Salamanca

Salamanca, gelegen in het noordwestelijke kwadrant van het Iberisch Schiereiland, fungeert als gemeente en hoofdstad van de gelijknamige provincie binnen de autonome regio Castilië en León. Deze stad, gelegen op een hoogte van ongeveer 800 meter boven zeeniveau, beslaat een deel van de Meseta Norte-plateaus, in het hart van de comarca Campo Charro, en heeft een geregistreerde bevolking van 144.436 inwoners (INE 2017). Wanneer men de cijfers vergelijkt met de stabiele functionele oppervlakte, komt dit neer op 203.999 inwoners – waarmee de stad qua demografisch gewicht alleen Valladolid in de regio overtreft. Salamanca staat bekend om de overvloed aan gebouwen in de Platereske stijl – waarvan de complexe gevels goudkleurig glinsteren in het wisselende zonlicht – en getuigt van de combinatie van antieke stedelijke structuur en levendig burgerleven, zowel van haar eerbiedwaardige verleden als van haar blijvende centrale positie in de Spaanse culturele constellatie.

De oorsprong van de stad gaat terug tot de eerste ijzertijd, zo'n twee millennia en zeven eeuwen geleden, toen vroege kolonisten zich vestigden op de heuvel San Vicente, die uitkeek over de glooiende meander van de rivier de Tormes. Vanuit dit bescheiden begin luidde de opeenvolgende doortocht van de stammen Vaccaei en Vettones een patroon van menselijke bewoning in dat later zou worden overschaduwd door Romeinse ingenieurs – die de regio hadden onderworpen, vestingwerken, een brug van duurzaam metselwerk en een noord-zuidverbinding tussen de uiteinden van het schiereiland hadden gebouwd – en vervolgens door Visigotische bewakers van diezelfde wallen; zelfs de Moorse verovering van 712 n.Chr. kon de sporen van eerdere beschavingen niet volledig uitwissen, want tegen de elfde eeuw had de christelijke herovering een hernieuwde drang naar herbevolking en kerkelijke bouwwerken teweeggebracht. Het was Raymond van Bourgondië, telg uit het hof van Leon en schoonzoon van Alfonso VI, die in de middeleeuwen de basis legde voor het moderne Salamanca. Hij legde de fundamenten die nog steeds het middeleeuwse hart van de stad vormen.

De kern van Salamanca's intellectuele faam wordt gevormd door de Universiteit van Salamanca, gesticht in 1218 door Alfonso IX van León op basis van het embryonale studium generale. De formele erkenning als universiteit bij koninklijk besluit van Alfonso X van Castilië op 9 november 1252 en door paus Alexander IV's licentia ubique docendi in 1255, verleende haar de onderscheiding van voorrang in het Europese hoger onderwijs. In haar middeleeuwse en vroegmoderne bloeitijd raakten geleerden gecharmeerd van het adagium Quod natura non dat, Salmantica non præstat – "Wat de natuur niet geeft, leent Salamanca niet" – een beknopt bewijs van de strenge normen van de instelling. Coryfeeën als Antonio de Nebrija, auteur van de eerste Castiliaanse grammatica; Christoffel Columbus, die koninklijke steun kreeg voor zijn trans-Atlantische reizen binnen deze kloosters; Fernando de Rojas, chroniqueur van romantiek en tragedie; Francisco de Vitoria, grondlegger van het internationaal recht; broeder Luis de León, humanist en dichter; Beatriz Galindo, hofpedagoog; en Miguel de Unamuno, wiens existentiële beschouwingen twee eeuwen overspannen, lieten allen onuitwisbare sporen na in de annalen van het westerse denken en vormden samen de School van Salamanca.

De bebouwde omgeving van de stad, gewijd in 1988 toen UNESCO de oude stad tot werelderfgoed verklaarde, ontvouwt zich als een architectonische symfonie die romaanse soberheid, gotische aspiraties, platereske complexiteit, renaissanceharmonie en barokke uitbundigheid combineert. Tot de meest opvallende kathedralen behoren de twee kathedralen: de Oude Kathedraal, daterend uit de twaalfde eeuw, waarvan het romaanse schip en de crypte doen denken aan vroege pelgrimskerken; en de Nieuwe Kathedraal, waarvan de bouw tussen de zestiende en de achttiende eeuw hoge gotische gewelven combineerde met latere barokke invloeden – de hoofdtoren, geënt op de oudere klokkentoren, draagt ​​nog steeds de sporen van de aardbeving van Lissabon in 1755. Verbonden bij de Patio Chico, verwoorden deze gebouwen een dialoog door de eeuwen heen, terwijl het nabijgelegen Casa de las Conchas, met zijn gevel bezaaid met gebeeldhouwde schelpen, laatgotische verfijning illustreert die samenkomt met platereske details.

In een uitbreiding van wetenschappelijke invloed buiten de universiteitsmuren is de Pauselijke Universiteit van Salamanca gevestigd in La Clerecía, het voormalige Koninklijk College van de Heilige Geest, waarvan de barokke twee torens en koepel (begonnen in 1617 en voltooid in de achttiende eeuw) de jezuïtische aspiraties naar grandeur verwoorden; de kloostergang en de aangrenzende kerk getuigen van een gedisciplineerde theatraliteit in steen. Kloostergronden zijn talrijk langs de hoofdwegen van de stad: het Convento de San Esteban, met zijn gevel een platereske wonder bekroond door het barokke altaarstuk van José Benito de Churriguera; het Convento de las Dueñas, met zijn onregelmatige vijfhoekige kloostergang groteske houtsnijwerken van raadselachtige herkomst; het Convento de las Agustinas, de Iglesia de la Purísima met het schilderij van José de Ribera; en talloze andere – het Convento de las Isabeles, met zijn mudejarplafond; Convento de San Antonio el Real, fragmenten geweven voor modern hergebruik; de Anunciación van Las Úrsulas, waar de gotische buitenkant plaatsmaakt voor barokke interieurs.

