Bandung

Bandung nằm trên một cao nguyên ở phía tây Java, Indonesia, đường chân trời của thành phố được tô điểm bằng những đỉnh núi lửa xa xôi và xen kẽ với những con phố mang âm hưởng của tham vọng thuộc địa và sự tái thiết sau độc lập. Ở độ cao 768 mét so với mực nước biển, thành phố nằm trong một lưu vực được bao quanh bởi các núi lửa cuối kỷ Đệ Tam và Đệ Tứ, các sườn núi của chúng từng được bao phủ bởi các đồn điền trà và cà phê. Ngày nay, Bandung được xếp hạng là thành phố lớn thứ ba của quốc gia sau Jakarta và Surabaya, trong khi khu vực đô thị lớn hơn là nơi sinh sống của hơn mười một triệu người. Ở đây, độ cao làm dịu đi cái nóng xích đạo, và những buổi sáng phủ sương mù mang đến ánh sáng dịu nhẹ làm dịu đi cả những mặt tiền theo phong cách nghệ thuật trang trí và dòng xe cộ vội vã bên dưới.

Nguồn gốc của Bandung bắt nguồn từ thời kỳ Đông Ấn Hà Lan, khi những người trồng trà thế kỷ XVIII lập nên các đồn điền trà trên chân đồi phía bắc màu mỡ của thành phố. Một con đường trải dài về phía tây bắc hướng đến Batavia, nối liền những cánh đồng cao nguyên xa xôi với thủ đô thuộc địa. Đến năm 1906, Bandung đã đạt được vị thế gemeente, và trong vòng nhiều thập kỷ, thành phố đã có được những khách sạn, quán cà phê và cửa hàng thời trang thanh lịch—thực tế là rất nhiều, đến nỗi cư dân thành phố gọi thành phố này là Parijs van Java. Gedung Sate, với mái vòm xiên nướng satay đặc trưng và những hàng cột tinh tế của Khách sạn Preanger vẫn đứng sừng sững như lời nhắc nhở về thời kỳ mà sự nhạy cảm của người châu Âu định hình nên đường chân trời của địa phương.

Về mặt địa chất, lưu vực Bandung che giấu tàn tích của một ngọn núi lửa khổng lồ thời kỳ Pleistocene được gọi là Núi Sunda. Hai vụ phun trào thảm khốc đã tạo nên cảnh quan: vụ đầu tiên khoét sâu một miệng núi lửa rộng, vụ thứ hai đã ngăn sông Citarum, tạo ra một hồ nước cổ đại mà hệ thống thoát nước cuối cùng vẫn là chủ đề tranh luận khoa học. Bên dưới thành phố, hơn sáu tỷ mét khối nước ngầm nằm trong các tầng phù sa và núi lửa, cung cấp nước uống, tưới tiêu và duy trì nghề cá. Sông Cikapundung chia đôi đồng bằng, trong khi Tangkuban Perahu—theo nghĩa đen là "con thuyền lật úp"—lơ lửng ở phía bắc, đỉnh núi cụt của nó là lời nhắc nhở về sức mạnh chưa được thuần hóa.

Trong những thập kỷ sau khi Indonesia giành được độc lập vào năm 1945, Bandung đã mở rộng vượt ra ngoài dấu chân thuộc địa của mình. Các vùng nông thôn nhường chỗ cho vùng ngoại ô, và mật độ dân số tăng lên vượt quá mười sáu nghìn người trên một kilômét vuông. Các tòa nhà cao tầng mới kể từ đó đã thay đổi đường chân trời, trong khi các biệt thự mọc lên nhiều hơn ở nơi từng được bảo vệ là rừng cao nguyên. Những thay đổi này đã mang đến những thách thức mới: lũ lụt bắt nguồn từ hệ thống thoát nước không đầy đủ, mạng lưới giao thông phức tạp bị căng thẳng bởi các tuyến đường chính hạn chế và cuộc chạy đua không ngừng để quản lý chất thải rắn.

