Granada

Granada, de hoofdstad van de gelijknamige provincie in Andalusië, Spanje, telt 227.383 inwoners binnen de gemeentegrenzen – 231.775 als het om het bredere rechtsgebied gaat – en ligt op een strategische locatie op 738 meter boven zeeniveau aan de voet van de Sierra Nevada. Gelegen op de plaats waar de rivieren Darro, Genil, Monachil en Beiro samenkomen, behoort de stad tot de comarca Vega de Granada en ligt op amper een uur rijden van de Costa Tropical aan de Middellandse Zee. De nabijheid van het skistation Sierra Nevada, waar in 1996 de FIS Wereldkampioenschappen Alpineskiën plaatsvonden, getuigt van de bijzondere combinatie van berg- en zeelandschap.

De vlakten van de Vega de Granada, gevoed door smeltwater afkomstig van de Sierra Nevada en haar zijketens, strekken zich westwaarts uit via Archidona en Antequera en oostwaarts richting Guadix, Baza en Huéscar. De rivier de Genil doorsnijdt het stedelijk weefsel in een oost-west richting, terwijl de Monachil het in het westen verbindt; samen hebben deze waterwegen het omliggende gebied vruchtbaar gemaakt voor granen, suikerriet en tabak, evenals olijf-, citrus- en granaatappelboomgaarden – vandaar het heraldische symbool van de stad. Het klimaat draagt ​​tegelijkertijd de stempel van een hete mediterrane zomerzon – met gemiddelde maxima van 34 °C in juli en incidentele stijgingen boven de 45 °C in de zomer van 2017 – en een koele, vochtige winter met nachtelijke vorst en sporadische sneeuwval.

Archeologisch bewijs bevestigt de aanwezigheid van mensen op de heuvel van Albaicín al in de 7e eeuw v.Chr., later gevolgd door Iberische, Romeinse en Visigotische nederzettingen. Het was echter pas in de 11e eeuw, onder de Ziridische Taifa van Granada, dat de huidige kern een stedelijke betekenis kreeg binnen Al-Andalus; vervolgens vestigde het Nasrid-emiraat hier twee eeuwen lang zijn hoofdstad, waarmee een staatsvorm werd gecreëerd die bleef bestaan ​​tot de verovering door de katholieke monarchen in 1492. De christelijke herinrichting van de stad voltrok zich geleidelijk in de 16e eeuw, toen moskeeën werden omgebouwd tot parochiekerken en de overblijfselen van islamitische instellingen – bimaristans, hammams en paleisachtige binnenplaatsen – een nieuwe bestemming kregen binnen een opkomende christelijke orde.

Overlappende architectonische lagen getuigen van deze opeenvolging: de Nasrid-paleizen van het Alhambra, met hun tegelmozaïeken, gebeeldhouwde stucwerk en muqarnas-gewelven, staan ​​naast de sobere renaissance van het onvoltooide paleis van Karel V; mudejar-kunstenaars leverden houten plafonds en sierlijk metselwerk aan de 16e-eeuwse gebouwen, terwijl de daaropvolgende eeuwen barokke uitbundigheid en churriguereske flamboyantie toevoegden aan kathedralen en openbare gebouwen. In het Albaicín verenigen overblijfselen van 11e-eeuwse Zirid-muren en 14e-eeuwse Nasrid-versterkingen zich met renaissancekerken die op voormalige moskeeterreinen zijn gebouwd; carmens – traditionele huizen met ommuurde boomgaarden – omsluiten Nasrid-herenhuizen zoals Casa de Zafra en Dar al-Horra.

Als modern onderwijscentrum trekt de Universiteit van Granada bijna 47.000 studenten aan, verdeeld over vijf campussen. Deze studenten bepalen het demografische profiel van de stad – zo'n 3,3 procent van de inwoners heeft geen Spaans staatsburgerschap, waarvan de grootste groep uit Zuid-Amerika komt. Sinds de jaren negentig heeft een lichte migratie naar voorsteden de stedelijke groei getemperd, maar de gemeentelijke balans blijft gedomineerd door een vrouwelijke meerderheid van 53,85 procent, terwijl mannen 46,15 procent van de bevolking uitmaken.

