Salamanka

Salamanca, smještena u sjeverozapadnom kvadrantu Iberijskog poluotoka, funkcionira i kao općina i kao glavni grad istoimene pokrajine unutar autonomne zajednice Kastilja i León. Zauzimajući dio visoravni Meseta Norte, u srcu Campo Charro comarce, ovaj grad, na nadmorskoj visini od otprilike 800 metara, ima registriranu populaciju od 144.436 stanovnika (INE 2017) i, kada se uzme u obzir zajedno sa svojim stabilnim funkcionalnim područjem, raste na 203.999 građana - što ga čini drugim po demografskoj težini u svojoj regiji, odmah iza Valladolida. Poznata po obilju građevina izvedenih u plateresque stilu - čije zamršene fasade svjetlucaju zlatno na promjenjivoj sunčevoj svjetlosti - Salamancino suprotstavljanje antičkog urbanog tkiva i živog građanskog života govori i o njenoj časnoj prošlosti i o njenoj kontinuiranoj centralnosti u kulturnoj konstelaciji Španije.

Porijeklo grada seže do prvog željeznog doba, nekih dva milenijuma i sedam vijekova ranije, kada su se rani doseljenici uspostavili na brdu San Vicente s pogledom na blagi meandar rijeke Tormes. Od ovih skromnih početaka, uzastopni prolazak plemena Vaccaei i Vettones započeo je obrazac ljudske okupacije koji će kasnije biti prekriven rimskim inženjerima - koji su, nakon što su pokorili regiju, podigli utvrđenja, most od trajnog zida i prometnicu sjever-jug koja povezuje krajeve poluostrva - a nakon toga i vizigotskim čuvarima istih bedema; čak ni mavarsko osvajanje 712. godine nove ere nije moglo u potpunosti izbrisati otisak ranijih civilizacija, jer je do jedanaestog vijeka kršćansko osvajanje obnovilo žar ponovnog naseljavanja i crkvene izgradnje. Rajmond Burgundski, potomak leonskog dvora i zet Alfonsa VI, bio je taj koji je u srednjem vijeku učvrstio temelje moderne Salamanke, postavljajući temelje koji i danas čine osnovu srednjovjekovne jezgre grada.

U srcu intelektualnog ugleda Salamanke stoji Univerzitet u Salamanci, koji je 1218. godine osnovao Alfonso IX od Leona na početnom studiju generale; njegovo formalno priznanje kao univerziteta kraljevskim dekretom Alfonsa X od Kastilje 9. novembra 1252. godine i licentia ubique docendi pape Aleksandra IV 1255. godine, dodijelilo mu je odliku primata u evropskom visokom obrazovanju. U svom srednjovjekovnom i ranom modernom dobu, naučnici su bili oduševljeni njegovom izrekom Quod natura non dat, Salmantica non præstat - „Što priroda ne daje, Salamanca ne pozajmljuje“ - sažetim svjedočanstvom o strogim standardima institucije. Među istaknutim ličnostima bili su Antonio de Nebrija, autor prve kastiljske gramatike; Kristofor Kolumbo, koji je osigurao kraljevsku podršku za svoja transatlantska putovanja unutar ovih samostana; Fernando de Rojas, hroničar romanse i tragedije; Francisco de Vitoria, rodonačelnik međunarodnog prava; fratar Luis de León, humanista i pjesnik; Beatriz Galindo, dvorska pedagoginja; i Miguel de Unamuno, čija su egzistencijalna razmišljanja premostila dva stoljeća, svi su ostavili neizbrisive tragove u analima zapadne misli, formirajući ono što je postalo Škola Salamanke.

Izgrađeni ambijent grada, posvećen 1988. godine kada je UNESCO upisao njegov Stari grad na listu svjetske baštine, odvija se u arhitektonskoj simfoniji koja obuhvata romaničku strogost, gotičke težnje, platerovsku zamršenost, renesansnu harmoniju i baroknu raskoš. Među najzanimljivijim su dvije katedrale: Stara katedrala, koja datira iz dvanaestog stoljeća, čiji romanički brod i kripta podsjećaju na rane crkve hodočašća; i Nova katedrala, čija je izgradnja od šesnaestog do osamnaestog stoljeća spojila visoke gotičke svodove s kasnijim baroknim ukrasima - njen glavni toranj, nakalemljen na vrh starijeg zvonika, još uvijek nosi ožiljke potresa u Lisabonu 1755. godine. Spojene u Patio Chico, ove građevine artikuliraju dijalog kroz stoljeća, dok se u blizini nalazi Casa de las Conchas, čija fasada ukrašena rezbarenim školjkama, primjer je kasnogotičke profinjenosti koja se stapa s platerovskim detaljima.

