Adelboden

Adelboden ligt op een zuidelijk terras aan het einde van de Engstligen-vallei in het westelijke Berner Oberland. De 87,61 vierkante kilometer grote gemeente beslaat hoogtes van 1045 meter in de vallei tot 3242 meter boven de Grossstrubel. In december 2020 telde deze berggemeente 3343 inwoners, gelegen in het Zwitserse district Frutigen-Niedersimmental. De dorpskern – verankerd door de kerk en de hoofdstraat – ligt op 1350 meter hoogte en biedt een indrukwekkend uitzicht op de Engstligen-watervallen en het statige massief van de omliggende bergtoppen.

De ligging van het dorp weerspiegelt een samensmelting van alpiene en subalpiene ecosystemen, waar naaldbossen zich vermengen met uitgestrekte alpenweiden en gecultiveerde pastorale hellingen. Zuidwaarts baant de rivier de Engstligen zich een weg door steile rotswanden alvorens zich in een dubbele waterval 375 meter naar beneden te storten en zo een van de meest indrukwekkende natuurverschijnselen van de regio te vormen. Daarboven ontvouwt zich op twee kilometer hoogte het Engstligenalp-plateau, met brede, zacht glooiende weiden die zich uitstrekken tot aan de hoge toppen die de vallei omringen.

Prominente bergtoppen bepalen de horizon: de Lohner tot 3049 meter; de Steghorn tot 3146 meter; de Wildstrubel tot 3243 meter; de Albristhorn tot 2762 meter; de Gsür tot 2708 meter; afgewisseld door lagere, maar onmiskenbare toppen zoals de Fitzer op 2458 meter en de Tschenten op 2025 meter, waar de lokale bergtrein naar boven klimt. Deze hoogten omlijsten een landschap dat tegelijk ruig en sereen pastoraal is, met alpenweiden afgewisseld met steile rotspartijen en doorsneden door sneeuwvelden en bescheiden gletsjerresten.

Het grondgebruik binnen de gemeente weerspiegelt het agrarisch erfgoed en de toewijding aan natuurbehoud. Eenenveertig procent van het grondgebied van Adelboden is bestemd voor landbouwactiviteiten – voornamelijk seizoensgebonden alpenweiden – terwijl 18,2 procent nog steeds bedekt is met een bladerdak, waarvan 14,4 procent dicht bebost is. De bebouwde omgeving, met wegen en bouwwerken, beslaat slechts 2,5 procent van het land, terwijl stromend water 1,7 procent uitmaakt. De resterende 36,2 procent wordt geclassificeerd als onproductief: bijna een kwart is te rotsachtig voor vegetatie, naast gebieden met schaars struikgewas en kleine gletsjervelden.

Administratief gezien ging Adelboden op 31 december 2009 over van het opgeheven Amtsbezirk Frutigen naar zijn huidige indeling binnen de Verwaltungskreis Frutigen-Niedersimmental op 1 januari 2010. De geschiedenis van het dorp gaat zes eeuwen terug en werd voor het eerst gedocumenteerd in 1409 onder het Latijnse toponiem "in valle Adelboden", gevolgd door een verwijzing in 1453 als "Adelboden alias silva". Nog eerder, in 13e-eeuwse oorkonden, worden de Engstligenalp en Silleren Alpen genoemd, en hun seizoenshoeders aangeduid als "bosbewoners", een knipoog naar een bestaan ​​dat gebonden was aan beboste hellingen en bergweiden.

Tegen de 15e eeuw had de gemeenschap een eigen kerk gesticht en meer dan vijftig huisbewoners in leven gehouden die de toelage van de predikant toezegden. De omarming van de Reformatie in de 16e eeuw leidde tot het vertrek van de katholieke priester over de Hahnenmoospas naar het katholieke Fribourg, wat een spirituele heroriëntatie van Adelboden markeerde. Door de eeuwen heen bleef het dorp relatief geïsoleerd: de toegang tot het naburige Frutigen vereiste het nemen van de steile zuidflank van de Engstligen-vallei, een route die vaak geblokkeerd werd door winterstormen. Aan het einde van de 19e eeuw werd een weg aangelegd langs de Entschlige, waardoor de connectiviteit van Adelboden werd verbeterd en de stad met de rest van de wereld werd verbonden.

