Medellín

Medellín beslaat een brede vlakte in de Aburrá-vallei, omringd door steile hellingen in de Andes die naar het hart van de stad aflopen. Het stratenpatroon, doorsneden door de smalle rivier de Medellín, strekt zich uit van een bescheiden koloniale kern oostwaarts richting El Poblado en Envigado. Op 1495 meter boven zeeniveau geniet de stad van een gematigd klimaat, vaak de "eeuwige lente" genoemd, waarin bougainvillea de bakstenen gevels bedekt en palmen warme wind door smeedijzeren balkons blazen. De gemeente is de op één na grootste stad van Colombia, met zo'n 2,4 miljoen inwoners binnen haar grenzen en meer dan 4 miljoen in de metropoolregio.

In 1616 stichtte Francisco de Herrera Campuzano een kleine nederzetting van inheemse families onder de naam San Lorenzo de Aburrá in wat nu de wijk El Poblado is. Deze bescheiden nederzetting lag langs een waterloop die naar de vallei afdaalde. Bijna zestig jaar later, op 2 november 1675, verhief koningin Mariana van Oostenrijk bij decreet een bredere gemeente – Villa de Nuestra Señora de la Candelaria de Medellín – rond een centraal plein in wat nu het centrum is. De nieuwe nederzetting ontleende haar naam aan een stad in de Spaanse regio Extremadura, maar de contouren ervan zouden al snel een eigen identiteit krijgen.

Na de onafhankelijkheid van Spanje kreeg Medellín in 1826 onder het Congres van Groot-Colombia de status van departementshoofdstad van Antioquia. De ligging – omgeven door vruchtbare heuvels – en de nabijheid van goudrijke rivieren stimuleerden de vroege handel. Tegen het midden van de eeuw waren Antiokiaanse handelaren overgestapt van de export van edelmetalen naar koffie, waarbij ze zakken stroomafwaarts naar Cartagena stuurden. De stad was gevuld met woningen in haciëndastijl, terwijl smalle straatjes lokale markten en opslagplaatsen doorkruisten.

Aan het einde van de negentiende eeuw verrezen textielfabrieken en staalgieterijen langs de rivieroevers. Een nieuwe burgerij bouwde winkelpanden en financierde tramlijnen; fabrieken braakten lage rookpluimen uit die zich vermengden met de bergmist. Halverwege de twintigste eeuw was de industrie echter in verval geraakt door politieke onrust. Pas in de jaren negentig begon Medellín aan een duurzame stadsvernieuwing. De ingebruikname van de metro van Medellín in 1995 markeerde een symbolisch keerpunt. Lijnen A en B verbonden de omliggende nederzettingen met de historische kern. Kabelbanen (lijnen J en K) op wijkniveau verlichtten steile woon-werkverkeer en gaven de wijken in de heuvels nieuwe toegang tot onderwijs en gezondheidszorg.

Internationale waarnemers namen het al snel op. In 2013 riep het Urban Land Institute Medellín uit tot 's werelds meest innovatieve stad, met als lofzang bibliotheken in de lucht, roltrappen in informele nederzettingen en een netwerk van gemeenschapsscholen. Het jaar daarop was Medellín gastheer van het World Urban Forum van UN-Habitat; in 2016 ontving Medellín de Lee Kuan Yew World City Prize voor duurzame stedelijke oplossingen. Lokale wetenschappers wijzen op een 'ontwikkelingsstaat'-model, waarin gemeentelijke overheden, universiteiten en maatschappelijke organisaties zich richten op inclusieve investeringen.

Medellín is goed voor 67 procent van het bbp van Antioquia en draagt ​​ongeveer 11 procent bij aan de Colombiaanse economie. Een consortium van leiders uit de private sector – de Grupo Empresarial Antioqueño – beheert de banksector, de voedselverwerking, de cementindustrie en de verzekeringssector, met een gezamenlijke marktkapitalisatie van zo'n 17 miljard dollar en meer dan 80.000 werknemers. Textiel, zoetwaren, farmacie, staal, geraffineerde olie en bloementeelt ondersteunen al lang bestaande industriële clusters. In de afgelopen decennia heeft mode zich ontwikkeld tot een culturele industrie: Colombiamoda, dat elk jaar in juli wordt gehouden, geldt als de grootste kledingbeurs van Latijns-Amerika.

De stad beschikt ook over twee luchthavens. Olaya Herrera, gelegen in Medellín zelf, bedient regionale luchtvaartmaatschappijen en de algemene luchtvaart. Luchthaven José María Córdova ligt 29 km ten oosten van de stad, in Rionegro, met directe verbindingen naar Noord- en Zuid-Amerikaanse knooppunten. Traditionele luchtvaartmaatschappijen zoals Avianca en Aeroméxico opereren naast budgetmaatschappijen. De passagiersgroei op de route naar Bogotá en daarbuiten heeft Córdova tot een van de drukste binnenlandse en internationale luchthavens van Colombia gemaakt.

De parken van Medellín vormen een contrast met het stedelijk netwerk. In het centrum grenzen de parken Berrío en Bolívar aan de Catedral Metropolitana, waarvan het hoge bakstenen schip het stadsleven domineert. Zuidelijker ligt Laureles Park, dat woonwijken enclaves herbergt, terwijl El Poblado Park zich te midden van cafés en galerieën bevindt. Experimentele ruimtes – Barefoot Park met zijn kunstmatige rivierbedding, Explora Park met interactieve wetenschappelijke tentoonstellingen en het stadsbos van Bicentennial Park – bieden zowel vermaak als educatie.

