Limassol

Limassol zajmuje smukły łuk wybrzeża Morza Śródziemnego, gdzie podnóża gór Troodos schodzą w kierunku morza. Położone mniej więcej w połowie drogi między starożytnymi miastami-królestwami Amathus na wschodzie i Kourion na zachodzie, jego nazwa pochodzi od greckiego Νέμεσσος (Nemessos), co oznacza „ten, który znajduje się pośrodku”. Przez stulecia wymowa zmieniła się na Λεμεσός (Lemesos), co w języku angielskim oznacza Limassol. Wąski cypel ziemi niegdyś nosił średniowieczny zamek i stary port; dziś nowoczesne miasto rozlało się daleko poza te granice, a jego przedmieścia sięgały aż do ruin Amathus i przylegały do ​​brytyjskiego terytorium Akrotiri na zachodzie.

Najwcześniejsza osada w okolicy pochodzi z około 1100 r. p.n.e. w Amathus, królestwie epoki żelaza, którego sanktuarium Afrodyty na Akropolu nadzorowało kompleks grobowców, łaźni publicznych i przestrzeni publicznych. Wykopaliska ujawniły nagrobki, fragmenty ceramiki i kolosalną amforę z VI wieku, obecnie przechowywaną w Luwrze. Dalej na zachód, Kurion sięga czasów neolitu; jego grecko-rzymski teatr, przebudowany za cesarza Hadriana, nadal stanowi ramy przedstawień na tle morza, podczas gdy sanktuarium Apolla Hylatesa oferuje kompleks łaźni i palestrę. Pomiędzy tymi miejscami leżała skromna wioska rybacka, której losy wzrosły, gdy pod koniec X wieku n.e. Bizantyjczycy wznieśli fortecę znaną obecnie jako Zamek Limassol.

Sam zamek w Limassol był świadkiem zmian władzy i przeznaczenia. Zbudowany około 1000 r. n.e., w jego kaplicy rzekomo odbył się ślub Ryszarda Lwie Serce i Berengarii z Nawarry w 1191 r. Przez stulecia pełnił on funkcje wojskowe i administracyjne, a następnie stał się więzieniem od 1790 r. do 1940 r. Od połowy wieku zamek mieści średniowieczne muzeum, a jego galerie eksponują zbroje, rzeźby w drewnie, monety, szkło i rzeźby z okresu od 400 r. n.e. do 1870 r. n.e. W pobliżu znajdują się domy z czasów Imperium Osmańskiego i Wielkiej Brytanii na Starym Mieście, niedawno odnowione, aby odsłonić rzeźbione nadproża, kamienne fasady i kręte uliczki.

Administracyjnie obszar miejski Limassol obejmuje sześć gmin: Limassol właściwe i podmiejskie dzielnice Kato Polemidia, Mesa Geitonia, Agios Athanasios, Germasogeia i Ypsonas. W obrębie gminy Limassol miasto jest dalej podzielone na kwartały, z których każda ma swój własny charakter — ulice mieszkalne, aleje handlowe lub nadmorskie promenady. Według spisu z 2021 r. dystrykt Limassol liczył 198 558 mieszkańców, z których 77,7% posiadało obywatelstwo cypryjskie, 8,6% było obywatelami UE, a 13,1% pochodziło z innych miejsc; 0,6% nie określiło obywatelstwa. W latach 2011–2021 dystrykt zyskał 26 827 mieszkańców, co było spowodowane migracją wewnętrzną od lat 60. XX wieku i przybyciem osób przesiedlonych po 1974 r.

Profil demograficzny miasta ewoluował dalej w ostatnich dekadach. Po rozpadzie Związku Radzieckiego osiedliła się tam liczna społeczność Greków pontyjskich, a dobrobyt Limassol przyciągnął wielu rosyjskojęzycznych ekspatriantów. Obecnie około 17 procent mieszkańców porozumiewa się głównie po rosyjsku, a około 8 procent to obywatele rosyjscy. Ten kosmopolityczny zastrzyk stanowi podstawę przydomku „Limassolgrad” i przyczynia się do pozycji dzielnicy jako drugiej co do wielkości gospodarki miejskiej Cypru.

