Nagasaki

Nagasaki zajmuje smukłą zatokę na zachodnim brzegu Kiusiu, a jego nazwa — „długi przylądek” — nawiązuje do krzywizny portu, który ukształtował jego historię i tożsamość. Od momentu, gdy portugalscy kupcy zakotwiczyli tutaj w połowie XVI wieku, miasto nabrało kształtu na skrzyżowaniu handlu, wiary i wymiany kulturalnej. Przez kolejne stulecia Nagasaki pozostawało samo, pod japońską polityką izolacji, jako jedyny dozwolony punkt kontaktu z Europą. Dziś pozostaje miejscem, w którym łączą się kontury przeszłości i teraźniejszości: wąskie uliczki z konfucjańskimi świątyniami i kościołami katolickimi, nowoczesne tramwaje przeplatające się między pomnikami straty i odzyskania.

Kiedy około 1571 roku przybyły pierwsze statki portugalskie, zastały skromną wioskę rybacką. W ciągu dziesięcioleci osada ta rozrosła się w najbardziej ruchliwy zagraniczny port Japonii. Oprócz handlu jedwabiem, srebrem i chińskimi towarami przybyli chrześcijańscy misjonarze, a Nagasaki stało się wczesnym bastionem nowej religii. Podążali za nimi holenderscy handlarze, ograniczeni do sztucznej wyspy Dejima, gdzie utrzymywali jedyne połączenie Japonii z naukowym i kulturalnym rozwojem Europy. Pod narodowym odosobnieniem szogunatu Tokugawa żaden inny port nie przyjmował zagranicznych statków. W połowie XIX wieku magazyny Dejima i dzielnica znana jako Shinchi Chinatown uosabiały kruchą otwartość. Kupcy i posłowie mieszkali obok siebie, wymieniając nie tylko towary, ale także idee — astronomię, kartografię i medycynę — na długo przed tym, zanim Japonia w pełni objęła szerszy świat.

Miasto właściwe przylega do wąskich równin na czele krętej zatoki, z obu stron ściskanych przez strome wzgórza. Dwie rzeki, rozdzielone skalistym ostrogiem, rzeźbią głębokie doliny, które kierują mieszkańców i turystów w stronę nabrzeża. Zabudowa miejska, ograniczona wzgórzami, zajmuje mniej niż dziesięć kilometrów kwadratowych, nadając Nagasaki gęsty, pionowy charakter. Domy mieszkalne i wieże biurowe wznoszą się tarasowo, podczas gdy kręte alejki i schody łączą dzielnice. Panorama ze szczytów gór — w szczególności Inasayama — odsłania mozaikę dachów pochylonych w stronę portu, widok, który miejscowi nazwali „widokiem za dziesięć milionów dolarów”.

Klimat Nagasaki jest zgodny z wilgotnym subtropikalnym wzorcem powszechnym w południowej Japonii, z zimami, które rzadko spadają poniżej zera, a lata charakteryzują się upałem i wilgocią. Deszcz pada przez cały rok, ale jest najintensywniejszy w czerwcu i lipcu; dane z 1982 r. pokazują, że lipiec przyniósł ponad metr opadów. Zimy są stosunkowo suche i jasne, co zachwyca odwiedzających uciekających z chłodniejszych miast śródlądowych. W rzadki styczniowy poranek ulice mogą być pokryte śniegiem, tak jak miało to miejsce na początku 2016 r., gdy spadło siedemnaście centymetrów, chwilowo zmieniając miasto portowe w blady krajobraz.

Długa historia otwartości miasta miała ponury finał w sierpniu 1945 r. Trzy dni po Hiroszimie bomba atomowa zdewastowała dzielnicę Urakami w Nagasaki, zabijając około 100 000 osób. Fabryki, kościoły i domy zamieniły się w gruzy pod wpływem wybuchu. Jednak miasto nie zniknęło. W kolejnych dekadach ocaleni i potomkowie odbudowali kościoły, szkoły i dzielnice. Dziś Nagasaki Peace Park i Atomic Bomb Museum są świadkami tej katastrofy, podczas gdy wysiłki pojednawcze i programy edukacyjne podkreślają zobowiązanie, że taka przemoc nigdy nie może się powtórzyć.

Port w Nagasaki pozostaje aktywny, ale większość przylotów regulują nowoczesne połączenia lotnicze i kolejowe. Lotnisko Ōmura, tuż za granicami miasta, obsługuje zarówno przewoźników oferujących pełen zakres usług — Japan Airlines i ANA — jak i tanie linie lotnicze, takie jak Peach i Jetstar. Międzynarodowe loty łączą Szanghaj, Hongkong i Seul. Sieć autobusów limuzynowych dowozi podróżnych do miasta w mniej niż godzinę.

Na lądzie niedawno ukończony odcinek Nishi‑Kyūshū Shinkansen pędzi między Nagasaki i Takeo‑Onsen, zapraszając pasażerów do przesiadki z ograniczonych usług ekspresowych w sieci Kyushu. Podróż ze stacji Hakata w Fukuoce może zająć zaledwie dziewięćdziesiąt minut; obniżone ceny biletów i Japan Rail Passy sprawiają, że jest to praktyczne dla wielu osób. Dla osób o mniejszym budżecie lub preferujących wolniejsze podróże, autobusy autostradowe odjeżdżają regularnie z Fukuoki i Kagoshimy.

