Roskilde

Roskilde, niewielkie miasto położone trzydzieści kilometrów na zachód od Kopenhagi na duńskiej wyspie Zelandia, sięga swoimi korzeniami czasów przedchrześcijańskich, czasów wikingów, jednak obecnie rozkwita jako regionalne centrum edukacji, biznesu i kultury, z katedrą wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz wieloma światowej klasy muzeami, parkami badawczymi i dorocznymi wydarzeniami, które przyciągają zarówno turystów, jak i mieszkańców.

Wczesne znaczenie Roskilde jest widoczne w jego nazwie, zapisanej w XI wieku przez Adama von Bremena jako największe miasto Zelandii, oraz w gotyckiej katedrze ukończonej w 1275 roku, w której nadal znajduje się trzydzieści dziewięć grobowców królewskich. Ta wznosząca się ceglana budowla, pierwsza tego typu w Skandynawii, stała się ośrodkiem religijnym aż do Reformacji i obecnie przyjmuje ponad sto tysięcy gości rocznie. Oprócz imponujących iglic, średniowieczny plan ulic miasta trwa wokół Skomagergade, Algade i głównych placów, Stændertorvet i Hestetorvet, podczas gdy parkowe korytarze Byparken i Folkeparken schodzą do fiordu, oferując zielony kontrapunkt dla czerwonych dachówek i bladego muru.

Długi grzbiet fiordu Roskilde wyznacza północną granicę miasta, a jego wody przepływają obok źródła Maglekilde, zanim rozszerzą się w południowej odnodze Isefjordu. Na zalesionych zboczach na północny zachód od centrum Boserup Skov pokrywa pagórki bukami i zawilcami każdej wiosny, podczas gdy ptaki śpiewające obwieszczają wczesne lato. Na południe od stadionu nowy Hyrdehøj Skov rozszerza zieloną sieć miasta na obrzeża, gdzie powstaje dzielnica Trekroner z planami budowy tysięcy nowych domów. Niedaleki Musicon, przeszczepiony na teren dawnej cementowni, przyciągnął już przedsiębiorstwa kreatywne i około dwudziestu dziewięciu przedsiębiorstw kulturalnych, z perspektywami dalszego rozwoju wzdłuż terenów targowych, na których odbywa się coroczny Festiwal Roskilde.

Ten festiwal, założony w 1971 roku, stał się jednym z największych spotkań muzycznych w Skandynawii, każdego lata wypełniając teren cztery kilometry na południe od stacji osiemdziesięcioma tysiącami gości, aby spróbować spektrum rocka, hip-hopu, elektroniki i dźwięków świata. Wszystkie zyski finansują cele charytatywne, odzwierciedlając ducha wspólnoty, który ożywia również kluby sportowe Roskilde — od FC Roskilde w 1. Dywizji po lokalne rugby i szacowne stowarzyszenie wioślarskie miasta. W spokojniejszych chwilach zwiedzający dryfują przez Muzeum Łodzi Wikingów na skraju fiordu, gdzie pięć statków z XI wieku, uratowanych po wiekach pod wodą, ilustruje kunszt langskipów, okrętów wojennych i rzemiosła handlowego. Eksperymentalne rekonstrukcje w stoczni muzeum zachowują tradycje żeglarskie dla nowych pokoleń.

Edukacja i badania stanowią podstawę współczesnej tożsamości Roskilde. Uniwersytet, założony w 1972 r., przyciągnął wielu uczonych i studentów, zmieniając gospodarkę i populację. Obok historycznej Szkoły Katedralnej i Duńskiej Szkoły Handlu Mięsem z 1964 r., wspiera on żywą atmosferę kampusu na stacji Trekroner. Ośrodek badawczy Risø, obecnie część Duńskiego Uniwersytetu Technicznego, oraz Centrum Zaawansowanych Technologii pobudzają prace nad zrównoważoną energią, energią wiatrową i biotechnologią, planując rozszerzenie działalności w zakresie czystych technologii na około 120 akrów. Publiczne organy badawcze, w tym Accident Investigation Board Denmark, dodatkowo urozmaicają bazę wiedzy miasta.

Szpital w Roskilde, założony w 1855 r. i stale modernizowany, obejmuje obecnie rozległe programy badawcze i duży ośrodek psychiatryczny Sankt Hans, oferujący specjalistyczną opiekę sądową w regionie stołecznym. Na okolicznych ulicach sieć firm zajmujących się lekkim przemysłem i usługami utrzymuje zatrudnienie. BEC, dostawca usług informatycznych dla duńskich banków, i DLF-Trifolium, producent nasion, należą do największych prywatnych pracodawców. Działalność Rambøll w Zelandii została skonsolidowana w Roskilde, podczas gdy Top-Toy, GPI, Roskilde Galvanisering i Mathiesen uzupełniają listę, która obejmuje elementy mikroakustyczne w Sonion po usługi odladzania samolotów w Vestergaard. Branże spożywcze, takie jak Chr. Hansen, DanÆg, Scandinavian Pizza Company i Stryhns, wzbogacają ekonomiczną mozaikę miasta.

XIX wiek przyniósł kolej, a stacja Roskilde została otwarta w 1847 roku jako pierwsza kamienna i obecnie najstarsza działająca stacja w Danii. Pod koniec stulecia wzdłuż nowych linii ustawiono zakłady tytoniowe, odlewnie żelaza i warsztaty maszynowe, zapowiadając dzisiejszą zrównoważoną gospodarkę usług i przemysłu. Połączenia drogowe pojawiły się wraz z autostradą Holbæk w latach 70. XX wieku, skracając czas podróży do Kopenhagi i wspierając dojazdy do pracy i handel. W 1973 roku otwarto małe lotnisko, poświęcone szkoleniu lotów lekkich samolotów i ruchowi biznesowemu, z planami rozbudowy, które do tej pory pozostały wstrzymane. Tymczasem główną międzynarodową bramą pozostaje lotnisko w Kopenhadze, do którego można dojechać pociągiem w mniej niż czterdzieści minut.

