Dammam.

Demografisch gezien telde Saoedi-Arabië in 2022 meer dan 32 miljoen mensen, van wie bijna de helft jonger dan vijfentwintig jaar. Immigranten vormen zo'n tweeënveertig procent van de beroepsbevolking, voornamelijk afkomstig uit Zuid- en Zuidoost-Azië, Afrika en aangrenzende Arabische landen. Ongeveer negentig procent van de bevolking identificeert zich als soennitisch moslim – voornamelijk aanhangers van het salafisme – terwijl tien procent sjiitisch is, geconcentreerd in de Oostelijke Provincie. Niet-islamitische expats praktiseren hun geloof alleen openlijk in de privésfeer; afvalligheid en proselitisme zijn bij wet verboden, en bekering tot de islam staat op zware straffen.

Taal verenigt en verdeelt. Standaard Arabisch vormt de basis voor onderwijs, media en overheid, terwijl vier grote Saoedische dialectgroepen – Najdi, Hidjazi, Golf- en Zuid-Hidjaz – de boventoon voerden in het dagelijks taalgebruik. Kleinere taalgebieden zijn onder andere de Mehri-taal en de Faifi-dialecten in het zuidwesten. Onder niet-ingezetenen onderhouden het Bengaals, Tagalog, Urdu en Levantijns Arabisch diasporagemeenschappen. Gebarentaal bindt doven, met meer dan 100.000 inwoners.

Erfgoed vormt de kern van de Saoedische identiteit, zelfs nu modernisering de skylines hervormt. Mekka en Medina blijven de spirituele as van de islam: jaarlijks ondernemen miljoenen mensen hadj- en umrah-bedevaarten om de Kaäba te omcirkelen of te bidden in de moskee van de Profeet. De familie Al-Shaibi behoudt het beheer over de sleutels van de Kaäba, een beheer dat naar verluidt zestien eeuwen beslaat. Naast de Hidjaz documenteren rotstekeningen in Hail en Bir Hima millennia aan menselijke aanwezigheid. Zeven UNESCO-werelderfgoedlocaties – van de zandstenen graven van Madā'in Ṣāliḥ tot de lemen paleizen van Dir'iyah – getuigen van lang verdwenen beschavingen.

De culturele vernieuwing is versneld onder Vision 2030, een hervormingsplan dat in 2016 van start ging. Miljarden worden besteed aan het behoud van oudheden, het versterken van musea en het sponsoren van archeologische missies. In 2024 werd bij opgravingen in Khaybar al-Nataḥ blootgelegd, een nederzetting uit de bronstijd met zo'n 500 woningen, wat de diepe wortels van het schiereiland in de vroege beschaving onderstreept. Ondertussen heeft de staat zich opengesteld voor recreatief toerisme, waarbij visa worden verstrekt aan inwoners van vijftig landen en houders van een Amerikaans, Brits of Schengenvisum bij aankomst worden toegelaten.

Het sociale leven verweeft traditie en regels. Mannen dragen de thawb, een wit gewaad tot aan de enkels, omgord door de keffiyeh of ghutra en de agal die hem omsluit; op koelere dagen kan een kamelenharen bisht de schouders bedekken. Vrouwen dragen de abaya, een zwart bovengewaad dat van nek tot voeten reikt; hoofdbedekkingen – hijab of niqab – variëren in vorm. Stammotieven verlevendigen borduurwerk langs zomen, metaaldraad vangt zonlicht.

De keuken weerspiegelt het kruispunt van handel en verovering. Kabsa – rijst gestoofd met lam of kip – en mandi, het geurige broertje ervan, zijn een voorbeeld van de nationale keuken. Platbrood, dadels en yoghurt begeleiden elke maaltijd; koffie, sterk gezet en gekruid met kardemom, draagt ​​diepe gastvrijheidsrituelen met zich mee. Zoetigheden gemaakt van honing en noten verschijnen op festivals en bijeenkomsten, een smaak van Zuid-Aziatische, Perzische en Oost-Afrikaanse invloeden die in de lokale traditie zijn verwerkt.

Moderne infrastructuur bestaat naast eeuwenoude karavaanroutes. Snelwegen doorsnijden uitgestrekte woestijnen; glimmende luchthavens verbinden Riyad en Jeddah met wereldsteden. Toch volgen bedoeïenen in afgelegen gebieden nog steeds kamelen door de duinen, hoeden ze geiten en winnen ze zout uit minerale vlaktes. Zonneparken bloeien in de zonovergoten leegte, een teken van de poging van een economie om olie te overstijgen.

Er zijn zowel uitdagingen als kansen. De afhankelijkheid van buitenlandse arbeidskrachten brengt sociale en economische kosten met zich mee. De jeugdwerkloosheid, die nog steeds boven het regionale gemiddelde ligt, stimuleert investeringen in onderwijs en technische opleidingen. Waterschaarste vraagt ​​om grootschalige ontziltingsprojecten en milieubeschermingsmaatregelen. Mensenrechtenorganisaties dringen aan op bredere burgerparticipatie en vrijheid van meningsuiting.

Niettemin zet Saoedi-Arabië stappen richting een nieuwe rol in de 21e eeuw. De strategische ligging overbrugt continenten; de olierijkdom waarborgt geopolitieke invloed; de jonge bevolking biedt zowel dynamiek als onvoorspelbaarheid. Terwijl het koninkrijk worstelt met de balans tussen geloof en hervorming, traditie en innovatie, ontvouwt het verhaal zich in talloze registers: de echo van de oproep tot gebed bij zonsopgang, de door de wind gebeeldhouwde duinen van de Rub' al Khālī, de marmeren zuilen van de nieuwe musea in Riyad en de tijdloze devotionele passages van de hadj. Elk element draagt ​​bij aan een portret dat noch monoliet noch cliché is, maar een evoluerende synthese van geschiedenis, cultuur en aspiratie.