Tuy nhiên, thành phố này cũng theo đuổi sự đổi mới. Năm 2017, thành phố đã giành được Giải thưởng Không khí sạch ASEAN cho chất lượng không khí của thành phố lớn, một sự công nhận cho việc quản lý môi trường bền vững. Chính quyền thành phố đã khai thác các công nghệ truyền thông để cảnh báo người dân về lũ lụt và tắc đường, giúp Bandung có được danh tiếng là một trong những "thành phố thông minh" của Indonesia. Năm 2015, UNESCO đã chào đón thành phố này vào Mạng lưới các thành phố sáng tạo nhờ vào sức mạnh của cộng đồng thiết kế, thủ công và phương tiện truyền thông mới. Đồng thời, Bandung đã nổi lên như một trung tâm quốc gia cho các công ty công nghệ và công ty khởi nghiệp, thu hút cả sinh viên và nhà đầu tư đến các viện nghiên cứu và vườn ươm của thành phố.

Lịch sử kiến ​​trúc vẫn còn rõ nét ở nhiều góc phố. Công trình của Henri Maclaine Pont, người sáng lập cơ sở đại học kỹ thuật đầu tiên của thành phố tại Technische Hogeschool te Bandung, đã giới thiệu “Phong cách Indies mới”, một nỗ lực ban đầu nhằm kết hợp các hình thức Art Deco với các họa tiết địa phương—thể hiện rõ nhất ở mái nhà Sundanese dốc đứng của hội trường nghi lễ. Vào những năm 1920, thiết kế của J. Gerber cho Gedung Sate đã dự đoán trước được việc chuyển thủ đô thuộc địa từ Batavia, trong khi sự thành thạo của Wolff Schoemaker về các đường nét hiện đại đã làm phong phú thêm các tòa nhà như Villa Isola và trụ sở quân sự khu vực. Albert Aalbers đã đóng góp vào sự thanh lịch hợp lý của Ngân hàng DENIS và mang đến sự tráng lệ mới mẻ cho Khách sạn Savoy Homann. Cùng nhau, những kiến ​​trúc sư này đã biến Bandung thành một phòng thí nghiệm kiến ​​trúc.

Mặc dù có những di tích được bảo tồn của quá khứ, cảnh quan thành phố hiện tại bao gồm hơn một trăm công trình cao tầng, với nhiều công trình đang được xây dựng hoặc đang chờ phê duyệt. Các khu thương mại hiện trải dài dọc theo hành lang Dago, nơi các tòa tháp mặt tiền bằng kính chia sẻ không gian với những cây lâu năm và các quầy hàng lưu niệm. Ở một số khu vực của Bắc Bandung, các góc bằng đá sa thạch của các tòa nhà công trình công cộng thuộc địa đổ bóng dài trên một loạt các ki-ốt và quán cà phê.

Nền kinh tế của Bandung dựa trên một nền tảng rộng lớn. Du lịch phát triển mạnh nhờ sự gần gũi của các miệng núi lửa—Tangkuban Perahu ở phía bắc, Kawah Putih và Hồ Patenggang ở phía nam—nơi các hồ cận núi cao trắng sữa nằm giữa các đồn điền trà. Các bảo tàng—trong số đó có Bảo tàng Địa chất, Bảo tàng Bưu chính và Bảo tàng Hội nghị Á-Phi—lưu giữ các mẫu vật khoa học, kho lưu trữ tem và lịch sử của cuộc họp năm 1955 đã định hình nên Phong trào Không liên kết. Du khách lên xe buýt du lịch Bandros để khám phá các địa danh trung tâm, trong khi các doanh nhân địa phương điều hành "distros", các cửa hàng nhỏ chuyên về thời trang không có thương hiệu, tạp chí và hồ sơ thủ công. Những cửa hàng này đã trở thành biểu tượng của bản sắc thanh niên, tách biệt với các cửa hàng đại trà nằm dọc các phố Cihampelas và Riau.

Chính quyền thành phố đã dành bảy khu công nghiệp cho các ngành nghề đặc biệt: từ các trung tâm dệt may ở Cigondewah và Cihampelas đến các xưởng giày dép ở Cibaduyut và các nhà sản xuất tempeh thủ công ở Cibuntu. Các khu vực này nhấn mạnh vai trò của thành phố như một trung tâm sản xuất và doanh nghiệp sáng tạo.

