Abu Zabi

Abu Zabi zajmuje wyjątkowe miejsce wśród stolic świata. Położone na wyspie, która wystaje z środkowo-zachodniego brzegu Półwyspu Arabskiego w Zatokę Perską, jest politycznym sercem Zjednoczonych Emiratów Arabskich, siedzibą instytucji federalnych i rezydencją prezydenta. Jednak poza statusem siedziby rządu Abu Zabi przekształciło się w metropolię, której skala i zasięg odzwierciedlają zarówno stały rytm tradycji pustyni, jak i silny puls nowoczesnej ambicji.

Na długo zanim linię brzegową wyspy przecinały szklane wieże, jej płaski obszar — w najwęższym miejscu oddalony zaledwie o 250 metrów od lądu — był schronieniem dla małej społeczności. W 1761 roku plemię Bani Yas założyło Qasr Al Hosn, ufortyfikowaną wieżę strażniczą, która później stała się dwupiętrowym pałacem rządzącej rodziny Al Nahyan. Minęły stulecia lokalnych rządów i sezonowych migracji, zanim w połowie XX wieku rozpoczęto eksplorację ropy naftowej, co przekształciło Abu Zabi z osady w dużej mierze nastawionej na przetrwanie w stolicę powstającej federacji.

Nowoczesny zarys miasta datuje się na 1967 r., kiedy to szejk Zayed bin Sultan Al Nahyan zatrudnił japońskiego architekta Katsuhiko Takahashiego do naszkicowania planu dla przewidywanej populacji 40 000 osób. Projekt Takahashiego umieścił nowe serce miasta na wyspie i pozostawił miejsce na przyszłe mosty, bulwary i podziały. Na przełomie wieków te postanowienia okazały się prorocze. Dzisiaj Khalifa City i Al Bahia City rozciągają dzielnice Abu Zabi przez ląd stały na południowy wschód, podczas gdy Al Shahama, Shamkha i Mussafah Residential leżą dalej w głębi lądu. W każdym nowym sektorze szerokie, wielopasmowe drogi dzielą „superbloki” wieżowców mieszkalnych lub osiedli willowych — wzór, który nadaje strukturę rozrastającemu się miastu.

Mosty były podporą ekspansji Abu Zabi. Most Al Maqta, otwarty w 1968 r., był pierwszym stałym połączeniem; jego rola jako odcinka dzisiejszej autostrady E22 podkreśla jego nieprzemijające znaczenie. Most Mussafah został zbudowany w 1977 r., później wchłonięty przez arterię E20. Trzecie skrzyżowanie, most Sheikh Zayed, zaprojektowany przez Zahę Hadid i otwarty pod koniec 2010 r., połączył śmiałe formy konstrukcyjne z główną autostradą miasta E10. Do 2011 r. pięciopasmowa autostrada połączyła wyspę z wyspą Saadiyat, a węzeł Al-Mafraq — łącznie 27 pasów — połączył wyspę Reem za pomocą grupy mostów zdolnych do przepustowości 25 000 pojazdów na godzinę.

Poza tym mosty Maqta, Mussafah i Sheikh Khalifa są teraz wyposażone w bramki Darb, aby zarządzać korkami w godzinach szczytu. W 2021 r. miasto wprowadziło system przedpłacony, który automatycznie pobiera 4 AED za przejazd, wszystko w celu zapewnienia płynniejszego przepływu ruchu. Na początku 2023 r. szejk Khaled bin Mohamed Al Nahyan zainaugurował most Umm Yifeenah, 11-kilometrową autostradę do wyspy Al Reem, w ramach Planu Abu Zabi 2030.

Klimat Abu Zabi jest klasyfikowany jako gorąca pustynia (BWh). Od maja do września temperatura powietrza regularnie przekracza 40 °C, a wilgotność może podnieść wskaźnik ciepła znacznie powyżej odczytu termometru. Burze piaskowe nadciągają z pustyni w nieregularnych odstępach czasu, zmniejszając widoczność do zaledwie kilku metrów. Chłodniejsza pora roku, od listopada do marca, przynosi dni, które wahają się od umiarkowanie gorących do naprawdę chłodnych, czasami z gęstą mgłą lub krótkimi opadami deszczu. Styczeń ma średnią temperaturę około 18,8 °C — chociaż brak stałych opadów stawia miasto poza obszarem prawdziwego klimatu tropikalnego, pomimo jego szerokości geograficznej na południe od zwrotnika Raka.

