Filipijnen

De Filipijnen is een archipelrepubliek met meer dan 7600 eilanden verspreid over de westelijke Stille Oceaan. De landmassa – ongeveer 300.000 vierkante kilometer – beslaat zo'n 1850 kilometer, van het eiland Luzon in het noorden tot Mindanao in het zuiden. Deze eilanden vallen uiteen in drie hoofdgroepen: Luzon, de Visayas en Mindanao. De kustlijn van het land – in totaal meer dan 36.000 kilometer – wordt begrensd door de Zuid-Chinese Zee, de Filipijnenzee en de Celebeszee. De maritieme grenzen liggen aan Taiwan, Japan, Palau, Indonesië, Maleisië, Vietnam en China. Manilla is de hoofdstad, terwijl Quezon City, eveneens in Metro Manila, de titel van meest bevolkte stad draagt. Met meer dan 110 miljoen inwoners staat de Filipijnen op de twaalfde plaats qua wereldbevolking.

Mount Apo, met 2954 meter de hoogste berg van het land, waakt over het zuiden van Mindanao. In het noorden van Luzon stroomt de Cagayanrivier meer dan 520 kilometer voordat hij uitmondt in het Babuyankanaal. De Baai van Manilla – aan de oevers waarvan de hoofdstad ligt – is via de Pasigrivier verbonden met Laguna de Bay, het grootste meer van de archipel. De plaats ligt aan de westelijke rand van de Pacifische Ring van Vuur, waar dagelijks vijf aardbevingen worden geregistreerd. Hoewel de meeste aardbevingen onopgemerkt blijven, hebben de eilanden belangrijke gebeurtenissen meegemaakt, waaronder de aardbeving in de Golf van Moro in 1976 en de beving op Luzon in 1990. Drieëntwintig vulkanen zijn nog steeds actief; Mayon, Taal, Canlaon en Bulusan lopen voorop in de frequentie van uitbarstingen.

Ondanks de seismische omwentelingen herbergen de Filipijnen aanzienlijke minerale rijkdommen. De geologie levert onontgonnen goudvoorraden op – na Zuid-Afrika de grootste – naast koper, palladium, nikkel, chroom, molybdeen, platina en zink. Milieuoverwegingen en maatschappelijk verzet hebben er echter voor gezorgd dat grote delen van de archipel onontgonnen zijn gebleven. Bovengronds herbergt de archipel een van de rijkste centra van biodiversiteit ter wereld. De bossen herbergen naar schatting 13.500 plantensoorten – 3.500 endemisch – waaronder 8.000 bloeiende planten en bijna duizend orchideeën. Het aantal fauna bedraagt ​​meer dan 20.000 insecten, 686 vogelsoorten en meer dan 500 soorten reptielen en zoogdieren, waarvan vele nergens anders voorkomen. Mariene ecosystemen, gelegen binnen de Koraaldriehoek, beschikken over de grootste diversiteit aan kustvissen ter wereld en meer dan 3.200 geregistreerde vissoorten.

Gelegen nabij de evenaar, kennen de Filipijnen een tropisch zeeklimaat met drie seizoenen: een hete, droge periode van maart tot en met mei; regenval van juni tot en met november; en koelere, drogere maanden van december tot en met februari. De jaarlijkse neerslag varieert drastisch: tot 5.000 mm op de blootgestelde oostelijke hellingen, minder dan 1.000 mm in beschutte valleien. De moessonwinden draaien twee keer per jaar: de zuidwestelijke "habagat" en de noordoostelijke "amihan". Jaarlijks bereiken ongeveer negentien tropische cyclonen het Filipijnse verantwoordelijkheidsgebied; acht of negen komen er doorgaans aan land. Historische gegevens tonen aan dat de zwaarste storm rond Baguio medio juli 1911 2.210 mm regen liet vallen. De kwetsbaarheid van de archipel voor extreem weer en stijgende zeespiegels maakt het een van de meest klimaatgevoelige landen ter wereld.

Om de natuurlijke rijkdom te beschermen, heeft de overheid meer dan 200 beschermde gebieden aangewezen, die samen meer dan 7,7 miljoen hectare beslaan. Drie locaties – Tubbataha Reef, Puerto Princesa Underground River en Mount Hamiguitan Wildlife Sanctuary – hebben de status van UNESCO Werelderfgoed. Herbebossing en habitatherstel hebben bescheiden vooruitgang geboekt tegen een achtergrond van eeuwenlange ontbossing, waardoor de bosbedekking van 70 procent in 1900 afnam tot minder dan 20 procent aan het einde van de twintigste eeuw.

