Bejrut

Bejrut zauzima uski deo zemlje koji štrči u istočnom Mediteranu, čija je obala iscrtana stenovitim uvalama, peščanim delovima i strmim liticama. Grad je bio prisutniji više od pet milenijuma, a njegova slojevita prošlost je očigledna u rimskim kupatilima, osmanskim vilama i modernim soliterima. Danas, Veliki Bejrut ima oko 2,5 miliona ljudi - nešto manje od polovine stanovništva Libana - što ga čini četvrtim najvećim urbanim područjem u Levantu i šesnaestim u arapskom svetu. Kao sedište vlade i glavna luka nacije, grad ostaje centralni deo libanske ekonomije i kulturnog života.

Grad se prostire na području gubernije od 18 km², dok se njegova metropolitanska površina prostire na oko 67 km². Dva brda — Al-Ašrafije na istoku i Al-Musajtiba na zapadu — uokviruju približno trouglasti plan. Od Raušea na jugozapadu do zaliva Svetog Đorđa na severu, priobalni povetarac ublažava vruću letnju mediteransku klimu, koju karakterišu blage, kišne zime i duga, vlažna leta. Prosečna godišnja količina padavina iznosi 825 mm, uglavnom između oktobra i aprila; mraz se nikada ne javlja na poluostrvu, a sneg je ograničen na predgrađa na velikim nadmorskim visinama. Popodnevni vetrovi duvaju ka unutrašnjosti sa mora, menjajući smer noću.

Administrativno, Bejrut je podeljen na dvanaest četvrti — Ahrafije, Bačura, Dar Mreise, Mazra (uključujući Badaro), Medavar (sa Mar Mikaelom), Minet El Hosn, Musaitbeh (i Ramlet al-Baida), Port, Ras Bejrut, Rmeil, Saifi i Zukak al-Blat. One se dalje dele na 59 sektora. Badaro, unutar „zelenog okruga“, graniči se sa Bejrutskim hipodromom i Borovom šumom. U njegovim ulicama sa drvoredom nalaze se prodavnice namirnica i pekare, uz boemske kafiće i noćni život koji privlači i emigrante i dugogodišnje stanovnike.

Na jugu se nalaze Čija i Gobeiri; unutar ovog drugog su Bir Hasan, DŽna i Uzai. Iza se nalaze Haret Hreik, Burdž el-Baradžne, Lejlejk-Mreijeh, Haj el-Silum i Hadat. Dalje na istoku, Burdž Hamud, Sin el Fil, Dekvane i Mkales se protežu prema planinama, sa Hazmijem na obodu grada. Unutar samog Bejruta nalazi se logor Mar Elijas; van njegovih granica su Burdž el-Baradžneh i Šatila, dva od dvanaest zvaničnih palestinskih logora u Libanu. Sabra, pored Šatile, ostaje neregistrovana; njene uske ulice su bile svedok masakra tokom građanskog rata.

Nijedan popis stanovništva od 1932. godine ne ostavlja precizne brojke stanovnika neizvesnim. Procene za sam grad kreću se od oko 940.000 do 1,3 miliona; širi Bejrut može premašiti dva miliona. Istraživanje o verskoj pripadnosti iz 2014. godine pokazalo je da približno 45% stanovnika sunitskih muslimana, 16% šiitskih muslimana i 36% hrišćana, dok ostale vere čine ostatak. Ovi odnosi se menjaju kada se uzme u obzir registracija birača: jermenski pravoslavci (9,6%), grčki pravoslavci (8,5%), maronitski katolici i melkitski grkokatolici zajedno čine preko deset procenata. Građanski rat je podelio grad po sektaškim linijama - istočni Bejrut je pretežno hrišćanski, zapadni uglavnom sunitski - ali migracije poslednjih godina su zamaglile te granice.

U njegovom srcu leži Centralni distrikt Bejruta (BCD), površina od nešto manje od 5 miliona m², od čega više od polovine služi za stambene svrhe. Pre 1975. godine, ovaj kraj je bio istorijsko i trgovačko srce grada, sa krivudavim sukovima i arkadnim ulicama oivičenim fasadama iz osmanskog i francuskog perioda. Ratna razaranja podstakla su formiranje Solidera, javno-privatnog partnerstva koje je predvodio budući premijer Rafik Hariri, radi obnove distrikta. Rekonstrukcija je vratila vladina ministarstva, finansijske institucije i globalne firme u to područje. Više od 60 bašta i trgova – ukupne površine 39 hektara – povezuju obnovljene znamenitosti i nove šetališta uz obalu.

Soliderove metode su nailazile na kritike. Eksproprijacije su se često dešavale po cenama nižim od tržišnih, delimično kompenzovanim akcijama kompanija. Ograničenja privatnog renoviranja obavezivala su vlasnike na prodaju. Javni prostori obećani na početku – poput arheološkog muzeja i Vrta oproštaja – ostaju nedovršeni. Mnoge zgrade nasleđa su srušene neodobrenim rušenjem, čime su izbrisane neke od poslednjih srednjovekovnih i osmanskih relikvija. Kritičari napominju da su luksuzne prodavnice i vrhunski restorani zamenili lokalne butike i da okrug sada funkcioniše pod privatnim obezbeđenjem, a ne pod upravom opštinske policije. Veliki sektori su prazni tokom dana, posebno u blizini parlamenta na trgu Nedžmeh, gde snažno vojno prisustvo odvraća posetioce.

