Lausanne

Lausanne ligt op de zuidelijke flank van de Zwitserse Hoogvlakte. Het glooiende landschap loopt ongeveer 500 meter af vanaf de oeverwijk Ouchy tot aan de beboste hoogten van Épalinges en Le Mont-sur-Lausanne. Het gebied beslaat 41,38 vierkante kilometer aan terrein, bestaande uit bos (38,8 procent), landbouw (15,0 procent), bebouwde omgeving (45,9 procent) en een klein deel dat is bestemd voor binnenwateren (0,2 procent) of restland (0,0 procent). Als hoofdstad en grootste stad van het kanton Vaud kijkt Lausanne uit over het Meer van Genève (Le Léman) in het zuiden en biedt het een strategisch voordeel tussen het Juragebergte in het westen en de met sneeuw bedekte toppen van de Alpen in het oosten. Daarmee is Lausanne een knooppunt van geografische, juridische en culturele betekenis op ongeveer 51,7 kilometer ten noordoosten van Genève. Door zowel inwoners als bezoekers wordt Lausanne beschouwd als het vierde grootste stedelijke centrum van Zwitserland. De gemeente telde ongeveer 140.000 inwoners en de gehele agglomeratie telde in januari 2019 ongeveer 420.000 inwoners.

Van haar oorsprong als Keltisch oppidum en de daaropvolgende Romeinse vicus Lousanna, groeide de nederzetting uit tot een middeleeuwse stad, genesteld aan de voet van de twaalfde-eeuwse Notre-Dame-kathedraal, waarvan de gotische torenspits de meest fraai bewaarde in zijn soort in Zwitserland is en van waaruit de kronkelende loop van de nu begraven rivier Flon een ondergrondse kloof uitsnijdt onder de Rue Centrale – overbrugd door discrete doorgangen die het hoogplateau verbinden met de benedenstad. De administratieve grenzen van de gemeente omvatten tien dorpen – waaronder Vidy, Cour, Chailly en de heuveltopenclave Chalet-à-Gobet op 871 meter – evenals de exclave Vernand, waardoor een lappendeken van landelijke en stedelijke landschappen ontstaat die de grens tussen de wijngaarden van Lavaux en la Côte overbruggen, die elk geprezen worden om hun terrasvormige hellingen en oenologisch erfgoed.

De strategische betekenis van Lausanne werd in de twintigste eeuw versterkt door haar opkomst als centrum van internationale sport: het Internationaal Olympisch Comité, gevestigd in de stad sinds het interbellum, riep Lausanne in 1994 uit tot "Olympische Hoofdstad", terwijl het Hof van Arbitrage voor de Sport en meer dan vijftig internationale sportbonden er hun hoofdkwartier vestigden. In januari 2020 verwelkomde de stad de Olympische Winterspelen voor de Jeugd, waarmee haar logistieke bekwaamheid en haar capaciteit om een ​​evenement te organiseren dat honderden beginnende atleten verenigde op de besneeuwde hellingen en bevroren terreinen, werd bevestigd. Een aanvulling op dit dynamische profiel is het Olympisch Museum aan de oevers van Ouchy, dat samen met de archiefcollecties van het Internationaal Olympisch Comité deel uitmaakt van een stedelijk tableau dat geschiedenis, atletiek en museografie verweeft.

De klimaatcontouren van de regio worden gekenmerkt door gemiddeld 119,7 dagen regen of sneeuw per jaar en 1153 millimeter neerslag, met een piek in mei van zo'n 117 millimeter gedurende 12,1 dagen en een afname tot 67 millimeter gedurende 8,8 dagen in februari. Lausanne-Pully ligt in USDA-winterhardheidszone 8b, waar de winterminima gemiddeld -7,0 °C bedroegen in de afgelopen decennia (1997-2016). Dit geeft de wijngaarden en bossen een gematigde veerkracht die de groene parken, groene zones en sportvelden van de stad complementeert, die samen 7,4 procent van de gemeentelijke oppervlakte innemen.

