Gent

Gent, in het Nederlands Gent en in het Frans Gand, neemt een unieke plaats in tussen de stedelijke centra van Noord-Europa. De stad ontstond waar de Schelde en de Leie samenvloeien en is al meer dan een millennium getuige van de ontwikkeling van de Vlaamse geschiedenis. Rond 1300 was de stad uitgegroeid tot een van de grootste steden van het continent, met zo'n vijftigduizend inwoners. Na Parijs was het daarmee de tweede grootste stedelijke nederzetting ten noorden van de Alpen. De middeleeuwse welvaart, gebaseerd op de lakenproductie en de rivierhandel, schonk de stad een rijkdom aan stedelijke architectuur en een burgerlijke trots die voortleeft in de vorm van imposante torens, kasteelmuren en koopmanshuizen.

Door de eeuwen heen heeft Gent zijn succes en succes gekend. Aan het einde van de zestiende eeuw doofden politieke onrust en veranderende handelsroutes de glans van de stad. Deze geleidelijke verduistering beschermde het historische centrum echter tegen de ingrijpende modernisering die elders zoveel middeleeuwse steden deed verdwijnen. Daardoor treft de bezoeker van vandaag een uitzonderlijk goed bewaard gebleven stadskern aan, vrij van opdringerig wegverkeer en onderbroken door kerken, gildehuizen en het grote belfort dat in de veertiende eeuw voor het eerst de onafhankelijkheid van de stad aankondigde.

Administratief gezien reikt de gemeente Gent veel verder dan haar autovrije hart. In 2024 telde ze 270.473 inwoners, waarmee ze na Antwerpen de tweede meest bevolkte gemeente van België is. De gemeentegrenzen omsluiten niet alleen de stad zelf, maar ook een tiental voorsteden – waaronder Drongen in het westen, Mariakerke en Ledeberg in het zuiden, en Oostakker in het oosten. Aan de rand liggen natuurgebieden zoals het wetland Bourgoyen-Ossemeersen en het recreatiepark Blaarmeersen, die samen bijna 320 hectare groen bieden. Het grootstedelijk gebied beslaat zo'n 1.205 vierkante kilometer en telt meer dan een half miljoen inwoners.

Demografisch gezien weerspiegelt Gent een mix van traditie en verandering. Haar status als universiteitsstad – met de historische Boekentoren van de Universiteit Gent en een constellatie van onderzoeksinstituten – zorgt voor een aanzienlijke seizoensstudentenpopulatie. Toch vormen studenten slechts één facet van de bevolking. Professionals in dienst van multinationals, kunstenaars die worden aangetrokken door een sfeer van openheid, en langdurige immigrantengemeenschappen vormen samen een sociale structuur die zowel tolerant als kosmopolitisch is. In de volkstelling van 2020 vond meer dan een derde van de inwoners hun oorsprong buiten de Belgische grenzen en had meer dan vijftien procent een niet-Belgische nationaliteit. Bepaalde wijken – met name Brugse Poort, Dampoort en Rabot – zijn al lange tijd de broedplaatsen van deze culturele diversiteit.

Het architectonisch erfgoed van Gent blijft de belangrijkste aanspraak op aandacht. In het hart van de stad staan ​​vier torens: de romaans-gotische Sint-Niklaaskerk, het hoge belfort met de aangrenzende lakenhal, de barokke torenspits van de Sint-Michielskerk en de eclectische gevel van de Sint-Baafskathedraal. Binnen deze laatste, onder een gewelf van steen en rib, rust het beroemde altaarstuk "De Aanbidding van het Lam Gods", geschilderd door Hubert en Jan van Eyck in 1432. Een meesterwerk van olieverftechniek en theologische nuance, dat nog steeds zowel geleerden als pelgrims aantrekt, zelfs nu de restauratie achter glas in de kapel plaatsvindt.

Niet ver daarvandaan heeft het Gravensteen – het Gravensteen – zijn gekanteelde donjon en dikke muren behouden, herinneringen aan een oorlogstijdperk waarin de graaf van Vlaanderen zijn wil kon afdwingen met zwaard en martelkamer. Eeuwenlang stond het verwaarloosd, maar in de negentiende eeuw werd het gerestaureerd door de stedelijke autoriteiten, vastbesloten om een ​​belangrijk symbool van Gents middeleeuwse autonomie te behouden. Tegenwoordig bieden de wallen panoramische uitzichten over de rode pannendaken en de verre torenspitsen van een stad die haar zwaarden allang achter zich heeft gelaten.

