Sibiu

Sibiu se nalazi u srcu rumunske Transilvanije, grad sa 134.309 stanovnika prema popisu iz 2021. godine, zauzimajući plodnu Cibinsku depresiju oko 275 kilometara severozapadno od Bukurešta i smešten na reci Cibin, pritoci Olta. Nekada prestonica Kneževine Transilvanije između 1692–1791. i 1849–1865. godine, i sedište Transilvanskog saksonskog univerziteta do 1876. godine, Sibiu danas služi kao sedište okruga Sibiu. NJegovo srednjovekovno jezgro, upisano na UNESKO-vu preliminarnu listu svetske baštine od 2004. godine, svedoči o mešavini rumunskih, germanskih i mađarskih uticaja koji su oblikovali kulturu, ekonomiju i urbano tkivo trajnog međunarodnog ugleda.

Poreklo Sibiua leži u njegovom nastanku kao glavnog administrativnog i kulturnog centra transilvanskih Sasa u visokom srednjem veku. Osnovan od strane nemačkih doseljenika tokom Ostzidlunga, grad je bio poznat na njihovom dijalektu kao Härmeschtat - blisko srodno luksemburškom - a na latinskom kao Cibinium. Konsolidacija saksonske autonomije u četrnaestom i petnaestom veku obdarila je Sibiu utvrđenjima i institucijama koje su poduprle njegov regionalni značaj. Kuća Heht, sedište Transilvanskog saksonskog univerziteta do kraja devetnaestog veka, označavala je ulogu grada kao obrazovnog centra za saksonske zajednice raštrkane širom Transilvanije. Tokom osamnaestog veka, opštinska elita je nadgledala proširenje zidina i izgradnju građanskih znamenitosti koje su opstale do danas, uključujući i njegove čuvene krovne prozore, koji su Sibiuu doneli nadimak „Grad sa očima“.

Geografski gledano, Sibiu zauzima strateški položaj blizu geografskog centra Rumunije na 45.7928° severne geografske širine, 24.1521° istočne geografske dužine, obuhvaćen planinskim vencima Fagaraš, Cibin i Lotru. Plato Tarnavelor označava njegove severne i istočne granice, spuštajući se do rečne doline preko brda Guštericej. Ove okolne visoravni nisu samo oblikovale mikroklimu grada — koja u proseku iznosi 8 do 9 °C godišnje sa oko 120 dana jakog mraza i 643,7 milimetara padavina — već i njegovu privlačnost kao kapije za alpske aktivnosti. Obližnja skijališta Paltiniš i Arena Platoš privlače ljubitelje zimskih sportova, dok planinari leti odlaze u planine Fagaraš.

Sibiuovo izgrađeno okruženje odražava slojevitost perioda i stilova. Srednjovekovna citadela, očuvana u odličnom stanju, obuhvata lavirint uskih ulica okruženih gotskim i renesansnim kućama. Veliki trg (Piaţa Mare) i Mali trg (Piaţa Mică) čine jezgro javnog života. NJihove okolne arkade, kule i građanske zgrade - među njima i palata Brukental - sada smeštaju sazvežđe muzeja. Nacionalni muzej Brukental obuhvata umetničku galeriju, biblioteku starih knjiga, istorijski muzej, muzej apoteke iz šesnaestog veka, prirodnjačku zbirku i skladište oružja i lovačkih trofeja. Izvan gradskih zidina, Nacionalni muzejski kompleks ASTRA prostire se na 96 hektara u šumi Dumbrava, predstavljajući etnografsku izložbu na otvorenom i manje institucije u zatvorenom prostoru posvećene narodnoj umetnosti, transilvanskoj civilizaciji i romskoj kulturi.

Kulturni život u Sibijuu pulsira tokom cele godine. Narodno pozorište Radu Stanka, osnovano 1787. godine, održava repertoar na rumunskom i nemačkom jeziku pod vođstvom reditelja kao što su Gabor Tompa i Silviu Purkarete. Državna filharmonija održava nedeljne koncerte u restauriranoj dvorani Talija, koja je i sama bila mesto izvođenja predstava iz osamnaestog veka. Pozorište Gong je specijalizovano za lutkarstvo i pantomimu, angažujući mlađu publiku. Orguljski recitali u Evangelističkoj katedrali i horski nastupi u Pravoslavnoj katedrali dodaju liturgijski odjek koncertnom kalendaru grada. Svake godine, od 1993. godine, Međunarodni pozorišni festival u Sibijuu je izrastao u najveće svetsko okupljanje scenskih umetnosti, dok srednjovekovne predstave, džez, filmski i rok festivali animiraju grad tokom cele godine. Najvažniji događaji uključuju Srednjovekovni festival u avgustu, festivale Artmanija i Rokin Transilvanija leti, festival dokumentarnog filma Astra Film i takmičenje u pijanizmu Karl Filč.

Od 2007. godine, kada su Sibiu i Luksemburg podelili titulu Evropske prestonice kulture, urbano jezgro grada je prošlo kroz sveobuhvatnu obnovu. Zajednički kulturni program proslavio je saksonsko nasleđe Sibiua i negovao veze sa Luksemburgom, generišući porast međunarodnog turizma. Forbs je 2008. godine proglasio Sibiu „8. najidiličnijim mestom za život u Evropi“, a 2019. godine grad je proglašen Evropskim regionom gastronomije od strane IGCAT-a, priznajući njegovu posvećenost kulinarskom nasleđu i multietničkim tradicijama. Lokalni proizvođači, radionice u okolnim selima i gastronomski krugovi sada ističu kulturu zanatske hrane u regionu.