Buiten de stadsgrenzen strekt het Arví Ecotoerisme Park zich uit over 20.000 hectare nevelwoud. Paden slingeren door hooggelegen valleien waar kajakken, mountainbiken en begeleide botanische wandelingen de flora van de Andes onthullen. Vier kabelbaanstations op lijn L brengen bezoekers naar dit beschermde reservaat en bieden panorama's van de stad beneden.

Zeven heuvels – El Volador, Nutibara, Pan de Azúcar en andere – accentueren de skyline. Op de toppen trekken uitkijkpunten en religieuze heiligdommen weekendpelgrims. De dierentuin van Santa Fe, opgericht in 1960, herbergt diersoorten van over drie continenten. Architectonische pleinen – Botero Plaza met de enorme bronzen beelden van Fernando Botero, en Plaza Cisneros met zijn woud van verlichte palen – dienen als stedelijke woonkamers en bieden plaats aan festivals en openbare tentoonstellingen.

De metro van Medellín is een uniek metrosysteem in Colombia, gebaseerd op spoorvervoer. De vijf lijnen slingeren zich door de vallei. Metroplus, een bus-sneltransportcorridor die in 2011 werd geopend, vult het netwerk aan, vermindert de uitstoot en stroomlijnt het woon-werkverkeer. Taxi's en conventionele bussen vullen de gaten op, terwijl regionale terminals aan de noord- en zuidranden de dienst naar aangrenzende gemeenten verzorgen. De integratie van de verschillende vervoerswijzen – metro, kabelbaan, tram en bus – vormt een samenhangend kader dat in schril contrast staat met de vroegere verkeersproblemen.

In 2018 telde Medellín 2.427.129 inwoners binnen de gemeentegrenzen; het grootstedelijk gebied telde meer dan 4 miljoen inwoners. Meer dan 60 procent van de inwoners is geboren in de stad zelf, terwijl de rest afkomstig is uit andere Colombiaanse regio's of het buitenland. Het analfabetisme in het stroomgebied ligt onder de 6 procent en bijna alle huishoudens beschikken over elektriciteit en drinkwater. Overheidsinvesteringen in bibliotheken, parken en culturele centra hebben de toegang tot vrijetijdsbesteding en onderwijs vergroot, vooral in historisch achtergestelde wijken.

De identiteit van Medellín is nauw verweven met de paisa-ethos: een uitgesproken accent, robuuste gastvrijheid en een hartige keuken. Religieuze devotie is nog steeds zichtbaar in talloze kerken – San Ignacio, Nuestra Señora de Belén en de Basiliek van de Candelaria – waarvan de kunst en architectuur barokke, neoklassieke en republikeinse invloeden weerspiegelen. Elk jaar in december verzamelen miljoenen mensen zich langs La Playa Avenue voor de Alumbrados: complexe lichtshows die de rivieroevers transformeren tot een verlichte galerij.

Het jaarlijkse Bloemenfestival roept het landelijke erfgoed van Antioquia in herinnering. Silleteros dragen sierlijke bloemstukken – silletas – door de straten van de stad, die doen denken aan de muilezelverkopers die ooit over de bergwegen trokken. Muziek en dans klinken op de pleinen, terwijl ambachtelijke markten de straten van de wijken sieren.

Beeldende kunst floreert zowel in ateliers als op gevels. Werken van Rodrigo Arenas Betancur en Fernando Botero staan ​​naast muurschilderingen van opkomende streetartcollectieven. Musea – zo'n veertig in totaal – tonen de lokale geschiedenis, de hedendaagse kunstpraktijk en precolumbiaanse relikwieën. Het Cultuurpaleis en de nabijgelegen botanische tuinen organiseren het hele jaar door concerten, lezingen en wetenschappelijke symposia.

Maaltijden in Medellín beginnen vaak met warme chocolademelk, gecombineerd met kaas als garnering van zoet-hartige gebakjes, bekend als parva: pan de queso, buñuelos en pan de bono. De bandeja paisa is hét kenmerkende gerecht van de regio: bonen, rijst, chicharrón, chorizo, gebakken ei, bakbananen en avocado, uitgestald op een houten dienblad. Arepas, gemaakt van gemalen maïs, worden bij bijna elk gerecht geserveerd.

Lokale dranken variëren van de kruidendrank aguardiente Antioqueño tot frisdranken van Postobón. Snoepgoed, waaronder chocoladerepen en guavesnoepjes, bevat zowel inheemse ingrediënten als Spaans geïnspireerde technieken. Steeds meer cafés en bodega's zetten koffie van één oorsprong van nabijgelegen bergboerderijen in de schijnwerpers.

Van de oorsprong in de zeventiende eeuw tot de renaissance in de eenentwintigste eeuw heeft Medellín cycli van groei, crisis en vernieuwing doorgemaakt. De contouren dragen de sporen van ijverige pioniers, ambachtslieden en ondernemers, gemeenschapsorganisatoren en architecten van sociaal beleid. Te midden van de Andesplooien blijft Medellín een getuigenis van de gelaagde complexiteit van het stadsleven – waar staal en bloei, geschiedenis en innovatie in een fragiele harmonie naast elkaar bestaan.