De wijken van Granada roepen een gelaagde geschiedenis en heden op. Realejo, ooit de Joodse wijk onder het bewind van de Nasriden, ontvouwt zich nu als een aaneenschakeling van villa's – Los Cármenes – waarvan de aangelegde patio's uitkomen op smalle straatjes. In Cartuja deelt het kartuizerklooster, gebouwd in laatgotische stijl en uitbundig versierd in barokstijl, de wijk met bouwwerken uit de universiteitstijd. Bij Bib-Rambla opent de gelijknamige poort, ooit bekend als Bab al-Ramla, nu culinaire terrassen en de Arabische bazaar van de Alcaicería. Zaidín, ooit een arbeiderswijk en nu steeds populairder, heeft een zaterdagse mercadillo waar verkopers producten, textiel en diverse curiosa verkopen; de bewoners zijn onder meer gemeenschappen uit Noord- en West-Afrika, China en Latijns-Amerika. Sacromonte ligt boven de rivier de Darro en is nog steeds synoniem met de Gitano-grotwoningen en de Zambra Gitana, de flamencodans met invloeden uit het Midden-Oosten. De stad wordt als culturele omgeving bewaard door het Centro de Interpretación del Sacromonte.

Op landbouwkundig vlak levert het achterland van Granada gerst, tarwe, suikerriet en tabak, naast olijven, citrusvruchten, vijgen, amandelen en granaatappels; suikerraffinage blijft bestaan ​​binnen de verwerkende industrie, en de wijnbouw draagt ​​bij aan een export van in totaal ongeveer $ 1,3 miljard in 2020. De komst van een metro met één lijn in september 2017 – oorspronkelijk begonnen in 2007, maar vertraagd door de economische recessie – verbindt Granada met Albolote, Maracena en Armilla, terwijl lokale bussen en luchthavenbussen, geëxploiteerd door bedrijven zoals Transportes Rober en Alsa, intra- en interlokale routes bedienen. Treinverbindingen omvatten diensten voor korte, middellange en lange afstanden, waaronder hogesnelheidstreinen (AVE) via Antequera-Santa Ana; taxi's, herkenbaar aan hun witte kleurstelling met een groene streep, verbinden ritten binnen de stad. Forenzen brengen gemiddeld 42 minuten per dag door met het openbaar vervoer, waarbij ze ongeveer tien minuten wachten bij haltes en ongeveer 2,7 kilometer per rit afleggen.

Bovenop de Sabikaheuvel biedt het Alhambra een panoramisch uitzicht over Granada en de Sierra Nevada. De bouw ervan begon in 1238 door Mohammed I Ibn al-Ahmar op eerdere forten en ontwikkelde zich tijdens de regeerperiodes van Yusuf I en Mohammed V tot een zelfstandige koninklijke stad, compleet met moskee, baden, werkplaatsen, leerlooierij en waterwegen. De belangrijkste paleizen – Mexuar, Comares, het Paleis van de Leeuwen en het Partal – en het fort Alcazaba liggen in binnenplaatsen versierd met geometrische en plantaardige motieven, verweven met Arabische inscripties. Na de Reconquista werd het Alhambra het hof van de katholieke vorsten – waar Columbus zijn aanstelling kreeg – en onderging het renaissance-uitbreidingen, met name het paleis van Karel V en de kleedkamer van de koningin. De verwaarlozing en gedeeltelijke sloop van het terrein door Franse troepen in 1812 leidde in de 19e eeuw tot een herontdekking door romantische reizigers zoals Washington Irving; De systematische restauraties duren tot op heden voort, waardoor de UNESCO-werelderfgoedstatus sinds 1984 behouden blijft.

Oostwaarts, in het zomerpaleis Generalife – oorspronkelijk aangelegd door Mohammed II en Mohammed III – zijn de Nasrid-tuinen behouden, geflankeerd door paviljoens, ooit verbonden door een ommuurde gang met het Alhambra; Spaanse interventies uit de Renaissance, aangevuld met 20e-eeuwse "Nieuwe Tuinen", weerspiegelen Italiaanse en Moorse invloeden. De kathedraal van Granada, gebouwd boven de Nasrid-moskee vanaf het begin van de 16e eeuw, maakt onder Diego Siloe een overgang van een aanvankelijk gotische ambitie naar een volledig renaissance-esthetiek. Het vijfschepige grondplan en de kooromgang zijn geïnspireerd door Toledo; barokke versieringen zoals Alonso Cano's herontwerp van de gevel uit 1664 en Hurtado Izquierdo's tabernakel uit 1706 ontvouwen zich tussen Korinthische zuilengalerijen en gewelfde plafonds. Ernaast ligt de Koninklijke Kapel in Isabella-gotiek, die in 1505 door Enrique Egas werd geopend en later werd verrijkt met renaissancegraven en kunst uit de 17e en 18e eeuw. Hier liggen Ferdinand en Isabella begraven, samen met Johanna van Castilië en Filips I.

