Salvador da Bahia

Salvador ontvouwt zich langs een kustkaap, waar de glooiende contouren van de heuvels abrupt afdalen in de Allerheiligenbaai. Gesticht in 1549 door Tomé de Sousa als zetel van het Portugese generaal-gouvernement van Brazilië, was het de eerste hoofdstad van koloniaal Brazilië. Gedurende bijna vijf eeuwen heeft het een gelaagde identiteit behouden: koloniaal bestuurscentrum, knooppunt van de Atlantische handel, smeltkroes van de Afro-Braziliaanse cultuur en, in de afgelopen decennia, een dynamische metropool met meer dan 2,4 miljoen inwoners.

De door Tomé de Sousa gekozen locatie combineerde strategische maritieme toegang met verdedigbaarheid. Portugese planners legden een tweelaags ontwerp op aan de steile helling: de Bovenstad (Cidade Alta) huisvestte het paleis van de gouverneur, belangrijke kerken en administratieve kantoren; de Benedenstad (Cidade Baixa) concentreerde zich rond de haven en de markten. In de loop der tijd verzachtten lanen, die door aangrenzende valleien waren aangelegd, deze scherpe scheiding, maar overblijfselen van het oorspronkelijke plan zijn nog steeds aanwezig in de dramatische topografie van de stad. Gedurende het koloniale tijdperk onderhield Salvador nauwe handelsbetrekkingen met Portugal en zijn Afrikaanse en Aziatische koloniën, en distribueerde suiker, slaven en industriële producten over de Atlantische Oceaan. In 1763 verhuisde de zetel van het keizerlijk gezag naar het zuiden, naar Rio de Janeiro, maar Salvadors status als regionale hoofdstad bleef intact.

Salvador beslaat een schiereiland, begrensd door de Allerheiligenbaai in het westen en de Atlantische Oceaan in het oosten, en beslaat zo'n 692 vierkante kilometer. De stedelijke kern loopt op van zeeniveau tot bijna honderd meter op het plateau van de Bovenstad. Langs de kust wisselt tachtig kilometer kustlijn beschutte baaien en door de branding geteisterde stranden af. In de Benedenstad klotst kalm water tegen het zand van de baai; daarboven bieden een reeks baaien met uitzicht op de Atlantische Oceaan – Farol da Barra, Porto da Barra, Flamengo – diepere golven en, op sommige plaatsen, natuurlijke rifpoelen. Buiten de stad zelf strekte de grootstedelijke uitgestrektheid van "Groot Salvador" zich uit tot bijna vier miljoen inwoners in 2020, waardoor voorsteden zoals Lauro de Freitas en Camaçari een aaneengesloten stedelijk weefsel vormden.

Pelourinho, het historische centrum dat deel uitmaakt van het bredere UNESCO-werelderfgoed dat in 1985 werd aangewezen, herbergt een reeks koloniale gevels, barokke kerken en pleinen die dateren uit de zeventiende eeuw. De smalle straatjes – omzoomd door pastelkleurige woningen, gebeeldhouwde houten deuren en smeedijzeren balkons – behouden het patroon dat voor het eerst werd aangelegd onder het Portugese bewind. Zelfs terwijl de hedendaagse kantoorgebouwen in de buurt oprijzen, herinneren de kasseien en pannendaken van Pelourinho aan opeenvolgende tijdperken van bouw, verwaarlozing en vernieuwing. Kerken zoals die van São Francisco, met zijn vergulde interieur, en de kathedraal van Salvador getuigen van de religieuze ordes die ooit zowel het religieuze als het sociale leven vormgaven.

Salvador geldt als de bakermat van Afro-Braziliaanse tradities. Tot slaaf gemaakte Afrikanen die in de vroege koloniale periode naar de stad werden gebracht, lieten een onuitwisbare indruk achter op de keuken, religieuze gebruiken en ritmes. Candomblé-tempels – bekend als terreiros – sieren het stadsbeeld en eren goden wier ceremonies bestaan ​​uit liederen, trommels en dans van onmiskenbare vitaliteit. Het carnaval in Salvador overtreft zelfs Rio in omvang van de straatoptochten: wekenlang per jaar nemen miljoenen mensen deel aan trios elétricos en blocos, gevolgd door fanfarekorpsen die door de belangrijkste straten trekken. In 2017 voegde UNESCO Salvador toe aan het Creative Cities Network als Brazilië's enige "Stad van de Muziek", waarmee de wereldwijde invloed van de stad op sambareggae, axé en andere genres die hier ontstaan, wordt erkend.

In 2020 was Salvador de dichtstbevolkte stad in het noordoosten van Brazilië en de vijfde grootste stad van het land, met iets meer dan 2,4 miljoen inwoners. Vrouwen vormden 53,3 procent van de bevolking; mannen 46,7 procent. Censusgegevens registreerden bijna een half miljoen heteroseksuele stellen naast meer dan vijftienhonderd huishoudens van hetzelfde geslacht, wat de veranderende sociale moraal onderstreept. Volgens het Braziliaanse Instituut voor Geografie en Statistiek vormt de stad de kern van het zevende grootste grootstedelijke gebied van Brazilië en het tweede in het noordoosten. Internationaal classificeerde het Research Network of Globalization and World Cities Salvador in 2014 en 2020 als een wereldstad met een "voldoende" status, terwijl adviesbureau Kearney de stad opnam in de jaarlijkse wereldwijde stedenonderzoeken voor 2018 en 2020.

