Libanon

Libanon beslaat een smalle strook land aan de oostkust van de Middellandse Zee, waar kalksteenruggen abrupt oprijzen vanuit een smalle kustvlakte en landinwaarts overgaan in de vruchtbare Bekavallei en, daarachter, het Anti-Libanongebergte. Het beslaat iets meer dan tienduizend vierkante kilometer en grenst in het noorden en oosten aan Syrië, in het zuiden aan Israël en in het westen aan de Middellandse Zee. Iets meer dan vijf miljoen mensen wonen binnen de grenzen, voornamelijk geconcentreerd in en rond Beiroet, de hoofdstad en de belangrijkste haven van het land.

Menselijke aanwezigheid gaat terug tot minstens 5000 v.Chr. Van het derde millennium v.Chr. tot het midden van het eerste millennium v.Chr. vormden de kuststeden de kern van Fenicië, waar kooplieden en scheepsbouwers koloniën stichtten in het Middellandse Zeegebied. In 64 v.Chr. bracht het Romeinse bestuur nieuwe wegen, theaters en tempels. Tegen de zevende eeuw n.Chr. was de macht overgegaan naar opeenvolgende islamitische kalifaten; in latere eeuwen werden de kruisvaarders vervangen door de Ayyubiden en vervolgens door de Mameluken. Het Ottomaanse bestuur nam zijn intrede in het begin van de vijftiende eeuw, hoewel onder Sultan Abdulmejid I de Tanzimat-hervormingen van het midden van de negentiende eeuw leidden tot het Mutasarrifaat, een semi-autonoom district ter bescherming van de Maronitische christenen.

De val van de Ottomaanse macht na de Eerste Wereldoorlog plaatste Libanon onder Frans mandaat. In 1920 ontstond Groot-Libanon, met grenzen die zich oostwaarts uitstrekten tot aan de Bekavallei. De onafhankelijkheid werd bereikt in 1943, met een grondwet die politieke functies toewees op basis van religieuze overtuiging – een systeem dat bedoeld was om de christelijke, islamitische en Druzische gemeenschappen in evenwicht te brengen. De vrede bleef bestaan ​​tot 1975, toen sektarische spanningen uitmondden in een burgeroorlog. De gevechten duurden voort tot 1990, waarin Syrische troepen tussenbeide kwamen (1976-2005) en Israëlische invallen in het zuiden aanhielden. Het conflict met Israël laaide met tussenpozen op, met als hoogtepunt verschillende invasies; de meest recente confrontatie begon in oktober 2023 en is nog steeds niet opgelost.

De topografie verdeelt Libanon in vier verschillende regio's. Een smalle kustvlakte, gevormd door mariene sedimenten en rivierslib, verbreedt zich nabij de Syrische grens en versmalt tot rotsachtige landtongen bij de Israëlische grens. Landinwaarts loopt het Libanongebergte – kalksteen- en zandsteenpieken die bij Qurnat en Sawdaʾ meer dan drieduizend meter hoog zijn – parallel aan de kust, uitgesleten door steile kloven en elke winter bedekt met sneeuw. Verder naar het oosten ligt de Bekavallei in een kloof die zich uitstrekt tot in Oost-Afrika. De diepe bodems herbergen wijngaarden en boomgaarden. Voorbij de vallei rijst het Anti-Libanonmassief op, dat zijn hoogtepunt bereikt bij de berg Hermon, waarvan de hellingen de betwiste Shebaa-boerderijen overspannen.

De rivieren van Libanon zijn kort en onbevaarbaar. Dertien ontspringen in de westelijke bergen en stromen westwaarts naar de zee; de ​​Litani is de langste en stroomt noordwaarts door de Beka voordat hij naar het westen afbuigt. Seizoensgebonden stromen vullen hun beddingen elke winter weer aan, terwijl bronnen en irrigatiekanalen de landbouw in stand houden tijdens de droge zomermaanden.