Klimat Limassol jest charakterystyczny dla gorącego letniego pasa śródziemnomorskiego (Köppen Csa), graniczącego z gorącym półpustynnym (BSh). Lata trwają od maja do października, oferując codzienne słońce i skąpe opady. Dzienne maksima wahają się między 19 a 30 °C w czerwcu i wrześniu, wzrastając do 22–40 °C w lipcu i sierpniu. Okazjonalna mgła morska w czerwcu często rozpuszcza się w połowie poranka. Jesień nadchodzi pod koniec listopada, łagodząc do minimów 12 °C i maksimów w pobliżu 20 °C. Opady deszczu w październiku mogą się znacznie różnić — zaledwie 2–5 mm w 2007 r., ale prawie 90 mm w 2009 r. — podczas gdy średnia roczna suma wynosi około 410 mm, przeplatana nieregularnymi suszami.

Zimy, od grudnia do marca, przynoszą niestabilną pogodę z ulewnymi opadami deszczu, burzami i wiatrami. Średni dzienny czas nasłonecznienia wynosi sześć godzin, choć dni poniżej 12 °C nie są nieznane, a noce mogą spaść do 2 °C. Śnieg jest niezwykle rzadki, pojawia się tylko co siedem do trzynastu lat w mieszanych opadach (2004, 2008, 2012). W styczniu 2022 r. odnotowano rekordowo niską temperaturę w dystrykcie –0,8 °C. Wiosną pogoda jest łagodna — temperatury w ciągu dnia wynoszą około 19–20 °C, w nocy około 9 °C — przerywane przelotnymi opadami deszczu w marcu i kwietniu oraz sporadycznymi zdarzeniami pyłu saharyjskiego, które pogarszają jakość powietrza.

Po inwazji tureckiej w 1974 r. Limassol przejął rolę głównego portu morskiego Cypru. Zamknięcie portu w Famaguście, obecnie będącego pod faktyczną kontrolą Cypru Północnego, przeniosło niemal cały handel morski i ruch pasażerski do Limassol. Obecnie port ten jest najbardziej ruchliwym na wyspie; terminale cargo, składy kontenerów i statki wycieczkowe dzielą nabrzeża z budynkiem pasażerskim portu w Limassol, który pełni funkcję węzła dla krajowych i regionalnych linii autobusowych.

Gospodarka opiera się na różnych filarach. Domy winiarskie, takie jak KEO, LOEL, SODAP i ETKO, czerpią z winnic na południowych stokach pasma Troodos, aby produkować nagradzane wina i brandy. Turystyka, pobudzona utratą kurortów Famagusta i Kyrenia, kwitnie na plażach takich jak Dasoudi, gdzie Cypryjska Organizacja Turystyczna zapewnia udogodnienia dla plażowiczów i pływaków. Sektor przemysłowy obejmuje około 350 jednostek w dziewięćdziesięciu liniach produktów — od krawiectwa i mebli po tworzywa sztuczne, obróbkę metali i urządzenia elektryczne — co umacnia pozycję Limassol jako wiodącego ośrodka przemysłowego w swoim regionie.

Od końca 2013 r. gwałtowny wzrost budownictwa, zwany Limassol Riviera, zmienił panoramę miasta. Zachęceni nowymi przepisami deweloperzy zaproponowali lub ukończyli ponad siedemdziesiąt budynków przekraczających pięćdziesiąt metrów wysokości, w tym trzydzieści dwa wieżowce. „ONE”, reklamowany jako najwyższa wieża na Cyprze i najbardziej wzniosła nadmorska rezydencja w Europie, stoi obok City of Dreams Mediterranean (CoDM), największego zintegrowanego kurortu w Europie. Odsłonięty w 2023 r. CoDM obejmuje czternaście pięter z 500 pokojami gościnnymi i prywatnymi willami i szczyci się największym na wyspie kompleksem basenowym. Otrzymał nagrodę Seven Stars Luxury Hospitality and Lifestyle Award jako najlepszy nowy luksusowy kurort kasynowy na świecie.

Zabytki archeologiczne i kulturowe podkreślają tkankę miejską. Amathus i Kourion leżą tuż za granicami miasta, dostępne drogą nadmorską; ich świątynie, teatry i mozaiki przypominają odwiedzającym o starożytnym życiu obywatelskim. W obrębie gminy, Zamek Kolossi — przebudowany w 1454 r. przez Rycerzy Szpitalników — zachował trzypiętrowy donżon i ogrodzenie, gdzie kiedyś kwitło przetwórstwo trzciny cukrowej i produkowano wino Commandaria.