Pored upravljanja i nekretnina, bejrutska ekonomija počiva na bankarstvu, turizmu i uslugama. Pod francuskim mandatom nakon Prvog svetskog rata, investicije su ojačale ulogu grada kao regionalne finansijske veze. Politika otvorenih vrata pozivala je strani kapital; do 1920-ih, četiri od pet najvećih bejrutskih banaka bile su u francuskom vlasništvu. Libanski sistem slobodne razmene, zakoni o bankarskoj tajni i atraktivne kamatne stope privukli su arapsko bogatstvo – petrodolari tokom naftnog buma 1960-ih usmereni su u lokalnu građevinu, industriju i trgovinu. U glavnom gradu se nalaze Banka Libana, Bejrutska berza, sedište kompanije Middle East Airlines, Ekonomska i socijalna komisija UN za Zapadnu Aziju i Unija arapskih banaka.

Turizam – nekada stub lokalne ekonomije – nastavlja da privlači i libanske emigrante i međunarodne posetioce. Pre 1975. godine, turistički vodiči su Bejrut nazivali „Parizom Bliskog istoka“. Tokom 2000-ih, časopisi i turistički indeksi su rangirali grad među najbolje na svetu: NJujork tajms ga je stavio na prvo mesto na listi od 44 destinacije za 2009. godinu; Konde Nast Treveler ga je 2012. godine nazvao vodećim gradom na Bliskom istoku. Potrošnja posetilaca dostigla je 6,5 milijardi dolara 2011. godine. Bejrut se 2014. godine pridružio novim 7 čuda gradova. Korniš, šetalište od 4,8 km od zaliva Sent DŽordž do Avenije de Pariz, ostaje omiljena šetnja uz obalu. Krečnjačke litice Raušea, krunisane visokim stambenim zgradama, uokviruju priobalne stenovite gomile vidljive pri zalasku sunca.

Sukovi Centralnog distrikta ponovo su otvoreni nakon rekonstrukcije, restaurirajući srednjovekovnu mrežu svodnih arkada sa preko 200 prodavnica. Godišnji događaji - Bejrutski maraton, Fest muzike, Bejrutski džez festival - aktiviraju javne prostore. Gemajzeh, istočno od BCD-a, zadržava stambene blokove iz početka 20. veka duž ulice Guro. Moderni barovi i restorani sa malom hranom zauzimaju obnovljene gradske kuće. Ulica Hamra, dugačka kaldrmisana arterija koja povezuje centar grada sa Raušeom, nudi knjižare, banke i noćni život vođen studentima u blizini kampusa Američkog univerziteta u Bejrutu sa crvenim krovom. Poslednjih godina, Hamra je doživela obnovljena ulaganja u pabove i kafiće.

Od 2009. godine, medicinski turizam se pojavio kao sektor u razvoju. Klinike sarađuju sa luksuznim hotelima kako bi ponudile pakete za hirurške intervencije i oporavak. Kozmetičke procedure, stomatološka nega i napredne operacije privlače pacijente iz susednih arapskih država i šire. Do 2012. godine, bejrutski medicinski centar Klemanso rangiran je među deset najboljih bolnica u svetu za medicinski turizam.

Bejrutska transportna mreža se usredsređuje na Međunarodni aerodrom Rafik Hariri u južnim predgrađima i Luku Bejrut na obali. Autoputne veze vode na istok kroz dolinu Beka do Damaska. Javni autobusi – kojima upravlja Uprava za železnicu i javni prevoz – polaze sa stanice Čarls Helu; privatni prevoznici ih dopunjuju. Ministarstvo saobraćaja je 2012. godine nabavilo 250 novih autobusa kako bi smanjilo gužvu. Program deljenja bicikala pokrenut je 2017. godine.

Svakodnevni život u Bejrutu odražava kulturnu slojevitost. Arapski dominira, ali francuski i engleski su i dalje uobičajeni. LJubazan „bonjour“ na vratima kafića ili „merci“ kada je odbijen može olakšati transakcije. Odeća se prilagođava okruženju: ležerne šorceve odgovaraju letnjim ulicama, ali skromna odeća se pokazuje mudrom na verskim mestima. Noćni život ne poznaje policijski čas; barovi i klubovi se obično završavaju između 2 i 4:30 ujutru. Bejrutska sopstvena piva - Almaza, Laziza i mikro pivare kao što su 961 Beer ili LB Beer - pridružuju se uvoznim vinima i žestokim pićima.

Fotografisanje zahteva diskreciju. Vojni i bezbednosni objekti su zabranjeni, a fotografisanje južnih predgrađa rizikuje neželjenu pažnju. Putnicima se savetuje da traže dozvolu ili da drže kamere skrivene. Posete palestinskim kampovima dobijaju na dubini uz lokalnog vodiča koji je upoznat sa logistikom.

Uprkos stalnim sukobima – građanskom ratu, neprijateljstvima 2006. i eksploziji u luci 2020. – Bejrut se neprestano menja. U njegovim slojevima krečnjaka i betona nalaze se tragovi drevnih carstava, kolonijalnih pozorišta i kosmopolitskih kafića. NJegova klimatska umerenost, raznovrsna naselja i šetališta na otvorenom svedoče o priobalnom gradu koji opstaje i nakon previranja. Rezultat je mesto koje nije definisano jednom erom ili identitetom, već stalnim dijalogom između prošlosti i sadašnjosti, teškoća i obnove.