Božićna pijaca koja se održava na trgu Pjata Mare od 2007. godine privlači posetioce iz cele Rumunije i šire. Inspirisana bečkim tradicijama, a koju je uvela Barbara Šefnagel, ataše za socijalna pitanja ambasade Austrije, pijaca se proširila sa trideset osam tezgi na Malom trgu na oko sedamdeset na Velikom trgu, uz pratnju koncerata božićnih pesama, klizališta i dečjih radionica. Godine 2013, pijaca je uvrštena među petnaest najlepših božićnih pijaca u Evropi.

Demografski, Sibiu je doživeo fluktuacije. Popis iz 2011. godine zabeležio je 147.245 stanovnika, što je pad od pet procenata u odnosu na 2002. godinu, dok je procena iz 2017. godine pokazala broj stanovnika od 169.316 – što je ponovni porast koji je prevazišao vrhunac iz 1992. godine. Međutim, popis iz 2021. godine zabeležio je 134.309 stanovnika unutar gradskih granica. Etnički Rumuni sada čine 95,9 procenata stanovništva, dok Mađari, Nemci (transilvanski Saksonci), Romi i manje manjine upotpunjuju multikulturalni mozaik.

Ekonomski, Sibiu se ubraja među najdinamičnije gradove Rumunije. Strane investicije su procvetale u proizvodnji automobilskih komponenti, a fabrike kojima upravljaju TisenKrup Bilštajn-Kompa, Takata, Kontinental Automotiv Sistems, Markvard Grupa i NTN-SNR. Tekstilna, agroindustrijska i proizvodnja električnih komponenti – kao što je Simens – dopunjuju tešku industriju. Sibiujska berza, nekada druga po veličini u Rumuniji, spojila se sa Bukureštanskom 2018. godine. Dve industrijske zone nalaze se duž istočne i zapadne periferije grada, dok se u komercijalnom centru u obližnjem Šelimbaru nalazi veliki tržni centar i maloprodajni objekti. Turizam je takođe postao stub lokalne ekonomije, a njegov doprinos je rastao od godine kulturne prestonice 2007. godine.

Sibiu ima koristi od dobro razvijene transportne mreže. Međunarodni aerodrom Sibiu direktno povezuje grad sa destinacijama u Nemačkoj, Austriji, Ujedinjenom Kraljevstvu, Irskoj i Španiji. Na kopnu, obilaznica autoputa A1 otvorena je u decembru 2010. godine, olakšavajući gust saobraćaj i čineći deo rute prema mađarskoj granici, a preostali segmenti bi trebalo da budu završeni do 2025. godine. Nacionalni putevi DN1, DN7 i DN14 spajaju se u Sibiuu, dok evropski putevi E68 i E81 prelaze njegove granice. Železničke linije saobraćaju duž glavne linije 200 — koja povezuje Brašov, Fagaraš, Sibiu, Simeriju i Arad — i linije 206 do Medijaša, koju opslužuje pet stanica, uključujući Glavnu stanicu (Gara Mare) i Malu stanicu (Gara Mika). Međuregionalni vozovi „Plava strela“ povezuju Sibiu sa Kluž-Napokom, Brašovom, Krajovom, Temišvarom i Bukureštom. Interno, Tursib upravlja sveobuhvatnom mrežom autobuskog saobraćaja, a biciklistička infrastruktura je proširena na 43 kilometra staza, sa zelenim koridorom reke Cibin koji bi trebalo da bude završen 2023. godine. Usluge deljenja bicikala dodatno podstiču održivu mobilnost.

Zelene površine prožimaju grad. Park Četaci, koji obuhvata šetalište iz kasnog osamnaestog veka, i park Sub Arini, osnovan između 1857. i 1859. godine, svrstavaju se među najbolje održavane u zemlji. Park Astra, osnovan 1879. godine, i niz manjih vrtova - Tineretuluj, Rekonstrukcija, Korneliju Koposu, Petefi Šandor, Trg Kluž, Štrand, Kristijanuluj, Ciceica, Vasile Aron i Lira - osiguravaju da raspodela zelenih površina u Sibiuu premašuje raspodelu mnogih rumunskih opština. Prirodni park Dumbrava Sibiuluj, četiri kilometra jugozapadno od centra, obuhvata 960 hektara šume, gradski zoološki vrt i Etnografski muzej, dok obližnji muzej parnih lokomotiva čuva oko četrdeset lokomotiva, od kojih su dve još uvek u funkciji.

Nematerijalno nasleđe Sibiua takođe odražava njegovo saksonsko poreklo i rumunsku evoluciju. Utvrđene crkve regiona, ostaci srednjovekovne odbrane zajednice, raštrkane su po selu izvan gradskih granica. Lokalne ličnosti poput Konrada Hasa i Hermana Oberta - pionira u raketotehnici - svedoče o intelektualnoj tradiciji koju neguje Transilvanijski saksonski univerzitet. U digitalnom dobu, kompanija Elrond, osnovana u Sibiuu, postigla je međunarodni značaj sa svojom platformom za kriptovalute eGold.

Tako ispleten od niti istorije, kulture, industrije i geografije, Sibiu predstavlja jedinstven slučaj urbanog kontinuiteta i adaptacije. NJegovo srednjovekovno jezgro čuva lekcije o komunalnoj autonomiji i arhitektonskoj otpornosti. NJegova pozorišta, muzeji i festivali svedoče o trajnoj posvećenosti umetnosti. NJegova industrija i saobraćajne veze osiguravaju njegovu ulogu u modernoj rumunskoj ekonomiji. U ovom gradu gde prozori sa obrvama gledaju u kaldrmisane ulice, a karpatski vrhovi se nadvijaju na horizontu, prošlost i sadašnjost se spajaju kako bi stvorili urbanu naraciju koja je i danas podjednako ubedljiva kao i u vekovima koji su oblikovali njegovo kamenje.