Muzea zapewniają głębię historii miasta. Muzeum Sztuki Ludowej, mieszczące się w odrestaurowanym XIX-wiecznym domu, eksponuje ponad 500 ręcznie wykonanych przedmiotów — stroje narodowe, hafty, drewniane skrzynie i wiejskie narzędzia — i zdobyło nagrodę Europa Nostra w 1989 roku. Muzeum Archeologiczne, przeniesione z zamku do nowej siedziby w pobliżu Ogrodów Publicznych, gromadzi neolityczne topory, rzymskie terakoty, złotą biżuterię i marmurowe rzeźby odkopane w całej dzielnicy. Od 2024 roku Fundacja PSI, działająca w odnowionym magazynie chleba świętojańskiego w strefie przemysłowej, organizuje wystawy sztuki nowoczesnej i współczesnej; jej inauguracyjny pokaz „Casts of an Island 2024” upamiętnił pięćdziesiątą rocznicę inwazji z 1974 roku i zdobył nagrodę Kulturalnego Wydarzenia Roku w ramach nagród Thoukis.

Zielone przestrzenie stanowią równowagę między miejskim charakterem a światem przyrody. Limassol Public Gardens rozciągają się wzdłuż nadmorskiego bulwaru, gdzie eukaliptusy, sosny i cyprysy dają cień mieszkańcom zoo — wśród nich jeleniom, muflonom, strusiom, tygrysom i pelikanom. Występy teatralne na świeżym powietrzu i muzeum miejskie wzbogacają atrakcje parku. W Molos, odzyskanym kilometrowym odcinku nadmorskiego lądu, znajdują się pomosty wędkarskie, kajakarstwo i Limassol Sculpture Park, którego promenady zdobią dzieła cypryjskich i greckich artystów.

Życie świąteczne w Limassol toczy się według kalendarza morza i gleby. Dziesięciodniowy karnawał, zakorzeniony w przedchrześcijańskich rytuałach, odbywa się co roku w lutym lub marcu z maskaradami, paradą królewską i konkursem kostiumów dla dzieci, a kulminacją jest wielka procesja wzdłuż alei Makariou. Na początku października Festiwal Wina zamienia Ogrody Publiczne w pawilon degustacyjny, otwarty codziennie od 08:00 do 23:00, gdzie tancerze ludowi i chóry towarzyszą nieograniczonemu degustowaniu lokalnych win. Majowy Festiwal Kwiatów, czerwcowy Kataklysmos (Festiwal Powodzi) i występy Szekspira, Festiwal Starożytnej Grecji i wydarzenie Street Life odzwierciedlają apetyt miasta na wspólne świętowanie. Od 2003 r. Festiwal Piwa umila lipiec nadmorską muzyką i niedrogimi piwami, a w 2008 r. Limassol zorganizowało szósty Konkurs Piosenki Eurowizji dla Dzieci w ośrodku sportowym im. Spyrosa Kyprianoua.

Na lądzie transport publiczny kręci się wokół EMEL (Limassol Passenger Transport Company), która obsługuje około pięćdziesiąt trzy linie z flotą około 150 autobusów, z czego 35 jest elektrycznych. Regionalne usługi autokarowe odjeżdżają z portu do miejsc docelowych na Cyprze. W Limassol krzyżują się cztery autostrady: A1 do Nikozji, A5 w kierunku Larnaki i Famagusty, A6 do Pafos i A8, wówczas w budowie, rozciągająca się na północ do wioski Saittas. Chociaż miasto nie ma własnego lotniska, usługi wahadłowe łączą je z Larnaca International (60 km na północny wschód) i Paphos International (50 km na północny zachód).

Ewolucja Limassol — od skromnego portu między starożytnymi królestwami do kosmopolitycznego węzła handlu, kultury i turystyki — odzwierciedla wielowarstwową złożoność samego Cypru. Jego kamienie świadczą o fenickich handlarzach, bizantyjskich garnizonach i weneckich władcach, podczas gdy jego ulice tętnią nowoczesnymi przedsiębiorstwami i społecznościami emigrantów. Rytmy miasta — rządzone przez morskie bryzy, festiwalowe bębny i rytm przemysłu — zachęcają do rozważnego zbadania, w jaki sposób geografia, historia i ludzka ambicja łączą się w sercu Morza Śródziemnego.