W obrębie miasta tramwaj elektryczny — jego tramwaje pieszczotliwie nazywane chin‑chin densha — pozostaje najbardziej emblematycznym środkiem transportu. Pięć linii rozchodzi się od centrum Nagasaki, każda pomalowana na inny kolor. Pojedynczy przejazd kosztuje 140 jenów; całodniowy karnet jest dostępny za 500 jenów. Autobusy uzupełniają obsługę zakrętów poza torami tramwajowymi, a kolejka linowa i kręta droga łączą się z Inasayamą.

Ślad obcych wiar pozostaje żywy. Kościół katolicki Ōura, zbudowany w 1864 r., jest najstarszym zachowanym kościołem w Japonii. W pobliżu znajduje się Muzeum Dwudziestu Sześciu Męczenników, upamiętniające miejsce, w którym w 1597 r. ukrzyżowano japońskich chrześcijan i europejskich misjonarzy. Odbudowana katedra Urakami, niegdyś największy kościół w Azji przed bombardowaniem, teraz góruje obok ruin swojego poprzednika. Natomiast Koshibyō — Sanktuarium Konfucjusza — odzwierciedla dziedzictwo społeczności chińskiej, a jego ozdobne czerwone i zielone belki są jedynym sanktuarium Konfucjusza, jakie kiedykolwiek zbudowano poza kontynentalnymi Chinami.

Świątynie buddyjskie również świadczą o wielokulturowej historii Nagasaki. Sofuku-ji, z elementami architektonicznymi dynastii Ming przywiezionymi przez chińskich imigrantów z XVII wieku, pozostaje jednym z najlepszych na świecie przykładów tego stylu. Fukusai-ji, zrekonstruowana po 1945 roku, przybiera niezwykły kształt żółwia; w środku wahadło Foucaulta kołysze się nad pomnikiem upamiętniającym lokalne ofiary wojny. Kōfuku-ji, znana jako „czerwona świątynia”, podtrzymuje tradycję Obaku Zen pośród miejskiego zgiełku.

Nowoczesne instytucje kulturalne oferują jeszcze większą głębię. Muzeum Sztuki Prefektury Nagasaki, którego współczesny design zyskał międzynarodową uwagę, organizuje wystawy krajowe i objazdowe. Muzeum Historii i Kultury miasta bada stulecia handlu morskiego i konfrontacji religijnej. W świątyni Suwa na wzgórzu Tamazono odwiedzający zbierają się co roku w październiku na festiwalu O‑Kunchi, kiedy platformy obciążone uczestnikami obracają się po ulicach, aby oddać cześć bóstwom przodków.

Poza granicami miasta znajdują się wyspy, które niosą ze sobą aspekty przeszłości Nagasaki. Gunkanjima, czyli Wyspa Pancerników, góruje jako rozpadająca się sylwetka piętnaście kilometrów od brzegu. Kiedyś najgęściej zaludnione miejsce na świecie, do 1974 roku mieszkali tam górnicy węgla i ich rodziny. Dziś wycieczki z przewodnikiem okrążają rozpadające się betonowe wieże, a małe muzeum przypomina robotników — wielu z nich zwerbowanych z Korei — którzy znosili ciężkie warunki w środku.

Mniej ponura jest wycieczka do Iōjimy, gdzie krótka przeprawa promem zabiera gości na piaszczyste brzegi i do naturalnych gorących źródeł. Hotelowy ośrodek na wyspie zaprasza na noclegi i oferuje wspólne łaźnie z widokiem na morze, przypominając, jak siły wulkaniczne kształtują krajobraz Kiusiu.

Przez cały rok kalendarz Nagasaki jest pełen tętniących życiem wydarzeń. Festiwal Latarni pod koniec zimy oddaje cześć chińskim przodkom miasta: ponad dwadzieścia tysięcy latarni zdobi ulice i szlaki wodne, tworząc oświetlony korytarz mitycznych kształtów. W sierpniu obchody Obon przybierają wybujały ton, łącząc cześć przodków z fajerwerkami, które rozświetlają port. A na początku października festiwal O‑Kunchi zamienia tereny świątyni Suwa w scenę dla tańców lwów, parad i ulicznych sprzedawców takoyaki i grillowanej kukurydzy.

Łącząc doświadczenia zarówno zwyczajne, jak i niezwykłe — tramwaje dudniące wzdłuż torów, ciszę wewnątrz zrekonstruowanego kościoła, ryk tłumów festiwalowych — Nagasaki zaprasza do refleksji nad prądami, które płyną przez ludzkie społeczeństwa. Jego wąskie doliny i łukowate wzgórza skrywają historie ciekawości, konfliktu i współczucia. W każdym nowoczesnym tramwaju, każdej odrestaurowanej świątyni, każdej szeptanej modlitwie przy pomniku miasto uznaje zarówno ciężar tego, co minęło, jak i niezachwianą wiarę w możliwość połączenia ponad barierami. To właśnie to napięcie — między trwałymi bliznami a odpornością na odbudowę — nadaje Nagasaki jego wyjątkową głębię.