Wzdłuż linii brzegowej miasta istnieje nieoczekiwana ekologiczna nisza. Wody Zatoki wokół wyspy Abu Zabi są domem dla największej na świecie populacji garbogrzbietych delfinów indo-pacyficznych, podczas gdy na wschodzie Mangrove National Park — Al Qurm — chroni kępę odpornych namorzynów, które rozkwitają w słonych falach.

Odkrycie węglowodorów pod piaskami emiratu przekształciło Abu Zabi w jedną z najbogatszych stolic świata. Posiadając około 98,2 miliarda baryłek — dziewięć procent światowych rezerw — i prawie pięć procent potwierdzonego gazu ziemnego, emirat produkuje około trzech milionów baryłek dziennie. Abu Dhabi Investment Authority, z siedzibą na wyspie, zarządzało aktywami o wartości ponad biliona dolarów do 2022 r., co czyni go jednym z największych na świecie funduszy majątku narodowego.

Bogactwo ropy naftowej sfinansowało szybką urbanizację: kompleksy rządowe, wysokie wieżowce biurowe i wielkie hotele rosły w dzielnicy finansowej. Z czasem Abu Zabi przesunęło nacisk na sektory nie związane z węglowodorami. Od 2009 r. PKB niezwiązane z ropą naftową w ZEA przewyższyło dochody z energii, a w samym Abu Zabi wyrosły strefy wolnocłowe, parki przemysłowe i centra medialne. Miasto przemysłowe Abu Zabi i jego następca ICAD II są gospodarzami produkcji i logistyki, podczas gdy twofour54 służy jako centrum produkcji filmowej i mediów cyfrowych. Wyspy Yas i Saadiyat stały się magnesami dla inwestycji turystycznych, oferując parki rozrywki, miejsca kulturalne i ośrodki wypoczynkowe.

W 2018 r. emirat uruchomił Ghadan 21, program, który przekazuje 50 mld AED na cztery filary — biznes i inwestycje, społeczeństwo, wiedzę i innowacje oraz styl życia. Ponad pięćdziesiąt inicjatyw w samej pierwszej fazie miało na celu zróżnicowanie gospodarki, wsparcie lokalnej przedsiębiorczości i wzbogacenie życia społecznego miasta. Do połowy 2024 r. PKB Abu Zabi na mieszkańca przekroczyło 49 600 USD — jeden z najwyższych na świecie — a emirat pozostał najbogatszym w Zjednoczonych Emiratach Arabskich pod względem PKB i dochodu na mieszkańca.

Panorama Abu Zabi stała się tak różnorodna, jak jego profil ekonomiczny. Burj Mohammed bin Rashid (World Trade Center Abu Zabi), Etihad Towers, ADIA Tower i budynek National Bank of Abu Zabi stoją w dzielnicy finansowej obok zakrzywionej, odblaskowej fasady Aldar Headquarters, pierwszego okrągłego wieżowca na Bliskim Wschodzie. Plany w ramach Abu Zabi Plan 2030 zachęcają do dalszego wzrostu pionowego, szczególnie na wyspach Al Maryah i Reem, gdzie superwysokie konstrukcje, takie jak 382-metrowa Central Market Residential Tower i 310-metrowa Sky Tower, teraz podkreślają panoramę miasta.

Jednak żadna pojedyncza budowla nie ma tak dużego znaczenia symbolicznego jak Wielki Meczet Szejka Zayeda. Budowa rozpoczęła się 5 listopada 1996 r. pod kierownictwem zmarłego prezydenta Szejka Zayeda bin Sultana Al Nahyana i przyciągnęła materiały i rzemieślników z ponad tuzina krajów. Włoski marmur, marokańskie mozaiki, pakistańskie rzeźbione ekrany i tureckie żyrandole świadczą o jedności wysiłku; 3 000 pracowników i 38 wykonawców ukończyło wewnętrzne sale modlitewne do grudnia 2007 r. Meczet o powierzchni około 22 412 metrów kwadratowych i mogący pomieścić ponad 41 000 wiernych stał się centrum edukacji i dialogu. W lipcu 2019 r. TripAdvisor umieścił go na trzecim miejscu wśród 750 światowych punktów orientacyjnych pod względem zadowolenia odwiedzających.

