San Marino

San Marino, officieel de Republiek San Marino, is een soevereine microstaat in Zuid-Europa, volledig omsloten door Italië. Het ligt op de noordoostelijke hellingen van de Apennijnen, beslaat 61 vierkante kilometer en telde in 2025 ongeveer 34.000 inwoners. De stad San Marino, de hoofdstad, bekroont Monte Titano op 749 meter boven zeeniveau, terwijl het grootste bevolkingscentrum, Dogana in Serravalle, zich dichter bij de laaglanden uitstrekt. Als het op vier na kleinste land ter wereld en het op twee na kleinste land van Europa, combineert San Marino een eeuwenoude oorsprong, duurzame instellingen en een ruig landschap om een ​​eigen identiteit te behouden op het Italiaanse schiereiland.

De oorsprong van San Marino vindt zijn oorsprong in een legende. Rond 301 n.Chr. zou Sint Marinus, een steenhouwer die op het eiland Rab voor religieuze vervolging op de vlucht was, een christelijke gemeenschap hebben gesticht op de top van de Monte Titano. In de daaropvolgende eeuwen groeide die nederzetting uit tot een versterkte commune waarvan de autonomie de opkomst en ondergang van verschillende rijken overleefde. Tegen 1600 werd in een geschreven grondwet – die nog steeds van kracht is – het republikeinse bestuur vastgelegd, waardoor San Marino de oudste nog bestaande constitutionele republiek ter wereld werd. Tijdens de tumulten van de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen onderhandelden Sammarinese staatslieden behendig over hun onafhankelijkheid. Een vroege vriendschap met Napoleon Bonaparte en later asiel aangeboden aan Italiaanse republikeinen, waaronder Giuseppe Garibaldi, droegen bij aan de beveiliging van de grenzen van de republiek. Zelfs Abraham Lincoln voelde zich geroepen om ereburgerschap te verlenen, waarbij hij de eerbiedwaardige instellingen van San Marino prees als voorbeeldig.

De regering van San Marino blijft gekenmerkt door dat erfgoed. Een eenkamerige Grote en Algemene Raad, gekozen door middel van algemeen kiesrecht, kiest elke zes maanden twee Kapiteins-Regentes, één uit elk van de leidende politieke partijen. Deze twee staatshoofden delen gelijke bevoegdheden, presideren de wetgevende macht en vertegenwoordigen de republiek in het buitenland. Op lokaal niveau beheren negen castelli – of gemeenten – elk geleid door een Capitano di Castello en een raad, de burgerlijke zaken; daarbinnen vertegenwoordigen vierenveertig curazie (parochie-onderverdelingen) kleinere gemeenschappen of buurten.

Het landschap van de republiek wordt gedomineerd door de Monte Titano en zijn bergruggen, waardoor er weinig vlak land overblijft. Het klimaat is vochtig, subtropisch met continentale invloeden: de zomers variëren van warm tot heet, de winters koel met frequente zware sneeuwval boven de 400 meter. De neerslag is het hele jaar door goed verdeeld, wat de inheemse sclerofiele en semi-loofbossen die de hellingen bedekken, voedt. Recente metingen wijzen echter uit dat de ecologische integriteit van het landschap tot de laagste ter wereld behoort. De rivier de Ausa, 55 meter boven zeeniveau, markeert het laagste punt en stroomt oostwaarts de Marecchia in voordat het de Adriatische Zee bereikt. Afgezien van seizoensgebonden stromen, zijn er geen meren of poelen die de steile valleien onderbreken.

Ondanks zijn geringe omvang heeft San Marino een gediversifieerde economie. De financiële sector, de lichte industrie – met name elektronica en keramiek –, de detailhandel en het toerisme leveren allemaal een substantiële bijdrage. De republiek is geen lid van de Europese Unie, maar gebruikt volgens afspraken de euro en geeft eigen herdenkingsmunten uit die zeer gewaardeerd worden door verzamelaars. Tot 2002 diende de Sammarinese lire, gekoppeld aan de Italiaanse lire, als betaalmiddel. De landbouwproductie concentreert zich op wijn en kaas, hoewel de meeste basisvoedingsmiddelen uit Italië worden geïmporteerd. Filatelie genereert ook inkomsten: de postzegels van San Marino, die alleen binnen de grenzen geldig zijn, worden internationaal aan filatelisten verkocht. Gemeten naar bruto binnenlands product (koopkrachtpariteit) per hoofd van de bevolking behoort de republiek tot de rijkste ter wereld, en volgens de Human Development Index staat het ongeveer op de drieënveertigste plaats wereldwijd.