Toch is Gent verre van een statisch museum. De historische straten hebben het moderne leven compromisloos gehuisvest. In de negentiende eeuw gaf Louis Roelandt het operagebouw en het gerechtsgebouw een neoclassicistische uitstraling, terwijl Henry Van de Veldes Boekentoren het vroege modernisme introduceerde in de universiteitswijk. Recentelijk heeft De Krook – de nieuwe centrale bibliotheek en mediacentrum – een vloeiende, glazen nexus van leren en digitale innovatie gecreëerd. Eveneens opmerkelijk is het sociale woningbouwproject Zebrastraat, waar een voormalige textielsite is omgebouwd tot een experimentele wijk die wonen, werken en cultuur verenigt.

Binnen haar musea biedt Gent een panorama van verleden én heden. Het Museum voor Schone Kunsten (MSK) herbergt schilderijen van Bosch, Rubens en tijdgenoten, te midden van ruimtes die zijn ontworpen om het oude citadelpark te evoceren. Vlakbij toont het SMAK baanbrekende hedendaagse kunst, van installaties van Joseph Beuys tot prenten van Warhol. Het Design Museum Gent belicht een eeuw Belgisch en internationaal design, van het meubilair van Henry Van de Velde tot avant-gardeprototyping. Het stadsmuseum STAM, gevestigd in de Bijlokeabdij, gebruikt interactieve displays en meer dan driehonderd artefacten om de evolutie van Gent van middeleeuwse grootmacht tot kosmopolitische hoofdstad te beschrijven.

Ook in Gent kent het theater zijn kampioenen. NTGent, het publiekstheatergezelschap dat bekendstaat om zijn gedurfde, experimentele producties, is gevestigd in de Koninklijke Nederlandse Schouwburg, een negentiende-eeuwse schouwburg, en voert daarnaast ook werken op in de rest van de stad. Filmliefhebbers noteren hun agenda voor het Internationaal Filmfestival van Gent, dat elk najaar nieuwe films presenteert en de World Soundtrack Awards uitreikt. Om de vijf jaar transformeert de botanische tentoonstelling Floralia Flanders Expo in een tijdelijk bloemenwonderland, terwijl het Festival van Vlaanderen klassieke en hedendaagse muziek brengt op pleinen, in kerken en op onconventionele locaties.

Toch zijn het de Gentse Feesten, het tiendaagse festival dat elke juli plaatsvindt, die de stad het meest tot leven brengen. Het evenement, dat zijn oorsprong vindt in 1969, trekt inmiddels meer dan een miljoen bezoekers voor gratis concerten, straatoptredens en gezamenlijke feesten. Hoewel het evenement tijdens de pandemiejaren 2020 en 2021 even stil lag, vierden de straten van Gent hun terugkeer in de zomer van 2022, waarmee dit collectieve ritueel van muziek en gezelligheid werd herbevestigd.

Geen enkel verslag van Gent zou compleet zijn zonder de culinaire tradities te vermelden. In patisserieën in de stad vindt men de mastel, een ringvormig broodje dat elk jaar op 3 november, op de feestdag van Sint-Hubertus, wordt gezegend. Conische cuberdons – zogenaamde "neusjes" – zijn dieppaars en gevuld met gelei, terwijl babelutten een brosse butterscotch-smaak hebben. De mosterd van Tierenteyn, pittig en grof, is een aparte verschijning in het lokale pantheon en wordt alleen geëvenaard door de beroemde pralinechocolaatjes van de stad. Ook de lokale keukens koesteren zwaardere kost: stoverij, een runderstoofpot verrijkt met abdijbier, en waterzooi, ooit een visstoofpot maar nu vaker gemaakt met kip, beide traditioneel geserveerd met knapperige frieten.

Uit respect voor het milieu voerde Gent een wekelijkse vleesvrije donderdag in in openbare kantines en scholen, moedigde het vegetarische opties aan en verspreidde het 'veggie street maps' om gasten te begeleiden naar plantaardige menu's. Dit gebaar weerspiegelt een breder maatschappelijk ethos: zorgvuldig beheer van erfgoed in combinatie met progressief sociaal en milieubeleid.