Sự gia tăng dân số đã mang lại những thay đổi về mặt nhân khẩu học. Theo truyền thống, Bandung là nơi sinh sống của người Java, người Hoa, người Minang và các cộng đồng khác. Trong khi Hồi giáo vẫn là tín ngưỡng chiếm ưu thế, các nhóm thiểu số theo đạo Thiên chúa, đạo Hindu và đạo Phật vẫn duy trì các địa điểm thờ cúng trên khắp ba mươi quận của thành phố. Theo ước tính giữa năm 2023, 2,5 triệu cư dân - gần như chia đều giữa nam và nữ - coi Bandung là quê hương, khiến nơi đây trở thành thành phố đông dân thứ ba của Indonesia.

Các tuyến đường giao thông phản ánh cả tham vọng và hạn chế. Đường thu phí Cipularang, hoàn thành năm 2005, đã rút ngắn thời gian di chuyển từ Jakarta xuống còn trung bình chín mươi phút, mặc dù tình trạng tắc đường vào cuối tuần vẫn thường xảy ra. Năm 2005, Cầu Pasupati cuối cùng đã được khánh thành, dài 2,8 km, bắc qua Thung lũng Cikapundung và giúp giao thông đông-tây dễ dàng hơn. Ba bến xe buýt liên tỉnh của thành phố - sắp được hợp nhất tại Gedebage - hoạt động cùng với xe buýt nhỏ angkot, loại xe đưa đón tư nhân cơ bản nhưng phổ biến giúp kết nối các khu phố lại với nhau. Các tuyến xe buýt công cộng đã tăng lên theo các chương trình như Trans Metro Bandung và Trans Metro Pasundan, nhưng việc tích hợp giá vé đầy đủ vẫn là mục tiêu trong tương lai.

Kết nối đường sắt mở rộng từ hai nhà ga chính của Bandung đến Jakarta, Surabaya và Yogyakarta; các dịch vụ khu vực kết nối các thị trấn xung quanh. Một tuyến đường sắt cao tốc—tạm gọi là Whoosh—hiện chạy đến ga Halim của Jakarta, với các chuyến tàu trung chuyển đưa đón hành khách đến trung tâm thành phố. Du lịch hàng không cũng đã thay đổi: Sân bay quốc tế Husein Sastranegara, từng là cửa ngõ chính của thành phố, đã nhượng lại hầu hết các chuyến bay thương mại vào cuối năm 2023 cho Sân bay quốc tế Kertajati lớn hơn, nơi có các nhà ga hiện đại phục vụ lượng hành khách lớn hơn.

Giữa những biến đổi này, Bandung vẫn giữ được một chút sự quen thuộc. Những quảng trường trung tâm như Alun-alun—trái tim phủ đầy cỏ bên cạnh Nhà thờ Hồi giáo Lớn—tiếp tục thu hút các gia đình vào lúc chạng vạng. Những con đường hẹp được gọi là Jalan hoặc viết tắt là Jl., nhường chỗ cho Gangs, nơi những chiếc xe máy luồn lách giữa các quầy hàng thực phẩm và mặt tiền cửa hàng đã phai màu. Lăng mộ của các kênh nước do người Hà Lan xây dựng, những dinh thự thuộc địa ngập tràn ánh nắng và mái vòm trang nghiêm của Gedung Merdeka đứng như những tiêu đề chương trong một câu chuyện vẫn đang tiếp diễn.

Vào mọi mùa, khí hậu của Bandung đều ôn hòa. Tháng Tám có bầu trời khô nhất; tháng Ba có mưa lớn nhất. Nhiệt độ dao động quanh mức trung bình hiếm khi chênh lệch quá vài độ so với giữa hai mươi độ C. Đối với các nhà quy hoạch đô thị và người bảo vệ văn hóa, thách thức nằm ở việc định hướng tăng trưởng mà không làm mất đi những phẩm chất đầu tiên thu hút những người trồng trọt và nghệ sĩ đến những độ cao này: không khí mát mẻ, những sườn dốc màu mỡ và đủ không gian mở để thành phố thở. Khi Bandung tiến về phía trước, lịch sử nhiều lớp của thành phố - địa chất, thuộc địa và hiện đại - vẫn luôn được ghi nhớ, ngay cả khi những chương mới được viết trên nền tảng của những ngọn núi lửa đang ngủ.