Lang vóór het Europese contact bewoonden de Negrito's de eilanden. Ze werden opgevolgd door opeenvolgende golven Austronesische zeelieden die animistische overtuigingen meebrachten, gevolgd door hindoe-boeddhistische ideeën en de martiale cultuur van de islam in het zuiden. Vanaf de negende eeuw leidden handelsbetrekkingen met Chinese dynastieën tot de komst en integratie van Chinese kooplieden. In 1543 doopte de Spaanse zeevaarder Ruy López de Villalobos de eilanden "Las Islas Filipinas" ter ere van Filips II van Castilië. In de daaropvolgende drie eeuwen verstevigde Spanje het katholicisme als dominante religie en maakte Manilla tot een spil in de galjoenhandel tussen Azië en Amerika, en trok het kolonisten aan uit het Iberisch Schiereiland en Latijns-Amerika.

Tegen het einde van de negentiende eeuw leidde nationalistisch sentiment tot de Filipijnse Revolutie van 1896. De daaropvolgende Spaans-Amerikaanse Oorlog in 1898 leidde tot de overdracht van het grondgebied door Spanje aan de Verenigde Staten. Filipijnse leiders riepen de Eerste Filipijnse Republiek uit, maar de Filipijns-Amerikaanse Oorlog volgde, waardoor de archipel onder Amerikaans gezag kwam te staan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het land door Japan bezet, totdat Amerikaanse troepen het in 1945 bevrijdden. Op 4 juli 1946 werden de Filipijnen volledig onafhankelijk.

De naoorlogse democratie werd onderbroken tijdens het presidentschap van Ferdinand Marcos, dat van 1972 tot 1981 werd gekenmerkt door de staat van beleg. De People Power Revolution van 1986 bracht Marcos zonder bloedvergieten ten val en leidde in 1987 tot de Grondwet van de Vijfde Republiek. Sindsdien handhaaft het land een unitair presidentieel systeem. Desondanks blijven problemen van armoede, ongelijkheid en institutionele corruptie bestaan. Er zijn meer dan 100 etnolinguïstische groepen, waaronder Tagalog, Visayan, Ilocano, Bikol en Waray, naast inheemse gemeenschappen zoals de Igorot en Lumad. Ongeveer 60 procent van de bevolking woont in kustgebieden en meer dan de helft in stedelijke centra.

De Filipijnse economie – wereldwijd de 34e grootste qua nominaal bbp – is verschoven van landbouw naar diensten en industrie. In 2025 wordt de productie geschat op 508 miljard dollar. De beroepsbevolking nadert de 50 miljoen mensen, met een werkloosheidspercentage van bijna 3 procent. De internationale reserves bedragen meer dan 100 miljard dollar en de schuld/bbp-ratio is gedaald van een recent hoogtepunt van 63,7 naar ongeveer 60 procent. De peso is de ankerplaats voor binnenlandse transacties.

Het land blijft een netto-importeur en heeft een buitenlandse schuld. De belangrijkste exportproducten zijn halfgeleiders, elektrische machines en elektronische componenten, terwijl de belangrijkste importproducten variëren van machines tot minerale brandstoffen. De export van landbouwproducten – kokosnoten, bananen en ananas – onderstreept de status van 's werelds grootste abacaproducent en toonaangevende exporteur van nikkelerts. Sinds 2010 bedraagt ​​de bbp-groei gemiddeld zes tot zeven procent per jaar, voornamelijk gedreven door de dienstensector. De economische groei concentreert zich echter rond Metro Manila, waardoor de regionale verschillen toenemen. Geldovermakingen van Filipijnse werknemers in het buitenland – in totaal meer dan 37 miljard dollar in 2023 – vertegenwoordigen ongeveer 8,5 procent van het bbp. De outsourcing van bedrijfsprocessen bloeit: wereldwijd werken zo'n 1,3 miljoen Filipino's in callcenters.

Bijna al het intercityverkeer en meer dan de helft van het vrachtvervoer vindt plaats over de weg. De Pan-Philippine Highway verbindt grote eilanden, terwijl de Strong Republic Nautical Highway snelwegen en veerdiensten integreert. Iconische jeepneys delen hoofdwegen met bussen, busjes en driewielers. Chronische congestie teistert Metro Manila. Spoorwegen blijven schaars, voornamelijk beperkt tot Metro Manila en nabijgelegen provincies, hoewel een renovatieplan voorziet in een uitbreiding van de spoorlengte van de huidige 80 km tot meer dan 240 km. Het luchtvervoer concentreert zich op Ninoy Aquino International en een netwerk van 90 overheidsluchthavens, waarvan acht internationaal. Philippine Airlines en Cebu Pacific domineren de binnenlandse vluchten. Zeeverbindingen, van traditionele bancas tot moderne schepen, verbinden meer dan 1800 havens; Manilla, Batangas, Cebu en andere havens vormen de kern van het ASEAN-transportnetwerk.

Met een gemiddelde leeftijd van 25 jaar en een dalende groei is de Filipijnen jong, maar tegelijkertijd aan het verstedelijken: meer dan de helft van de bevolking woont in steden. De armoede is gedaald van bijna 50 procent in 1985 tot ongeveer 18 procent in 2021, en de inkomensongelijkheid is sinds 2012 afgenomen. De etnische en taalkundige diversiteit blijft groot, gevormd door eeuwenlange migratie en een gevarieerde koloniale erfenis.