Chociaż ropa naftowa przyspieszyła rozwój Abu Zabi, miasto starało się zachować i zinterpretować na nowo swoje dziedzictwo. Qasr Al Hosn, niegdyś jedyna fortyfikacja na wyspie, obecnie mieści muzeum poświęcone historii założenia Abu Zabi, wczesnemu życiu Beduinów i tradycjom rzemieślniczym kobiet tkaczek i hafciarek. Niedaleko Pomnik Założycieli otwiera się na dwa ogrody — Ogród Dziedzictwa i Ogród Sanktuarium — otaczające The Constellation, pawilon w kształcie sześcianu, który czci dziedzictwo szejka Zayeda.

Działania na rzecz ochrony obejmują również kulturę niematerialną. Poezja pozostaje wysoko ceniona, od klasycznych wersów al-Khalila ibn Ahmada al-Farahidiego z VIII wieku do rodzimych wierszy Nabati Ibn Dahera z XVII wieku. Współcześni poeci z Emiratów, tacy jak Mubarak Al Oqaili i Salem bin Ali al Owais, bazowali zarówno na formach klasycznych, jak i rodzimych, podczas gdy instytucje takie jak Abu Dhabi Cultural Foundation wspierają publiczne czytelnie, wystawy i występy muzyczne. Narodowy Teatr i Fundacja Kultury miasta organizują setki wydarzeń rocznie, a Abu Dhabi National Exhibition Centre co roku wita około 1,8 miliona gości na targach, konferencjach i wystawach sztuki.

Krajobraz religijny Abu Zabi znacznie się rozszerzył. Chociaż islam jest uznawany za oficjalną religię państwową, szereg wyznań chrześcijańskich utrzymuje licencjonowane kościoły — w tym katedrę św. Józefa — a tradycyjne kongregacje hinduistyczne, sikhijskie i prawosławne służą społecznościom emigrantów. W 2019 r. rozpoczęto budowę kompleksu Abrahamic Family House, który obejmie meczet, kościół i synagogę na wyspie Saadiyat, potwierdzając wezwanie do harmonii. Również międzynarodowe lotnisko Zayed jest gospodarzem wielowyznaniowej sali modlitewnej, podkreślając aspirację emiratu do bycia ośrodkiem tolerancji.

Pomimo gęstości swojego miejskiego centrum, Abu Zabi zachowało ponad 400 kilometrów linii brzegowej. Około dziesięciu kilometrów to wyznaczone plaże publiczne, podczas gdy parki śródlądowe i zagospodarowane bulwary zachęcają do wypoczynku. Gaje namorzynowe obrzeżają odcinki Corniche — ośmiokilometrowej promenady nadbrzeżnej — oferując zacienione ścieżki i przystanie dla kajaków. W obrębie bloków miasta małe parki i ogrody społecznościowe zapewniają enklawy zieleni pośród skupisk willi i wieżowców.

Nowoczesna sieć transportowa spaja miasto. Zayed International Airport (AUH) jest drugim najbardziej ruchliwym węzłem komunikacyjnym w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, obsługującym ponad 23 miliony pasażerów w 2015 r. i wprowadzającym system biometryczny „Smart Travel” w lipcu 2024 r. Sąsiadujący port lotniczy Al Bateen Executive Airport obsługuje lotnictwo prywatne i biznesowe, wyposażony od 2022 r. w celu przyjmowania samolotów dwuprzelotowych obok bazy poszukiwawczo-ratowniczej policji Abu Zabi. Ruch towarowy odbywa się za pośrednictwem drugiej fazy sieci Etihad Rail, ukończonej w 2023 r., która łączy emirat z krajowymi korytarzami towarowymi; obsługa pasażerów czeka na datę uruchomienia.