Groen dringt door in de stedelijke structuur. Het natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen biedt moeraspaden en vogelkijkhutten, terwijl de Blaarmeersen recreatiemogelijkheden, zwemstranden en watersportmogelijkheden aan het meer biedt. Kleinere parken, vaak rondom voormalige religieuze plaatsen, geven begijnhoven op de heuvels – zoals het middeleeuwse begijnhof Sint-Elisabeth – ruimte om te ademen.

De economie van Gent blijft verankerd in haar haven, de derde grootste van België. Via het Kanaal Gent-Terneuzen bereiken zeeschepen de kades waar staal, auto's en papierproducten worden geladen en gelost. Grote bedrijven – ArcelorMittal, Volvo en Honda – hebben hier vestigingen gevestigd, naast hightechclusters die worden aangewakkerd door de spin-offs van de universiteit: biotechbedrijven zoals Ablynx en CropDesign, farmaceutisch onderzoek door Bayer CropScience. Ook het toerisme is uitgegroeid tot een belangrijke werkgever, ondersteund door de historische uitstraling van de stad en haar levendige culturele agenda.

Vervoersverbindingen versterken de centrale ligging van Gent. Twee snelwegen, de E40 (die oostwaarts naar Brussel en westwaarts naar Brugge en Oostende loopt) en de E17 (noordwaarts naar Antwerpen, zuidwaarts naar Kortrijk en Rijsel), omlijsten de stadsrand. Binnen de ringwegen, de R4 en de R40, leiden het doorgaande verkeer rond het stadscentrum en verbinden de voorsteden. Treinreizigers komen aan in Gent-Sint-Pieters, een knooppunt voor hogesnelheidstreinen naar Brussel, Antwerpen en Rijsel, terwijl regionale stations in Dampoort, Gentbrugge, Wondelgem en Drongen Gent verbinden met de steden in Oost-Vlaanderen.

Lokaal is het openbaar vervoersnetwerk van trams en bussen, geëxploiteerd door De Lijn, onlangs uitgebreid. Sinds januari 2024 rijden er vier tramlijnen door de stad, die Flanders Expo, het universitair ziekenhuis (UZ-Gent), de voorstadseindpunten en belangrijke pleinen met elkaar verbinden. Elf buslijnen vullen de tramlijnen aan en bereiken wijken in het noorden, oosten en zuiden. Regionale en internationale bussen vertrekken voornamelijk vanuit Dampoort, van waaruit zowel Belgische steden als Europese hoofdsteden worden bediend, en er zijn luchthavenverbindingen tussen het Sint-Pietersstation en de twee Brusselse luchthavens.

Het meest opmerkelijke is misschien wel de omarming van de fiets in Gent. Meer dan 400 kilometer aan fietspaden en een baanbrekend netwerk van 'fietsboulevards' plaatsen fietsers bovenaan de stedelijke hiërarchie, terwijl auto's slechts een gastenstatus hebben. In één weekend in 2017 herstructureerde de stad de verkeerscirculatie in zo'n tachtig straten en verving ze meer dan tweeduizend verkeersborden ten gunste van de fiets, waarmee de autovrije zone werd verdubbeld. Bij station Gent-Sint-Pieters zijn 17.000 fietsparkeerplaatsen gepland, wat de overtuiging van de stad weerspiegelt dat duurzame mobiliteit en stedelijk erfgoed hand in hand gaan.

In al haar facetten – historisch en hedendaags, architectonisch en sociaal, cultureel en economisch – belichaamt Gent een evenwicht tussen behoud en vernieuwing. Hier bewoont een middeleeuwse lakenstad tastbaar de 21e eeuw, met stenen torens die weerspiegeld worden in rivieren die schepen met graan en staal hebben vervoerd, en met haar wetenschap en industrie die nieuwe onderzoeksgebieden aanboren. Door de autovrije straten wandelen is het gewicht van de geschiedenis voelen zonder in een museum te worden ondergebracht; deelnemen aan de festivals is deelnemen aan een levend burgerlijk ritueel. Gent blijft in alle opzichten een stad van herinnering én vernieuwing.