Andere overblijfselen van Granada's spirituele en maatschappelijke erfgoed zijn onder meer de overgebleven moskeeën van het Albaicín, die nu kerken zijn geworden, de abdij en de collegiale instellingen van Sacromonte, gesticht in de 17e eeuw om omstreden relikwieën te bewaren, en het Convento de San Jerónimo. Het Kartuizerklooster, gebouwd in 1506 op een waterrijke almunia, is in de loop van drie eeuwen ontstaan ​​op initiatief van Gonzalo Fernández de Córdoba; het platereske portaal leidt naar een binnenplaats met Dorische zuilen en een kerk waarvan het barokke tabernakel en het sancta sanctorum de Spaanse kunst belichamen, met hun vergulde houtsoorten en frescokoepels die een kerkelijke triomf oproepen. Een nieuwe moskee, ingewijd in 2003 in het Albaicín, biedt plaats aan zo'n 500 gelovigen. Het ontwerp is van Renato Ramírez Sánchez en werd gerealiseerd na jaren van overleg en gefinancierd door donaties uit Europa en de Arabische wereld. Aan de Carrera del Darro staat het renaissancepaleis van de markies van Salar, waar nu het museum El Patio de los Perfumes is gevestigd. De patio's geuren naar geschiedenis en botanische geuren.

De musea en monumenten van Granada reiken verder dan deze markante locaties: de 14e-eeuwse Corral del Carbón; de archeologische collectie van het Castril Paleis; het Museum voor Schone Kunsten; het middeleeuwse badhuis El Bañuelo; de overblijfselen van de Madraza; het Hospital de San Juan de Dios; en het Palacio de los Olvidados, dat de erfenis van de Inquisitie in ere houdt. Sinds 1988 is er een monument ter ere van Judah ben Saul ibn Tibbon, waarmee de meervoudige erfenis van de stad wordt benadrukt.

Het culinaire erfgoed van Granada weerspiegelt de Arabisch-Joodse gebruiken van Andalusië – specerijen zoals komijn, koriander, kaneel en honing geven smaak aan soepen en stoofschotels – terwijl de christelijke invloed na de Reconquista varkensvlees een prominente rol gaf. Bonen met ham, de Sacromonte tortilla (met hersenen en kalfsvlees) en papas a lo pobre – aardappelen met ei, paprika en varkensblokjes – getuigen van de vindingrijkheid van het platteland. Hartige potajes – San Antóns januaristoofpot, kool, sperziebonen met venkel, distel en pompoenstoofschotels – houden de winterkracht in stand. Zoete lekkernijen, veelal bedacht door kloosterzusters, variëren van pestiños en mantecados tot aljojábanas en vijgenbrood, terwijl de ham en charcuterie van Trevélez uit de hooglanden nog steeds de boventoon voeren. Uniek in de tapascultuur van Granada is dat je bij je drankje kleine hapjes krijgt. Hierdoor is het bezoeken van verschillende bars in de avonduren een even sociaal ritueel als een smaakvolle bezigheid.

Op het gebied van vrije tijd houdt Granada de levende traditie van flamenco in stand met de zambras van Sacromonte – heropleving van Gitano-bruidsceremonies uitgevoerd in grotten – en formele tablaos in het Albaicín. Jaarlijkse festivals met muziek, dans, jazz, film en tango brengen leven in het Manuel de Falla Auditorium en het Congrespaleis, terwijl religieuze, burgerlijke en culturele feesten de kalender accentueren met processies, concerten en openluchtvieringen. Zo presenteert Granada zich, te midden van haar rivieren en heuvels, paleizen en patio's, niet als een vaststaand tableau, maar als een levend palimpsest: een stad waarvan de lagen van rijk en de ondergang van het rijk, waarvan de menselijke verhalen en de natuurlijke omgeving samensmelten tot een unieke stedelijke vorm die zich blijft ontwikkelen in de cadans van de geschiedenis.