Hoewel de staat seculier is, speelt geloof een centrale rol. Bijna 79 procent van de Filipino's is rooms-katholicisme; protestantse denominaties en lokale onafhankelijke kerken vormen de christelijke meerderheid. De islam, voornamelijk soennitisch, vertegenwoordigt ongeveer 6 procent van de bevolking, geconcentreerd op Mindanao en de aangrenzende eilanden.

Filipijnse kunst vindt zijn oorsprong in inheemse houtsnijwerken en rituele voorwerpen. De Spaanse overheersing luidde religieuze schilderkunst en beeldhouwkunst in; belangrijke figuren waren onder andere retablo-beeldhouwer Juan de los Santos en schilder Damian Domingo, oprichter van de eerste kunstacademie in Binondo in 1821. Juan Luna en Félix Resurrección Hidalgo verwierven internationale faam aan het einde van de negentiende eeuw. Het modernisme vond wortel in het werk van Victorio Edades in de jaren 20 en 30, terwijl Fernando Amorsolo's pastorale taferelen de landschappen van het midden van de vorige eeuw kenmerkten.

Traditionele woningen variëren van de nipa- en bamboe-bahay-kubo tot de stenen en houten bahay-na-bato uit Spaanse steden. Aardbevingsbestendige barokke kerken – waarvan er vier een UNESCO-ensemble vormen – getuigen van de lokale aanpassing aan Europese stijlen. Daniel Burnhams masterplannen uit de Amerikaanse periode gaven vorm aan delen van Manilla en Baguio, met neoklassieke overheidsgebouwen en art-decotheaters.

De Filipijnse keuken combineert Maleisische, Spaanse, Chinese en Amerikaanse invloeden met een voorkeur voor evenwichtige zoete, zure en zoute smaken. Er bestaan ​​eindeloze regionale variaties – rijst blijft een hoofdbestanddeel, hoewel cassave in sommige zuidelijke gemeenschappen de boventoon voert. Adobo is een onofficieel nationaal gerecht; lechón, sinigang, pancit en lumpia vullen de dagelijkse tafels. Desserts – kakanin zoals bibingka en suman – bevatten inheemse ingrediënten zoals ube en calamansi. Maaltijden worden met lepel en vork gegeten, hoewel de gemeenschappelijke kamayan-traditie van eten met de handen voortduurt.

Filipijnse etiquette weerspiegelt Oost-Aziatische en Latijns-Amerikaanse wortels. Indirecte communicatie eert hiya (schande) en delicadeza (fatsoenlijkheid), terwijl man-vrouw interacties een hoffelijke machismo uitstralen. Ouderen verdienen respect en voorrang in het openbaar vervoer; bezoekers dienen ouderen met beleefde aanspreekvormen aan te spreken. Gastvrijheid is oprecht; een warme begroeting en het gebruik van lokale termen – po en opo in het Tagalog – doen wonderen. Tijdigheid maakt echter vaak plaats voor de sociale flexibiliteit die bekend staat als "Filipijnse tijd".

Vermijd schreeuwen of openlijke confrontaties. Kies voor privacy wanneer je een ander corrigeert. Openlijke uitingen van genegenheid in het openbaar worden weliswaar getolereerd in steden, maar elders vormen ze een bron van onenigheid. Familiebanden strekken zich uit over generaties onder één dak; kwaadspreken over familieleden roept belediging op.

Toerisme draagt ​​bescheiden bij – zo'n 5 procent van het bbp – maar de Filipijnen trekken duikers, strandgangers en culturele reizigers. Boracay, El Nido en Coron staan ​​regelmatig bovenaan internationale lijstjes; Cebu, Bohol en Siargao bieden zon, zee en erfgoed. De infrastructuur verschilt per regio, maar veel Filipino's spreken Engels en verwelkomen buitenlanders met een brede glimlach. Reizigers moeten zich houden aan de lokale wetten, gewoonten respecteren en de ongelijke contrasten van het land omarmen: glinsterende hoogbouw naast informele nederzettingen, serene kusten te midden van vulkanische heuvels, stille devotie te midden van levendige festivals.

Op elk eiland, in elke stad, biedt de Filipijnen een voortdurende dialoog tussen land en zee, verleden en heden, uitdaging en veerkracht. De kracht ervan ligt in de hybride aard – van volkeren, landschappen en geschiedenissen – verbonden door een gedeeld geloof, feestelijkheid en een ingetogen optimisme dat standhoudt ondanks stormen, aardbevingen en de lasten van de politiek. De Filipijnen kennen is getuige zijn van een natie die zichzelf voortdurend heruitvindt, eiland na eiland, generatie na generatie.