Het klimaat varieert met de hoogte. Kustgebieden ontvangen de meeste regen tussen november en maart, met koele winters en vochtige zomers. Boven duizend meter dalen de wintertemperaturen onder het vriespunt en kan er tot in mei hevige sneeuwval aanhouden. In februari 2025 bracht een polair weersysteem, Storm Adam genaamd, sneeuw tot op driehonderd meter hoogte en recordlage temperaturen in de bergen.

Administratief gezien zijn negen gouvernementen onderverdeeld in vijfentwintig districten en talrijke gemeenten. Het economische kader van Libanon is geworteld in laissez-faireprincipes. De meeste transacties vinden plaats in Amerikaanse dollars. Kapitaalstromen overschrijden onbeperkt de grenzen. De Investment Development Authority of Lebanon, opgericht in 1994 en versterkt door Investeringswet nr. 360 van 2001, bevordert buitenlandse directe investeringen in technologie, agro-industrie en hernieuwbare energie.

Maar de afgelopen jaren is de economie ingestort. Tussen 2018 en 2023 kromp het bbp met veertig procent. Het Libanese pond verloor vijfennegentig procent van zijn waarde ten opzichte van de dollar. De inflatie steeg tot boven de tweehonderd procent. De officiële wisselkoers werd voor het eerst in vijfentwintig jaar afgeschaft. Banken voerden informele kapitaalcontroles in. In 2023 leefden drie op de vier Libanezen onder de armoedegrens. De Wereldbank rekent deze neergang tot de ernstigste sinds de negentiende eeuw. De wortels ervan liggen in een langlopend financieringsprogramma van de centrale bank, die dollars leende tegen hoge rente om overheidstekorten te financieren. Toen de depositogroei vertraagde, stortte het systeem in, wat culmineerde in wanbetaling in 2020 en de havenexplosie in Beiroet datzelfde jaar.

Vóór deze crisis, van het Ottomaanse tijdperk tot de jaren zestig, floreerde Libanon als een regionaal bankcentrum en distributiecentrum. De handel in voedselverwerking, textiel, sieraden en tapijten zorgde voor een stijgende levensstandaard. De wederopbouw na de oorlog zorgde ervoor dat de economie zich meer op diensten ging richten: bankwezen, onroerend goed en toerisme bieden nu werk aan twee derde van de beroepsbevolking en zijn goed voor een vergelijkbaar aandeel in het bbp. Geldovermakingen vanuit een wijdverspreide diaspora droegen in 2008 ongeveer een vijfde bij aan het nationaal inkomen. Deze netwerken strekken zich uit tot Afrika, Noord- en Zuid-Amerika en Australië, waar Libanese gemeenschappen bedrijven runnen van winkels tot bouwbedrijven.

Toerisme was ooit goed voor een tiende van het bbp. Op het hoogtepunt in 2009 passeerden meer dan 1,8 miljoen toeristen het land; Beiroet werd door een internationale krant uitgeroepen tot 's werelds topbestemming. Tien jaar later zorgde regionale onrust in buurland Syrië voor een daling van 37 procent in het aantal bezoekers. In mei 2025 hief het land zijn langdurige reisverbod op, wat de hoop op heropleving deed herleven.

De demografie van de Libanese bevolking blijft gevoelig. Sinds 1932, toen christenen een kleine meerderheid vormden, heeft er geen volkstelling meer plaatsgevonden. Geschat wordt dat het totale aantal inwoners in 2021 5,6 miljoen bedraagt, inclusief bijna een miljoen vluchtelingen uit Syrië en Palestina. Het aantal Libanezen bedraagt ​​ongeveer 4,7 miljoen. De religieuze diversiteit behoort tot de hoogste in de regio. Vier moslimse sekten, twaalf christelijke kerken, evenals Druzen en een kleine Joodse gemeenschap zijn officieel erkend. Recente studies suggereren dat moslims (inclusief Druzen) ongeveer twee derde van de bevolking uitmaken en christenen een derde. Onderzoeksgegevens wijzen op een lichte daling van de religieuze beleving onder jongere generaties.