Administratief gezien ging Lausanne op 31 augustus 2006 over van het voormalige district Lausanne naar de gelijknamige regionale hoofdstad van het nieuwe district Lausanne, waarmee het bestuur als de gerechtelijke zetel van het Federaal Hooggerechtshof van Zwitserland werd geconsolideerd – een instelling die binnen de stad vergadert ondanks het ontbreken van de jure status van nationale hoofdstad. Deze juridische status bestaat naast burgerlijk erfgoed: zesenveertig gebouwen en locaties zijn aangemerkt als Zwitsers erfgoed van nationaal belang, waaronder de Synagoge aan de Avenue de Florimont, de Zwitserse Gereformeerde Kerken van Saint-François en Saint-Laurent, het voormalige gebouw van de Federale Rechtbank, het Casino de Montbenon en de Pont Chauderon. De inventaris omvat musea en bibliotheken, waaronder de galerieën geologie, zoölogie en schone kunsten van het Palais de Rumine; het Romeins Museum; het MUDAC (Museum voor Hedendaagse Vormgeving en Toegepaste Kunsten); het Kantonnale Botanische Museum; en de eigenzinnige Collection de l'Art Brut – die samen een spectrum aan wetenschappelijk, artistiek en archeologisch onderzoek vertegenwoordigen.

Het culturele leven in Lausanne bloeit onder auspiciën van de kantonnale bibliotheek en de universiteitsbibliotheek en in podia zoals het Palais de Beaulieu, het grootste theater van Zwitserland, waar elk jaar in januari de Prix de Lausanne plaatsvindt en dansers van internationale faam naar het grote podium lokt. De orkestrale en operakunsten floreren via het Orchestre de Chambre de Lausanne, de Opera van Lausanne en het Ensemble Vocal de Lausanne, dat lange tijd onder leiding van Michel Corboz heeft gestaan. De filmcultuur wordt bewaard en gepresenteerd door het Zwitserse Filmarchief, terwijl het Festival Cinémas d'Afrique en het Festival de la Underground Film et de la Musée het hele jaar door de filmische en avant-garde scene van de stad animeren. Elk jaar in juli brengt het Festival de la Cité de oude stad tot leven met talloze voorstellingen, en de herfstachtige Nuit des Musées nodigt uit tot nachtelijke verkenning van de legendarische collecties. Dat de stad dans altijd al omarmde, bleek al in 1989 toen het het Eurovisiesongfestival organiseerde. De toewijding aan balletinnovatie is nog steeds terug te zien in het Béjart Ballet.

Taal en demografie komen samen in een kosmopolitisch, maar toch uitgesproken Franstalig milieu: in 2013 was 42 procent van de inwoners afkomstig uit het buitenland, aangetrokken door de aanwezigheid van twee grote universiteiten – de Universiteit van Lausanne (UNIL) en de École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL) – en door de reputatie van de stad als intellectueel en onderzoekscentrum. Hoewel Frans de voertaal is in de dagelijkse omgang, is Engels gangbaar onder jongere Zwitsers en dienstverleners; desalniettemin vinden bezoekers dat ze gemakkelijker kunnen communiceren met ouderen of niet-academische mensen in het Duits, een lingua franca onder oudere leeftijdsgroepen.

Oriëntatie binnen Lausanne hangt af van een waardering van de belangrijkste wijken. De Cité, gelegen op de centrale heuvel, omvat de eerbiedwaardige kathedraal, het kasteel en diverse nichemusea, waaronder het MUDAC en een kindertheater; de smalle straatjes en verborgen trappen roepen lagen van middeleeuwse stedenbouw op. Beneden belichaamt de Ville Marché het handelserfgoed van de stad, met openluchtmarkten rond Place de la Palud, Place Saint-François en Place Riponne, waar de kraampjes een tableau vormen van seizoensproducten en ambachtelijke waren. De Flon-vallei, voorheen een spoorlijn die de rivier droeg, is omgebouwd tot een levendige wijk met restaurants, bars en winkelgalerijen, waarbij de pakhuisgevels een vleugje negentiende-eeuwse industrialisatie behouden. Ouchy, ooit een vissersdorp, biedt een promenade langs het meer, omlijst door hotels en cafés, die culmineert in het Olympisch Museum; De koelere zomerbries en het panoramische uitzicht op de Alpen maken het een ideale plek voor ontspanning. Tussen het treinstation en Ouchy ligt de ingetogen wijk Sous Gare, waar het Café de Grancy en het groene park Crêt de Montriond degenen belonen die zich buiten de hoofdwegen van de stad wagen. Ten noorden van de Hermitage nodigen de bossen van Sauvabelin wandelaars uit die op zoek zijn naar schaduwrijke paden en een apenbos, en vormen ze een bosrijke tegenhanger van de stedelijke kern.