Demografisch gezien telde San Marino in september 2023 33.896 inwoners. Hiervan hebben ongeveer 28.200 de Sammarinese nationaliteit, bijna 4.900 zijn Italiaanse staatsburgers en zo'n 800 komen uit andere landen. Ongeveer 13.000 Sammarinezen wonen in het buitenland, voornamelijk in Italië, de Verenigde Staten, Frankrijk en Argentinië. Italiaans is de officiële taal, terwijl een bedreigd Romagnol-dialect van het Sammarinees onder oudere inwoners voortleeft. De overgrote meerderheid van de inwoners – meer dan 97 procent – ​​belijdt het katholieke geloof, hoewel er geen staatsgodsdienst is vastgesteld; de kerkelijke jurisdictie valt volledig onder het bisdom Montefeltro, waarvan de bisschop in Italië resideert.

De connectiviteit over de steile heuvels van San Marino is afhankelijk van een bescheiden maar gevarieerd vervoersnetwerk. De San Marino-snelweg met twee rijbanen verbindt Serravalle en Dogana met Borgo Maggiore en verder naar Italië, waar hij overgaat in de SS 72 richting de A14. Binnen de republiek vertrekken acht buslijnen vanuit de hoofdstad, die alle belangrijke kastelen en het ziekenhuis bedienen, terwijl Italiaanse diensten nabijgelegen Italiaanse steden verbinden met grensnederzettingen. Taxi's vullen deze diensten aan. Een gevierde attractie is de Funivia di San Marino, de kabelbaan die in 1959 werd ingehuldigd en die elke vijftien minuten in twee minuten van Borgo Maggiore naar de hoofdstad klimt. Deze kabelbaan vervoert jaarlijks zo'n half miljoen passagiers en biedt een panoramisch uitzicht over de Adriatische vlakte. Er rijden ook touringcars tussen de stad San Marino en Rimini, die de reis in minder dan een uur voltooien.

Vliegreizen vereisen overstap naar naburige Italiaanse luchthavens: Federico Fellini International Airport in Rimini, Luigi Ridolfi in Forlì, Raffaello Sanzio in Ancona of Guglielmo Marconi in Bologna. San Marino heeft een concessie op de luchthaven van Rimini en een klein aandeel in het beheer ervan, maar heeft daar geen douanekantoren. Vliegveld Torraccia, een grasveld nabij Domagnano, is bestemd voor de algemene luchtvaart en biedt onderdak aan een lokale vliegclub met instructie-, recreatieve en toeristische vluchten. Een historische spoorlijn van 800 meter, heropend in 2012, bewaart de laatste hoefijzervormige bocht van de geëlektrificeerde lijn Rimini-San Marino uit de oorlogstijd, ooit een 31,5 kilometer lange verbinding die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gesloten en daarna werd opgeheven. Pogingen om de volledige lijn nieuw leven in te blazen hebben in beide staten politieke belangstelling gewekt.

Het culturele leven concentreert zich in het historische centrum van de hoofdstad, dat sinds 2008 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat onder de titel "San Marino: Historisch Centrum en Monte Titano". Middeleeuwse stadswallen omringen smalle straatjes met stenen huizen, winkels en restaurants. De drie torens – Guaita (11e eeuw), Cesta (13e eeuw) en Montale (14e eeuw) – staan ​​als een soort schildwacht boven op de bergtoppen van Monte Titano en symboliseren San Marino op de vlag en het wapen. Bezoekers kunnen Guaita en Cesta betreden met een gecombineerd ticket, terwijl Montale, ooit een gevangenis, gesloten blijft. Cesta herbergt het Museum voor Archaïsche Wapens, met een tentoonstelling van wapens uit de middeleeuwen tot de 19e eeuw.

De Sammarinese keuken weerspiegelt haar Italiaanse buren, maar biedt ook karakteristieke lekkernijen. De Torta Tre Monti, een met chocolade omhulde taart met wafeltjes en vernoemd naar de drie torens, is een toonbeeld van lokale zoetigheid. Een bescheiden wijnindustrie produceert regionale druivensoorten en kazen met een gevarieerde textuur en smaak passen bij rustiek brood.

Het autobezit in San Marino behoort tot de hoogste ter wereld, met meer voertuigen dan inwoners. Elke ochtend vullen smalle wegen zich met auto's, waarvan de eigenaren persoonlijke mobiliteit waarderen bij gebrek aan vlak terrein. Toerisme, goed voor meer dan een vijfde van het bbp, trekt jaarlijks bijna twee miljoen bezoekers, die doorgaans twee nachten blijven en het aantal inwoners overtreffen met een verhouding van ongeveer één toerist op drie inwoners.

San Marino's overleving als onafhankelijke republiek, haar unieke bestuur en de integratie van historische structuren met moderne welvaart hebben een natie opgeleverd die haar omvang tart. Binnen een gebied van 61 vierkante kilometer combineert de oudste constitutionele republiek bergpanorama's, middeleeuws erfgoed en hedendaagse bedrijvigheid. De inwoners koesteren de erfenis van Sint Marinus, en reizigers beklimmen kronkelende wegen om getuige te zijn van een staat die al zeventien eeuwen standhoudt – een microkosmos van de Europese geschiedenis, bewaard op een eenzame bergtop.