U produžetku naučnog utjecaja izvan univerzitetskih zidina, Papinski univerzitet u Salamanci zauzima La Clerecíu, nekadašnji Kraljevski koledž Svetog Duha, čiji barokni dvostruki tornjevi i kupola (započeti 1617. i završeni u osamnaestom stoljeću) artikuliraju jezuitske težnje ka raskoši; njegov klaustar i susjedna crkva manifestiraju discipliniranu teatralnost u kamenu. Samostanski temelji šire se duž gradskih arterija: Convento de San Esteban, njegova fasada je platersko čudo okrunjeno baroknim oltarom Joséa Benita de Churriguere; Convento de las Dueñas, čiji nepravilni peterokutni klaustar nosi groteskne rezbarije enigmatičnog porijekla; Convento de las Agustinas, Iglesia de la Purísima sa slikom Joséa de Ribere; i bezbroj drugih - Convento de las Isabeles, sa svojim mudéjar stropom; Convento de San Antonio el Real, fragmenti utkani u modernu ponovnu upotrebu; Anunciación u Las Úrsulas, gdje gotički eksterijeri ustupaju baroknim interijerima.

Javni prostori također odjekuju historijskom slojevitošću. Plaza Mayor, koji su između 1729. i 1756. godine projektovali Alberto i Nicolás Churriguera u raskošnom baroknom idiomu, funkcionira kao gradski epicentar: njegove ujednačene fasade i arkade, naglašene impozantnom sjevernom fasadom Gradske vijećnice, potiču osjećaj zajedničke ozbiljnosti. U blizini se nalazi Campo de San Francisco, prvi javni vrt grada, koji nudi otvoreni kontrapunkt zatvorenim crkvenim prostorima; Huerto de Calixto y Melibea, isprepleten književnim predanjima, skriva posjetitelje unutar svog zasjenjenog četverokuta; Plaza del Corrillo, sa svojim romaničkom i gotičkom ostacima, nosi arkadne zgrade ukrašene simboličnim rezbarijama koje nagovještavaju kalendarsku shemu.

Iza Starog kvarta, gdje se časne građevine nalaze na pješačkoj udaljenosti jedna od druge, teren općine otkriva dvije različite geološke provincije koje se spajaju na Tormesu. Na sjeveru i istoku leže tercijarni sedimentni bazeni - prostrane ravnice pod uzgojem žitarica - dok se na jugu i zapadu proteže paleozojska peneplain, njeni hrastovi šumarci i pašnjaci čine Campo Charro, pastoralno područje posvećeno stočarstvu. Nadmorska visina općine kreće se od 911 metara kod Los Montalvosa na jugozapadu do 763 metra na donjem toku rijeke. Klimatski, Salamanca se nalazi unutar hladne polusušne kategorije (BSk) Köppenove klasifikacije, na granici mediteranskih režima (Csa i Csb): zime su hladne, mrazevi česti; ljeta topla do vruća, noći umjerene; padavine su ravnomjerno raspoređene, iako sa smanjenjem ljeti.

Ekonomski, grad napreduje na isprepletenim stubovima univerziteta i turizma - sektora koji su, zaključno sa decembrom 2007. godine, činili 83 posto zaposlenosti (približno 55.838 osoba) - dok poljoprivreda, stočarstvo, građevinarstvo i proizvodnja održavaju značajne, ali sporedne uloge. Industrijska aktivnost, koja se uglavnom nalazi izvan urbanog jezgra, uključuje proizvodnju gnojiva i veterinarskih lijekova. Naučni milje Salamanke procvjetao je institucijama kao što su Centar za istraživanje raka, Institut za neuroznanosti Kastilje i Leóna, Centar za istraživanje vode i tehnološki razvoj i Centar za ultrakratke ultraintenzivne pulsirajuće lasere - objekti čije prisustvo potvrđuje trajni odnos grada sa istraživanjem i inovacijama. Istovremeno, reputacija Salamanke kao vodećeg mjesta za podučavanje španskog jezika počiva na obezbjeđivanju 78 posto regionalne ponude, obuhvatajući 16 posto nacionalnog tržišta - osovina kulturnog izvoza koja povezuje jezičku finoću sa akademskom tradicijom.

Domet grada proteže se izvan njegovih administrativnih granica zahvaljujući njegovim funkcionalnim vezama: tačne autobuske linije - linija 1, na primjer, povezuje željezničku stanicu sa Plaza Poeta Iglesias, pored Plaza Mayor - omogućavaju jeftin prevoz; taksiji, koji se pozivaju na stajalištima ili putem aplikacije Pide Taxi, prevoze putnike koji plaćaju gotovinom na kraju putovanja. Iako neki sektori gradskog prostranstva mogu zahtijevati mehanizovani prevoz, glavne atrakcije nalaze se u dometu pješaka, osiguravajući da se istraživanje odvija laganim ljudskim tempom.

Historijska putanja Salamanke obuhvata priznanje za Evropsku prijestolnicu kulture 2002. godine (koju dijeli s Brugesom) i obilježavanje 250. godišnjice Plaza Mayor 2005. godine kroz niz evropskih događaja. Njene proslave Velike sedmice, proglašene od međunarodnog turističkog interesa 2003. godine, dodatno svjedoče o spajanju pobožnih rituala i zajedničkog identiteta grada. Dakle, preko dvije hiljade sedamsto godina neprekidnog naseljavanja - kroz plemenske početke, carske dominije, crkveni procvat, akademsku eminenciju, seizmičke potrese i moderni preporod - dale su Salamanci urbani karakter koji je istovremeno slojevit i kohezivan. U pedantno izrađenom kamenju njenih fasada, prostranstvu njenih trgova i ritmu njenog naučnog života, nalazi se jedinstveno svjedočanstvo o trajnosti mjesta i vječnosti ljudskih težnji.