W obrębie miasta transport publiczny obejmuje rozwijającą się flotę autobusów — 583 autobusy w 2021 r. — oraz usługi promowe, które przewiozły ponad 114 000 pasażerów w tym roku. W 2022 r. autonomiczne tramwaje, taksówki i minibusy zaczęły kursować na wyspach Yas i Saadiyat. W październiku 2023 r. Integrated Transport Centre uruchomiło pilotażowy program Automated Rapid Transit, 27-kilometrowy elektryczny tramwaj z przewodnikiem, który kursuje z Reem Mall do Marina Mall z dwudziestoma pięcioma stacjami. Wodne taksówki i promy kursują po drogach wodnych Abu Zabi, a płatne autostrady, aplikacje do współdzielenia przejazdów i nawigacja oparta na punktach orientacyjnych pomagają w codziennym podróżowaniu.

Profil Abu Zabi jako miejsca kręcenia międzynarodowych ekip filmowych stale rośnie. Produkcje od Furious 7 do Star Wars: The Force Awakens wykorzystywały futurystyczne wieże i pustynne otoczenie miasta jako tło. Miasto jest również gospodarzem ważnych wydarzeń sportowych: Grand Prix Formuły 1 na torze Yas Marina Circuit, rund Red Bull Air Race World Series, Abu Dhabi International Petroleum Exhibition and Conference oraz turniejów judo pod egidą Międzynarodowej Federacji Judo.

Turystyka kulturalna koncentruje się na muzeach w fazie rozwoju, jak i tych otwartych obecnie. Luwr w Abu Zabi, będący efektem współpracy z Francją, prezentuje globalną historię sztuki w serii pawilonów pod kratownicową kopułą. Guggenheim Abu Zabi i Zayed National Museum, oba w trakcie realizacji, obiecują kolejne warstwy na mapie kulturalnej emiratu. W 2024 r. Madison Square Garden Company potwierdziło plany dotyczące drugiego Sphere, identycznego z obiektem w Las Vegas, na wyspie Saadiyat; w 2025 r. Disney rozpocznie budowę parku rozrywki w Abu Zabi.

Populacja Abu Zabi odzwierciedla jego status jako regionalnego centrum. W 2023 r. na jego obszarze miejskim mieszkało około 2,5 miliona ludzi pochodzących z Nepalu, Indii, Pakistanu, Erytrei, Etiopii, Somalii, Bangladeszu, Sri Lanki, Filipin, Chin i innych krajów. Obywatele Emiratów stanowią w mieście około 294 000 osób — około piętnastu procent ogółu — a resztę stanowią ekspatrianci. Mediana wieku wynosi około trzydziestu lat, a angielski, hindi-urdu, malajalam, tamilski i wiele innych języków są powszechne w życiu codziennym. Obywatelstwo pozostaje jednak rzadkością dla długoterminowych migrantów, a struktura społeczna zachowuje elementy podziału klasowego.

Abu Zabi jest siedzibą Najwyższej Rady ds. Finansów i Gospodarki, ministerstw federalnych i misji dyplomatycznych z całego świata. Pałac prezydencki Qasr Al Watan został otwarty dla publiczności w marcu 2019 r. po zakończeniu jego budowy w 2018 r. na terenie, który kiedyś stanowił Ladies Beach. Jego Great Hall, Al Barza, miejsce spotkań i bogato zdobione biblioteki podkreślają zaangażowanie federacji w konsultacje, kulturę i sztukę rządzenia.

Od skromnych początków jako ufortyfikowanej placówki plemiennej, Abu Zabi stało się metropolią o międzynarodowym znaczeniu. Jego siatka mostów, autostrad i wysp świadczy o przemyślanym planie; jego wysokie wieże i rozległe instytucje kulturalne świadczą o ambicjach, które wykraczają daleko poza ropę pod wydmami. Pod lśniącą powierzchnią metropolii szepty beduińskich poetów, powolne kołysanie się namorzynów i delikatny łuk płetw delfinów w wodach Zatoki przypominają mieszkańcom i turystom, że to miasto pozostaje, w swej istocie, miejscem ukształtowanym przez krajobraz i rodowód w takim samym stopniu, jak przez finanse i formę. W swoim połączeniu pustyń i kopuł, dziedzictwa i horyzontu, Abu Zabi jest jednocześnie symbolem nowoczesnej sztuki rządzenia i żywym świadectwem trwałości miejsca.