Ook openbare ruimtes resoneren met historische gelaagdheid. De Plaza Mayor, ontworpen tussen 1729 en 1756 door Alberto en Nicolás Churriguera in een sierlijke barokstijl, fungeert als het stedelijke epicentrum: de uniforme gevels en arcaden, onderbroken door de imposante noordgevel van het stadhuis, creëren een gevoel van gemeenschappelijke ernst. Vlakbij biedt de Campo de San Francisco, de eerste openbare tuin van de stad, een open tegenwicht tegen de besloten kerkelijke omheining; de Huerto de Calixto y Melibea, verweven met literaire kennis, biedt beschutting aan bezoekers binnen de schaduwrijke binnenplaats; de Plaza del Corrillo, met zijn romaanse en gotische overblijfselen, herbergt arcadengebouwen versierd met symbolisch houtsnijwerk dat een kalenderschema suggereert.

Voorbij de Oude Wijk, waar de eerbiedwaardige gebouwen op loopafstand van elkaar liggen, onthult het terrein van de gemeente twee afzonderlijke geologische provincies die samenkomen in de Tormes. In het noorden en oosten liggen sedimentaire bekkens uit het Tertiair – uitgestrekte vlaktes met graanteelt – terwijl zich in het zuiden en westen een schiervlakte uit het Paleozoïcum uitstrekt, met eikenbossen en weilanden die de Campo Charro vormen, een pastoraal gebied gewijd aan veeteelt. De hoogte van de gemeente varieert van 911 meter bij Los Montalvos in het zuidwesten tot 763 meter bij het lagere deel van de rivier. Klimaattechnisch gezien valt Salamanca binnen de koude semi-aride categorie (BSk) van de Köppen-classificatie, op de grens van mediterrane regimes (Csa en Csb): de winters zijn koel, er is vaak vorst; de zomers warm tot heet, de nachten gematigd; de neerslag is gelijkmatig verdeeld, zij het met een zomerse afname.

Economisch gezien floreert de stad dankzij de verweven pijlers van universiteit en toerisme – sectoren die in december 2007 goed waren voor 83 procent van de werkgelegenheid (ongeveer 55.838 personen) – terwijl landbouw, veeteelt, bouw en industrie belangrijke maar secundaire functies behouden. Industriële activiteiten, grotendeels buiten de stadskern, omvatten onder meer de productie van kunstmest en diergeneesmiddelen. Het wetenschappelijke milieu van Salamanca is sterk gegroeid dankzij instellingen zoals het Kankeronderzoekscentrum, het Neurowetenschappelijk Instituut van Castilië en León, het Centrum voor Wateronderzoek en Technologische Ontwikkeling en het Ultrakort Ultra-Intense Pulsed Laser Centrum – faciliteiten waarvan de aanwezigheid de blijvende band van de stad met onderzoek en innovatie bevestigt. Tegelijkertijd berust Salamanca's reputatie als belangrijkste locatie voor het onderwijzen van de Spaanse taal op het feit dat de stad 78 procent van het regionale aanbod vertegenwoordigt en daarmee 16 procent van de nationale markt. Het is een as van culturele export die taalkundige finesse koppelt aan academische traditie.

De reikwijdte van de stad reikt verder dan haar administratieve grenzen dankzij haar functionele verbindingen: stipte busdiensten – lijn 1 verbindt bijvoorbeeld het treinstation met Plaza Poeta Iglesias, grenzend aan de Plaza Mayor – bieden voordelig vervoer; taxi's, die bij haltes of via de Pide Taxi-app worden besteld, vervoeren passagiers die aan het einde van de rit contant betalen. Hoewel sommige delen van de stad gemechaniseerd vervoer vereisen, liggen de belangrijkste attracties binnen het bereik van voetgangers, waardoor de verkenning in een rustig, menselijk tempo kan plaatsvinden.

Salamanca's historische traject omvat de erkenning als Culturele Hoofdstad van Europa in 2002 (gedeeld met Brugge) en de herdenking in 2005 van het 250-jarig bestaan ​​van de Plaza Mayor door een constellatie van Europese evenementen. De viering van de Heilige Week, in 2003 uitgeroepen tot internationaal toeristisch belang, getuigt verder van de fusie van devotionele rituelen en gemeenschappelijke identiteit in de stad. Zo hebben meer dan 2700 jaar onafgebroken bewoning – van stammenbegin en keizerlijke heerschappij, kerkelijke bloei en academische verhevenheid tot seismische omwentelingen en moderne heropleving – Salamanca een stedelijk karakter gegeven dat zowel gelaagd als samenhangend is. In de minutieuze stenen van de gevels, de uitgestrektheid van de pleinen en de cadans van het wetenschappelijke leven vinden we een uniek getuigenis van het voortbestaan ​​van de stad en de eeuwigdurendheid van het menselijk streven.