Taal weerspiegelt deze pluraliteit. Arabisch is de officiële taal, terwijl Modern Standaard Arabisch gereserveerd is voor gedrukte media en formele toespraken. In het dagelijks leven wordt het informele Libanese Arabisch gebruikt. Frans behoudt zijn wettelijke status en wordt gebruikt in het bedrijfsleven en het onderwijs; bijna veertig procent van de Libanezen identificeert zich als Franstalig. Engels heeft terrein gewonnen in de wetenschap en handel, en beide Europese talen verdringen het Arabisch onder veel stedelijke jongeren. Armeens, Grieks en Assyrisch zijn nog steeds aanwezig in deze respectievelijke gemeenschappen.

Het culturele leven draagt ​​sporen van de Fenicische oorsprong, Romeinse erfenissen, Arabisch erfgoed en Ottomaanse en Franse heerschappij. Muziek combineert modale vormen met westerse instrumenten. Literatuur confronteert oorlog, ballingschap en identiteit. Festivals – zowel religieuze als seculiere – weerspiegelen lokale tradities en diasporafeesten. Wereldwijd runnen Libanese chefs bijna tienduizend restaurants en introduceren ze gerechten zoals kibbe – een mix van lamsgehakt en gebroken tarwe – en tabouleh, een salade van peterselie, tomaat en boergoel, naast regionale variaties op mezze.

Steden bieden een uniek profiel. Beiroet combineert gevels uit het Ottomaanse tijdperk met moderne glazen torens en vormt zo een mozaïek van buurten waar cafés zich uitstrekken over de trottoirs en het nachtleven bruist in zowel overdekte clubs als bars aan zee. Tripoli, waar de Mamelukse architectuur en de kruisvaarderscitadel nog steeds te zien zijn, vertoont nog steeds sporen van de burgeroorlog en kwijnt weg in relatieve armoede. Sidon heeft zijn karavanserai, middeleeuwse souks en kustpromenades behouden. Tyrus herbergt Fenicische en Romeinse ruïnes op zijn brede stranden. Byblos claimt een van 's werelds oudste continu bewoonde nederzettingen te zijn, met zijn kasteel en oude haven omringd door levendige markten.

Bezoekers komen voornamelijk per vliegtuig via Beirut International Airport, dat verbonden is met Middle East Airlines en diverse regionale en Europese luchtvaartmaatschappijen. Bussen en deeltaxi's verbinden Damascus en andere Syrische steden. Een tweewekelijkse veerboot verbindt Tripoli met Turkije. In Libanon blijven auto's het meest efficiënte vervoermiddel over oneffen wegen; over de huurprijzen moet onderhandeld worden, net als over de tarieven van 'servicetaxi's' die functioneren als informele minibusjes. Uber is actief in Beiroet voor mensen met internettoegang, en snelwegen doorkruisen bergen en vlaktes, hoewel kuilen in de weg en onregelmatig rijgedrag waakzaamheid vereisen.

Sociale gebruiken benadrukken respect voor ouderen, indirecte communicatie en gastvrijheid. De kledingvoorschriften variëren: bescheiden kleding past bij religieuze plaatsen en conservatieve wijken; stadscentra staan ​​meer westerse stijlen toe. Bezoekers dienen discussies over gevoelige politieke onderwerpen in de buurt van grenzen te vermijden en zich te onthouden van gebaren die als onbeleefd worden beschouwd, zoals wenken met een vinger. Zuidelijke gebieden onder invloed van milities vormen extra risico's; Arsal, in de noordelijke Beka, heeft sporadisch ontvoeringen meegemaakt en blijft af te raden.

Pelgrims, geleerden en toeristen kunnen in Libanon een gelaagdheid aan beschavingen en klimaten aantreffen: olijfgaarden op zeeniveau, besneeuwde bergtoppen in de lente en valleien waar wijnranken wijn opleveren die een eeuw geleden nog onbekend was. De compacte geografie concentreert contrasten – kust en bergen, rijkdom en ontberingen, traditie en innovatie – die elk een samenleving vormen die blijft bestaan ​​ondanks conflicten en economische ineenstorting. In deze samensmelting van geschiedenissen en landschappen blijft Libanon bestaan ​​als een getuigenis van aanpassing onder druk en van het voortbestaan ​​van menselijke gemeenschappen in het oostelijke Middellandse Zeegebied.