De wortels van het toerisme in Adelboden gaan terug tot de jaren 1870, toen een plaatselijke onderwijzer het eerste pension opende, dat later uitgroeide tot Hotel Hari im Schlegeli, nog steeds in familiebezit. Aan het begin van de 20e eeuw nam de bevolking sterk toe, omdat bezoekers kwamen voor de berglucht en de landelijke rust. In 1903 introduceerde Sir Henry Lunn hier de eerste pakketreizen voor wintersporten, en in de jaren 1930 brachten gondels en stoeltjesliften gasten naar Engstligenalp en Silleren, als aanvulling op de busverbindingen die tot in de jaren 1980 bleven bestaan.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende de afzondering van Adelboden een ander doel: hotels en chalets huisvestten geïnterneerden uit Groot-Brittannië, Duitsland, Polen, Rusland, Tsjecho-Slowakije en Frankrijk. Het kamp, ​​dat door de Amerikaanse bewoners "Camp Maloney" werd genoemd – naar de eerste Amerikaanse geïnterneerde die stierf – onderstreepte het Zwitserse beleid van neutraliteit tijdens de oorlog en internering ver van de frontlinies.

De belangrijkste attracties van Adelboden combineren natuurlijke dramatiek met cultureel leven. De Engstligenwatervallen, waar de rivier 375 meter hoogte verliest in steile rotsspleten, nodigen uit tot zowel stille bewondering als seizoensrituelen. Elk begin van de zomer beklimmen 350 koeien een smalle richel op weg naar de Engstligenalp, een schouwspel dat de blijvende band tussen herders en bergweiden onderstreept. De Engstligenalp zelf, een uitgestrekt plateau op 2000 meter hoogte, biedt alpiene rust te midden van hoge bergtoppen. In het dorp herbergt de kerk glas-in-loodwerken uit het begin van de 20e eeuw van Augusto Giacometti, waarvan de kleur en vorm een ​​contemplatieve stilte uitstralen. Vlakbij fungeert ons chalet als een wereldcentrum voor padvindsters en padvindsters, dat internationale bijeenkomsten aantrekt tegen een alpiene achtergrond.

Jaarlijkse culturele evenementen kenmerken de kalender: de FIS Alpine World Cup-wedstrijden in januari testen de beste atleten ter wereld op het technisch veeleisende reuzenslalomparcours van Chuenisbärgli. Juli brengt het Vogellisi-festival met livemuziek, de Vogellisi Lauf-bergloopwedstrijd en een kamermuziekfestival dat intieme zalen vult met afgemeten klanken. Op 30 december voert de Langlaufnacht langlaufloipes langs de hoofdweg, waarmee een traditie van gemeenschappelijke wintersport nieuw leven wordt ingeblazen.

Demografisch gezien telde de gemeente in 2020 3.343 inwoners. Een volkstelling uit 2010 registreerde 6,9 ​​procent van de inwoners als buitenlander. Tussen 2000 en 2010 verschoof de bevolking marginaal met -0,2 procent – ​​de migratie nam met 1,2 procent af, terwijl natuurlijke aanwas 2,2 procent bijdroeg. In 2000 was Duits de moedertaal voor 95 procent van de inwoners, gevolgd door Servo-Kroatisch (1 procent), Portugees (0,9 procent), Frans, Italiaans en Reto-Romaans in kleinere percentages. De genderverdeling in 2008 bedroeg 49,1 procent mannen en 50,9 procent vrouwen, waarbij de Zwitserse nationaliteit 93 procent van het totaal uitmaakte. Geboorteplaatsgegevens voor 2000 geven aan dat 58,4 procent van de inwoners in Adelboden is geboren, 18,3 procent elders in het kanton, 10 procent in andere Zwitserse regio's en 8 procent buiten de Zwitserse grenzen.

De leeftijdsverdeling in 2010 liet zien dat 23,6 procent jonger was dan 20 jaar, 56,6 procent tussen de 20 en 64 jaar en 19,8 procent ouder dan 64. De huwelijksstatistieken van 2000 telden 1.600 alleenstaanden, 1.771 gehuwden, 204 weduwe/weduwnaar en 59 gescheiden. De huishoudenssamenstelling bestond uit 478 eenpersoonshuishoudens en 152 huishoudens met vijf of meer leden. Van de 3.223 appartementen die in 2000 werden geregistreerd, was 41,8 procent permanent bewoond, 53,4 procent seizoensgebonden bewoond en stond 4,8 procent leeg; in 2011 was het leegstandspercentage gedaald tot 0,06 procent, met nieuwbouw op 5,3 eenheden per 1.000 inwoners.

Taalkundig gezien behoort het lokale dialect – het Adelbodnertütsch – tot de hoogste Alemannische groep, met invloeden uit zowel het Berner Oberland als het Wallis. De tonale en lexicale kenmerken ervan kenmerken een veerkrachtige culturele identiteit, gevormd door het bergleven.