Liczby ludności odzwierciedlają losy Roskilde: od około sześciu tysięcy w okresie reformacji w 1536 r., do najniższego poziomu tysiąca pięciuset w 1753 r., a następnie wzrostu do pięciu tysięcy w latach 60. XIX wieku i dziewięciu tysięcy w 1900 r. Wzrost przyspieszył po założeniu uniwersytetu, osiągając szczyt prawie czterdziestu siedmiu tysięcy w 2014 r. i pięćdziesięciu trzech tysięcy w styczniu 2024 r. Gmina liczy ponad siedemdziesiąt sześć tysięcy mieszkańców pochodzenia duńskiego i wita społeczności z Turcji, Iraku, Polski i Afganistanu, wzbogacając tkankę społeczną miasta.

Życie obywatelskie toczy się pod radą miejską, gdzie w 2013 r. większość stanowili socjaldemokraci pod przewodnictwem burmistrz Joy Mogensen. W izbie zasiada jedenaście partii, odzwierciedlających różne nurty polityczne. Planowanie miejskie kieruje tę różnorodność w stronę inicjatyw kulturalnych i miejskich — wśród nich blok kreatywny Musicon, rozwój Trekronera i projekty dziedzictwa skoncentrowane na szeregu zabytków miasta.

Wiele z tych pomników pozostało w pamięci publicznej. Pałac Roskilde, barokowy zespół żółtych skrzydeł i galerii, stoi obok katedry i obecnie mieści Muzeum Sztuki Współczesnej. Jego skrzydło bramne i dach z czerwonej dachówki przypominają rezydencję średniowiecznych biskupów i wojenną siedzibę przyszłego księcia Wellington. Naprzeciwko klasztor na miejscu klasztoru z XIII wieku kryje kolekcję obrazów i mebli z epoki, a ołtarze w kaplicy szepczą o czasach przedreformacyjnych w Danii.

Lokalne muzea przedstawiają przeszłość Roskilde w krystalicznych szczegółach. Sugar House i Liebe House, dawna cukrownia i dom kupca, są siedzibą regionalnego muzeum historii, w którym eksponowane są artefakty z epoki wikingów do czasów współczesnych, a także osobne muzeum narzędzi, w którym przechowywane są narzędzia rzemieślnicze z XIX i początku XX wieku. Prawie dziesięć lat po otwarciu Ragnarock, muzeum kultury młodzieżowej i muzyki rockowej w 2016 roku pod patronatem następcy tronu Fryderyka, stało się ono uderzającym zabytkiem architektonicznym w Musicon, mapując pop i rock od lat 50. XX wieku.

Historyczne kościoły poza katedrą dodają kolejne warstwy. Stary Kościół Najświętszej Marii Panny, XI-wieczna bazylika z trawertynu, zachowuje swoją centralną nawę i oryginalną ambonę. St Ib's, romański budynek z trawertynu w pobliżu portu, zachował fragmenty średniowiecznych fresków, podczas gdy Kościół St Jørgensbjerg, najstarsza stojąca kamienna budowla w Danii, oferuje widoki na fiord ze swojego miejsca na szczycie wzgórza. Samotna wieża Sankt Laurentii, pozostałość po kościele z XIII wieku, stanowi kotwicę ratusza i mieści muzeum archeologiczne.

Sztuka i rzeźba schodzą do codziennego życia na placu przed stacją, gdzie trzy monumentalne dzbany ceramiczne Petera Brandesa stoją w płytkiej wodzie, upamiętniając tysiąclecie Roskilde w 1998 roku. Krótki spacer po ulicach dla pieszych ujawnia butiki, kawiarnie i restauracje Algade i Skomagergade. Raadhuskælderen, w sklepieniu z konstrukcją szkieletową z 1430 roku, słynie ze steku z łososia z tatarem i sosem śmietanowym z grillowanego kurczaka, podczas gdy La Brasserie, angielska Gimle Musikcafe i Restaurant Toppen na szczycie 84-metrowej wieży oferują smaki odzwierciedlające legendarne podniebienie miasta.

Oferta hotelowa obejmuje zarówno zabytkowy hotel Prindsen, którego fundamenty datowane są na 1695 r., a w którym apartament w stylu Hansa Christiana Andersena przywodzi na myśl nordycką elegancję, jak i hotel sieci Scandic założony w 1989 r. Poza centrum znajduje się strzechą Svogerslev Kro, zajazd działający od 1727 r., oferujący kameralne zakwaterowanie, cztery kilometry na zachód od starego miasta.

Przez stulecia zmian Roskilde zachowało mozaikę pamięci i pędu. Jego średniowieczne centrum, dzielnice akademickie, parki przemysłowe i tereny festiwalowe są spójne w narracji adaptacji i opieki. Niezależnie od tego, czy przyciągają je królewskie grobowce czy rytmy rocka, parki nad fiordami czy laboratoria badawcze, odwiedzający i mieszkańcy znajdują w Roskilde miasto zarówno znajome, jak i niespodziewanie złożone, miejsce, w którym każda ulica i instytucja niesie echa przeszłości Danii i obietnicę jej przyszłości.