Jaipur

Jaipur ligt aan de rand van de Aravalli-heuvels, met muren die oprijzen in een gedempt roze dat de okerkleur van woestijnzand tart en er tegelijk aan doet denken. De stad, gesticht in 1727 door maharadja Sawai Jai Singh II van de Kachhwaha-dynastie, draagt ​​de naam van haar beschermheer en de afdruk van Vidyadhar Bhattacharya's geometrische visie. Als een van de vroegste voorbeelden van een geplande metropool in Zuid-Azië, zijn het stratenpatroon, de stadswallen en de negen-sectoren-indeling meer te danken aan Vāstu Śāstra dan aan toeval. Toch ligt achter elke versterkte poort – Suraj Pol in het oosten, Chand Pol in het westen en de noordelijke poort die uitkijkt op de oude citadel van Amer – een wandtapijt van menselijke inspanning dat veel verder reikt dan de oorspronkelijke blauwdruk.

Jaipur beslaat een oppervlakte van zo'n 467 km² in het noordoosten van Rajasthan en loopt geleidelijk af van de Nahargarh-heuvels in het noorden naar de alluviale vlaktes in het zuiden en oosten. De Aravalli-rug, licht bebost en doorsneden door granieten bergruggen bij Jhalana, vormt zowel een achtergrond als een barrière. Tot voor kort stroomde de Dravyavati-rivier als een seizoensgebonden stroompje door het hart van de stad; in 2014 was het niet meer dan een open rioolkanaal. Een vernieuwingsplan van de Jaipur Development Authority uit 2015 herstelde een stuk van 13 km in 2018 en voltooide de resterende 34 km in 2022, waarbij openbare promenades werden vernieuwd en inheemse flora werd heringevoerd.

Jaipur kent lange, bloedhete zomers, afgewisseld met korte moessonregens. De stad, geclassificeerd als BSh onder Köppen, registreert gemiddelde temperaturen boven de 40 °C in mei en juni en daalt tot milde minima – hoewel nooit ver onder de 20 °C – tussen december en februari. De hoogste temperatuur, 49,0 °C op 23 mei 1994, staat nog steeds als record; winters zijn er zelden temperaturen gedaald tot -2,2 °C, meest recent in januari 1964. Ondanks de moessonvloeden in juli en augustus blijven overstromingen uitzonderlijk. Het contrast tussen stedelijke en landelijke waarden onderstreept Jaipurs status als een uitgesproken hitte-eilandgebied.

Volgens de volkstelling van 2011 telde Jaipur 3,1 miljoen inwoners, verdeeld over ongeveer 600.000 huishoudens, waarmee het de tiende meest bevolkte stad van India was. Er woonden meer dan 380.000 kinderen onder de zeven jaar, terwijl de geletterdheidsgraad 83,3 procent bedroeg onder de zevenjarigen en ouder. Vrouwen vertegenwoordigden 900 van de 1.000 mannen; de Scheduled Castes and Tribes vormden bijna 17 procent van de bevolking. Hindi en Engels zijn de officiële talen, hoewel Dhundari de hoeksteen van de volkstaal blijft, samen met Marwari, Sindhi, Urdu en andere dialecten. Taalkundige zelfidentificatie in 2011 plaatste 70 procent onder Hindi, bijna 10 procent onder Rajasthani en kleinere percentages onder Urdu, Marwari en Dhundari. Wat religieus aspect betreft, vormen de hindoes bijna 78 procent van de bevolking van de stad, moslims 18,6 procent, jaïnisten 2,4 procent en anderen de rest.

In de laatste uren tussen 28 en 29 maart 2025 was de stad getuige van een ontheiliging bij de Veer Tejaji-tempel in Pratap Nagar. Omwonenden, samen met leden van de Vishva Hindu Parishad en Bajrang Dal, blokkeerden op 29 maart Tonk Road om snelle gerechtigheid te eisen voor de vandalisme aan hun heilige beeld.

Toen Jai Singh II zijn hofhouding verplaatste van Amer naar de nieuw aangelegde campus in Jaipur, schiep hij een precedent onder Indiase heersers op het gebied van stedenbouw. ​​De bijnaam "Roze Stad" dateert uit 1876, toen de gevels werden overgeschilderd in terracotta om de Prins van Wales te verwelkomen, een imitatie van de rode zandsteen van de Mogolkapitelen. Onder Britse heerschappij bleef Jaipur de hoofdstad van de staat; na 1947 werd het in 1949 aangewezen als bestuurlijke zetel van Rajasthan. Op 6 juli 2019 nam UNESCO Jaipur op als Werelderfgoedstad, waarmee zowel het Amer Fort als het Jantar Mantar observatorium werden erkend. Laatstgenoemde getuigt van Jai Singhs astronomische ambities.

De economie van Jaipur, die in 2020-2021 een waarde van ongeveer INR 122.140 crore (US$ 15,8 miljard) vertegenwoordigt, combineert traditioneel handwerk met moderne industrie. Toerisme is de basis van een groot deel van de inkomsten van de stad en trekt bezoekers naar de 'Gouden Driehoek', een gebied langs Delhi en Agra. In de oudere wijken bevinden zich werkplaatsen voor edelsteenslijperij en luxe textielfabrieken, terwijl in Mahindra World City informatietechnologieparken zijn gevestigd. De Bhamashah Techno Hub – de grootste incubator van Azië bij de opening – belichaamt de focus van de regio op startups. Belangrijke Kamers van Koophandel, waaronder FICCI, PHDCCI en CII, hebben hier regionale kantoren. Historische ondernemingen zoals de Jaipur Stock Exchange floreerden van 1989 tot de sluiting in maart 2015. Autofabrikanten – JCB, Hero MotoCorp en Robert Bosch – exploiteren fabrieken aan de rand van de stad, en chemische producenten zoals Emami en National Engineering Industries dragen bij aan het industriële profiel. Bovendien biedt de Jaipur Foot-prothese, die lokaal wordt geproduceerd, mobiliteit aan duizenden geamputeerden in heel India.