Salvador fungeert als de economische motor van Bahia, met zijn havens voor de verwerking van petrochemicaliën, de export van landbouwproducten en containervervoer. De regionale hoofdkantoren van Novonor, Braskem, Neoenergy Coelba en Suzano Papel e Celulose getuigen van zijn industriële basis. In de jaren 2000 organiseerde de stad het 12e Congres van de Verenigde Naties over Misdaadpreventie en Strafrecht, het Pan-Amerikaanse Judokampioenschap, wedstrijden van de Confederations Cup van 2013 en het WK van 2014, en in 2016 wedstrijden van het damesvoetbal tijdens de Olympische Zomerspelen. De geplande uitbreiding omvat een assemblagefabriek van JAC Motors in het nabijgelegen Camaçari – waar naar verwachting 3500 mensen direct werk zullen vinden – en verdere investeringen in de petrochemische productie en logistiek.

Het klimaat van Salvador komt overeen met dat van Köppen Af – tropisch regenwoud met passaatwinden – met stabiele temperaturen en een uitgesproken luchtvochtigheid. De jaargemiddelden schommelen binnen een smalle band rond de 26 °C. De regenval concentreert zich van april tot en met juni, met elke maand vaak meer dan 200 millimeter neerslag, terwijl december en januari een relatieve rustperiode kennen met minder dan 100 millimeter neerslag per maand. Deze equatoriale consistentie bepaalt het dagelijks leven: hitte en neerslag bepalen het ritme van straatmarkten, strandbezoeken en religieuze festivals.

Toerisme staat nationaal op de tweede plaats, na Rio, en is gebaseerd op erfgoed, stranden en een cultureel spektakel. In de smalle steegjes van Pelourinho worden begeleide wandelingen, capoeira-demonstraties en architectuurrondleidingen georganiseerd, terwijl de waterkant wemelt van visrestaurants en ambachtelijke kraampjes. Buiten de stad zijn er mogelijkheden voor dagtochten naar het eiland Itaparica aan de overkant van de baai, bereikbaar per autoveerboot, en Morro de São Paulo op het eiland Tinharé, bereikbaar per snelle boot of regionale vlucht. Het lommerrijke stuk van snelweg BA-099, ook wel de "Kokoslijn" genoemd, verbindt een reeks Atlantische stranden noordwaarts richting Sergipe.

Salvador heeft ook vier belangrijke parken. Jardim dos Namorados en het aangrenzende Costa Azul Park beslaan vijftien hectare in Pituba, met een amfitheater, speeltuinen en sportvelden. Het Stadspark, gerenoveerd in 2001, omvat Praça das Flores, met meer dan vijfduizend sierlijke exemplaren. Het Ecologisch Park Pituaçu beslaat 450 hectare Atlantisch bos, rondom een ​​kunstmatige vijver uit 1906; het 38 kilometer lange fietspad en het openluchtmuseum Cravo – met totems en sculpturen van Mario Cravo – bieden een stedelijke oase.

De lokale gastronomie, doordrenkt met zeevruchten en West-Afrikaanse ingrediënten, behoort nog steeds tot de meest karakteristieke van Brazilië. Palmolie (azeite-de-dendê) en kokosmelk vormen de basis van gerechten zoals moqueca baiana en bobó-de-camarão; acarajé en abará, kruimelige beignets van deeg van zwarte ogenbonen, dienen tevens als rituele offers tijdens Candomblé-ceremonies. Markten zoals São Joaquim en Sete Portas houden eeuwenoude culinaire tradities in stand: mocotó-stoofschotels op vrijdagavond, caldeiradas met krab en oestertacinhas, geserveerd vanaf kraampjes aan het strand. Aan strandpromenades en in restaurants in Pelourinho worden vatapá, caruru en cocada-snoepjes geserveerd, gemaakt van suikerrietmelasse en geraspte kokosnoot. Ook de internationale en regionale Braziliaanse keuken floreert, met specialiteiten uit Minas Gerais die in de buurt van het historische centrum te vinden zijn.

Deputado Luís Eduardo Magalhães International Airport ligt achtentwintig kilometer ten noorden van het centrum. De passagiersterminal is verweven met zandduinen en laag struikgewas – een route die alom geprezen wordt om zijn kustpanorama's. De stedelijke expansie heeft de oorspronkelijke vestingwerken ingehaald; de achttiende-eeuwse stadswallen maken nu plaats voor buurtclusters uit de twintigste en eenentwintigste eeuw. Tegenwoordig is Salvador administratief verdeeld in zeventien zones, die elk meerdere bairros omvatten waarvan de lokale namen nog steeds in postadressen voorkomen. Hedendaagse hoogbouw – zowel woningen als winkels – verrijst naast gerestaureerde koloniale woningen, wat een stad weerspiegelt die voortdurend in wisselwerking staat met verleden en heden.

Salvadors complexe gelaagdheid – koloniale fundamenten, de vitaliteit van de Afrikaanse diaspora, moderne aspiraties – geeft de stad een unieke resonantie. Je treft hier een blijvende dialoog aan tussen golven en steen, traditie en transformatie, waarvan het ritme niet alleen weerklinkt in de straten en oevers, maar ook in het hart van de inwoners.