Lausanne is via meerdere modaliteiten bereikbaar. De luchthaven van Genève ligt op ongeveer 45 minuten met de trein van station Lausanne-CFF, met treinen die de hele dag door minstens twee keer per uur vertrekken; de trans-Atlantische verbindingen omvatten dagelijkse vluchten vanuit Washington-Dulles, New York-JFK, Newark en Montreal. De luchthaven van Zürich biedt een alternatieve toegangspoort, voornamelijk via Swiss International Air Lines. Treinreizen zijn een voorbeeld van Zwitserse efficiëntie: de Zwitserse spoorwegen (CFF) rijden elk half uur tussen ongeveer 04:45 en 01:30 uur van en naar Genève, Zürich, Bern, Luzern, Neuchâtel en verder, met snelle InterCity-treinen die Genève in iets meer dan 30 minuten bereiken en regionale treinen die stoppen op tussenliggende stations. Paris Gare de Lyon is verbonden met vier dagelijkse TGV-Lyria-treinen, en Italiaanse steden zoals Milaan en Venetië worden bediend door directe treinen, inclusief nachtelijke vertrekken vanuit Rome.

Internationale buslijnen verbinden Lausanne met bestemmingen in heel Frankrijk, Spanje en Centraal-Europa, vaak via Genève of Bazel. Het veernetwerk van het Meer van Genève bedient de Zwitserse en Franse rivages en biedt zowel forensenvervoer als pleziercruises naar Évian-les-Bains, Montreux en andere plaatsen aan het meer. Binnen de stad is er een uitgebreid openbaarvervoersysteem – beheerd door Transports publics de la région lausannoise (TL) – bestaande uit twee geautomatiseerde metrolijnen, M1 en M2. De eerste verbindt de universiteitscampussen van UNIL en EPFL met het knooppunt Flon, en de tweede doorkruist de steile helling van de stad van Ouchy naar Epalinges. De helling is zo groot dat het perron van het station zelf merkbaar helt, en de lift van het station Bessières biedt een lift met glazen wanden die het stadsbeeld eronder onthult. Een particuliere lokale spoorwegmaatschappij, de LEB, rijdt nu met een metroachtige frequentie en breidt de dienst uit naar Echallens en Bercher. Metro- en buskaartjes zijn gebaseerd op een zonesysteem, met enkele ritten, retours en periodekaarten die verkrijgbaar zijn bij kaartautomaten zonder wisselgeld; een "korte rit" (maximaal drie haltes) kost CHF 1,90, een uurkaart CHF 3,50 en een dagkaart CHF 8,80 (vanaf juli 2013). Houders van een CFF Abonnement General-kaart dienen de geldigheid ervan te verifiëren op het centraal station. Hotelgasten krijgen bij het inchecken gratis metro- en buskaarten die twee weken geldig zijn.

Voetgangersroutes in de oude stad lopen vanaf de Rue du Petit-Chêne en Place Saint-François, waar autovrije zones het verkennen van de wijk Flon, de winkelstraten tussen Saint-François en Riponne, en de oplopende routes naar de kathedraal vergemakkelijken. De steile hellingen van Lausanne kunnen echter misleidend zijn, waardoor reizigers soms tientallen meters boven of onder hun beoogde straat worden afgezet. De M2-lijn verzacht deze uitdaging. Voor wie liever fietst, biedt het gemeentelijke fietsdeelsysteem Lausanne Roule daghuur aan voor CHF 6 (borg CHF 90), met haltes in Flon en andere strategische locaties. Enkele ritten – zoals de schilderachtige route langs het meer naar Vevey – kosten CHF 10, maar belonen fietsers met een ononderbroken uitzicht op wijnterrassen en bergsilhouetten.

Door de geschiedenis heen heeft Lausanne zich ontwikkeld van een Romeinse nederzetting aan het meer tot een middeleeuws kerkelijk centrum, van een plaats van rechterlijke macht tot een moderne smeltkroes van sportief bestuur; toch blijft de essentie geworteld in een overhellende dialoog tussen water en hoogte, traditie en innovatie, lokale identiteit en internationale betrokkenheid. Bezoekers die de steile straten doorkruisen, de met metro's omzoomde perrons beklimmen en in de gewijde musea vertoeven, zullen een stad aantreffen die de precisie van Zwitserse techniek combineert met de lyrische contouren van Franstalig Zwitserland – een plek waar elke verhoging een nieuw perspectief onthult, elk district eeuwen van menselijke inspanning weerkaatst en elke instelling Lausannes plaats bevestigt op het kruispunt van natuurlijke pracht, culturele vitaliteit en institutionele gravitas.