Een opeenvolging van koninklijke beschermheren gedurende drie eeuwen heeft een levendige traditie van handwerk bevorderd: blokdruk en bandhani-verven, steenhouwen en zardozi-borduurwerk, kundan- en meenakari-sieraden, miniatuurschilderen en blauw aardewerk. De stad behoort tot India's belangrijkste tapijtweefcentra. Moderne winkelcentra zoals het World Trade Park staan ​​naast kraampjes in de Johari Bazaar, waar zilverfiligraan zich vermengt met eigentijdse Anokhi-stoffen.

De podiumkunsten van Jaipur omvatten de Jaipur Gharana van Kathak, bekend om zijn vlotte voetenwerk, kronkelende pirouettes en genuanceerde expressie, en de gemeenschappelijke werveling van Ghoomar, een dans die wordt uitgevoerd op bruiloften en festivals. Tamasha-stijl Kathputli-poppenspel vertelt volkslegendes in open binnenplaatsen. De kalender van de stad staat in het teken van het Olifantenfestival, Gangaur, Holi, Diwali, Teej en andere festiviteiten; de literaire hartslag klopt het snelst tijdens het jaarlijkse Jaipur Literatuurfestival, 's werelds grootste gratis bijeenkomst van auteurs en lezers.

Bezoekers komen een scala aan paleizen en tempels tegen: het City Palace-complex (inclusief de Chandra Mahal), de vijf verdiepingen tellende gevel met traliewerkvensters van Hawa Mahal, Jal Mahal, drijvend op het Man Sagar-meer, en het Albert Hall Museum, gevestigd in een gebouw in koloniale stijl. De forten op de heuveltoppen – Amer, Jaigarh en Nahargarh – bieden uitzicht over de stadswallen. Heilige plaatsen zijn onder andere de Govind Dev Ji-tempel, Galtaji en het marmeren heiligdom van Birla Mandir. Twee groene toevluchtsoorden – Sisodiya Rani Bagh en Kanak Vrindavan – bieden rust te midden van formele tuinen.

Jaipur International Airport in Sanganer, 13 km ten zuiden van de oude stad, kreeg op 29 december 2005 de status van internationale luchthaven. In 2015-2016 verwerkte het dagelijks zo'n 363.900 internationale en 2,54 miljoen binnenlandse passagiers, met ruimte voor 14 vliegtuigen en een terminal die in de spits 1.000 reizigers kan vervoeren. Op mistige ochtenden in Delhi leiden vluchten hier af en toe naartoe. Station Jaipur Junction, oorspronkelijk gebouwd in 1875 en herbouwd tussen 1956 en 1959 onder Maharaja Sawai Man Singh II, bedient dagelijks meer dan 45.000 passagiers. Het maakt gebruik van zonne-energie en fungeert als het hoofdkwartier van de North Western Railway-zone.

De Jaipur Metro – de zesde metro van India – ging op 3 juni 2015 in dienst en reed van Mansarovar naar Chandpole over een grotendeels verhoogd spoor. Fase 1B werd in september 2020 uitgebreid naar Badi Chaupar, waarmee een corridor werd voltooid met stations als Mansarovar, Sindhi Camp en New Aatish Market. Opvallend is dat de lijn boven een drielaags wegdek slingert, een primeur in India.

Snelwegen ontspringen vanuit de stad: NH 48 verbindt Delhi met Mumbai, NH 52 sluit aan op Kota en Tonk Road naar Agra. De Rajasthan State Road Transport Corporation en Jaipur City Transport Services Limited exploiteren meer dan 400 bussen langs stedelijke routes, met depots in Vaishali Nagar, Vidyadhar Nagar en Sanganer. Een Bus Rapid Transit-systeem werd gedeeltelijk in gebruik genomen in 2010 en een 150 km lange ringweg – 57 km aan zesbaansweg voltooid voor een bedrag van ₹1.217 crore – omcirkelt nu de metropool Jaipur. Bhawani Singh Road, langs Rambagh Palace en de Golf Club, blijft een van de meest prestigieuze trajecten van de stad.

Naast de tastbare structuur blijft Jaipur bestaan ​​in muziek en film. Paul McCartneys "Riding into Jaipur" (van zijn album Driving Rain uit 2001) roept een nachtelijke benadering van "de legendarische roze stad" op. De films The Best Exotic Marigold Hotel en het vervolg spelen zich af tussen de levendige bazaars en paleishotels van Jaipur. In 2000 openden The Mountain Goats hun album The Coroner's Gambit met "Jaipur", een nummer dat de aankomst van de verteller bij de legendarische poorten aankondigt.

Jaipur tart elke maatstaf – historische diepgang, architectonische samenhang, culturele vitaliteit – een eenvoudige classificatie. De stad is eerder een stad met verschillende lagen: van planning en improvisatie, van koninklijke ambitie en democratische impulsen, van traditie in volle dialoog met de moderne wereld. De kleur mag dan roze zijn, maar het karakter is gevarieerd en blijvend.