Economisch gezien ondersteunt Adelboden een diverse mix van landbouw, lichte industrie en diensten. Toerisme biedt werk aan ongeveer 490 mensen; overige diensten 500; bouw 310; automobielindustrie 30; mineraalwaterproductie 45; landbouw 45 voltijds; en taxidermie 16. De werkloosheid bedroeg 1,29 procent in 2011. In 2008 bereikte de totale werkgelegenheid 2.084: 366 in de primaire landbouw verdeeld over 133 bedrijven; 617 in secundaire sectoren - productie (15,2 procent) en bouw (77,6 procent) binnen 57 bedrijven; en 1.101 in tertiaire diensten verdeeld over 150 vestigingen. Van deze dienstverlenende functies waren detailhandel en autoreparatie goed voor 23,7 procent, goederenvervoer voor 13,6 procent, horeca voor 41 procent, terwijl informatie, financiën, technische beroepen, onderwijs en gezondheidszorg de rest vormden. De mobiliteit van de beroepsbevolking zorgde voor 224 forenzen die de stad binnenkwamen en 211 die de stad verlieten, waardoor Adelboden een kleine netto-importeur van arbeid was. De vervoermiddelen naar het werk in 2000 waren het openbaar vervoer (9,7 procent) en de auto (38,1 procent).

In 2000 bestond de religieuze overtuiging van de ondervraagden uit 66,2 procent aanhangers van de Zwitserse Hervormde Kerk, 6,1 procent rooms-katholiek, 1,0 procent orthodox, 32,3 procent aanhangers van andere christelijke denominaties, met een kleine groep joden, moslims, boeddhisten en andere geloven, en 1,98 procent agnostisch of atheïstisch, plus 6,44 procent niet-respondenten.

De toeristische infrastructuur past zich aan het seizoensritme aan. De zomer biedt 200 kilometer aan gemarkeerde wandelpaden, van glooiende dalpromenades tot technische bergklimroutes; kabelbanen en stoeltjesliften stijgen naar hooggelegen weiden; mountainbikeroutes doorkruisen steile hellingen; modelvliegtuigliefhebbers vinden er werkplaatsen en alpinevliegvelden; paragliding, tennis en wellnessfaciliteiten vullen de natuuractiviteiten aan. De winter transformeert het terrein voor alpineskiërs met 170 kilometer aan pistes – waaronder de World Cup Chuenisbärgli reuzenslalompiste – 23 kilometer aan langlaufloipes en 74 kilometer aan winterwandelpaden. Snowboarders geven de voorkeur aan aangewezen freestyle- en freeridezones; de Langlaufnacht houdt de gemeenschappelijke betrokkenheid bij de sneeuw in stand.

Op 9 juli 2005 werd Adelboden gecertificeerd als het eerste Zwitserse wellnessresort in de Alpen, waarmee de investeringen in spa- en gezondheidsvoorzieningen formeel werden vastgelegd. Het ruimere skigebied Adelboden-Frutigen-Lenk verenigt 56 liften en een veelzijdig winterterrein. Naast skimogelijkheden biedt de recreatie- en sportarena ook ijshockey, kunstschaatsen, curling, een eigen curlingbaan, een klimhal met bouldermogelijkheden, een bowlingbaan en een restaurant. Sinds 1956 is Chuenisbärgli het decor voor FIS World Cup-wedstrijden.

Tot het immateriële erfgoed van het dorp behoort het dialectliedje “Vogel-Lisi”, dat zijn oorsprong vindt in de jaren 50. Het verhaal over een lokale medicijnvrouw is terug te vinden op souvenirs en bij evenementen, van festivals tot hardlooptochten in de bergen.

Klimaattechnisch valt Adelboden binnen de Köppen “Cfb”-classificatie: milde zomers met koele nachttemperaturen, het hele jaar door veel neerslag, aanhoudende bewolking in de winter en seizoensgebonden pieken in de zon in de zomermaanden.

De toegang blijft doelbewust: één weg vanaf Frutigen, zelf aan de Lötschberg-spoorlijn, kanaliseert al het verkeer. Postbussen onderhouden elk uur verbindingen, terwijl bergpassen – Bunderchrinde naar Kandersteg, Hahnenmoos naar Lenk, Chindbettipas en Gemmi naar Wallis – als wandelpaden blijven bestaan ​​binnen de langeafstandsroute Alpenpas tussen Sargans en Montreux. De voltooiing van de Hoher Steg-brug over de Engstlige in 1884 verving steile, kronkelige lokale wegen en bevorderde de economische integratie. Technische maatregelen – keermuren, netten, lawinebarrières en tunnels – hebben het risico op steenslag en sneeuwverschuivingen in het Niesengebergte verminderd, hoewel natuurrampen de weg tot januari 2018 dagenlang hebben afgesloten.

De identiteit van Adelboden komt voort uit de synthese van alpiene ecologie, agrarische traditie, seizoenstoerisme en veerkrachtig gemeenschapsleven. De ritmes – gekenmerkt door koeiendrijven, wereldbekerwedstrijden, festivalmelodieën en de stille sneeuwval – bevestigen een plek die wordt gekenmerkt door hoogte, geschiedenis en menselijk rentmeesterschap.