Jekaterynburg

Jekaterinenburg, gelegen aan de oevers van de rivier de Iset aan de oostelijke rand van het Oeralgebergte, is de vierde stad van Rusland en het administratieve centrum van de oblast Sverdlovsk en het Federaal District Oeral. Met een oppervlakte van 1.111 vierkante kilometer en 1.544.376 inwoners volgens de volkstelling van 2021, neemt de stad een strategische positie in tussen Europa en Siberië. De stad, gesticht in 1723 en van 1924 tot 1991 kortstondig Sverdlovsk genoemd, is zowel een industriële grootmacht als een cultureel centrum. De skyline wordt nu gekenmerkt door moderne wolkenkrabbers en de straten worden gekenmerkt door opvallende constructivistische architectuur.

Jekaterinenburg werd op 18 november 1723 bij decreet van keizer Peter de Grote gesticht en vernoemd naar zijn gemalin, keizerin Catharina I. Vanaf het begin was de stad de mijnhoofdstad van het Russische Rijk, waar de rijke ertsen van de Oeral werden geëxploiteerd en de stad een belangrijke schakel vormde op de Siberische Route, die in 1781 door Catharina de Grote werd geopend. Deze doorgaande weg transformeerde de stad in een toegangspoort voor reizigers en goederen naar de uitgestrekte wildernis van Siberië. Aan het einde van de negentiende eeuw ontwikkelde Jekaterinenburg zich tot een centrum van sociale en politieke onrust, een podium voor revolutionaire bewegingen die de loop van de Russische geschiedenis zouden bepalen. Na de bolsjewistische revolutie werd de stad omgedoopt tot Sverdlovsk ter ere van Jakov Sverdlov, als weerspiegeling van haar nieuwe rol als administratief en industrieel knooppunt onder het Sovjetregime. Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kreeg de stad op 23 september 1991 haar historische naam terug.

Jekaterinenburg, gelegen aan de noordoostelijke rand van Europa, beslaat beboste heuvels die overgaan in de glooiende hellingen van de Oeral. De rivier de Iset doorsnijdt het stedelijk weefsel en stroomt vanuit de bergen de Tobol in. Binnen de grenzen liggen twee meren, het Sjoevaksjmeer en het Sjartasjmeer, terwijl nabijgelegen reservoirs en vijvers zowel recreatie als waterbeheer ondersteunen. Het vochtige continentale klimaat van de stad kent scherp gemarkeerde seizoenen. In de winter kan de temperatuur dalen tot -40 °C onder arctische intrusie en vervolgens boven het vriespunt stijgen tijdens plotselinge dooi, terwijl de zomertemperaturen kunnen schommelen van lichte vorst tot maxima van meer dan 35 °C wanneer warme luchtmassa's vanuit Centraal-Azië aanvoeren. Deze dramatische schommelingen onderstrepen de ligging van de stad op het kruispunt van contrasterende luchtstromen.

De demografische groei gaat hand in hand met de groeiende economie van Jekaterinenburg. Tussen 2010 en 2021 groeide de bevolking met bijna 15 procent, wat zowel interne migratie als natuurlijke aanwas weerspiegelt. De stad strekt zich uit tot buiten haar officiële grenzen en vormt een stedelijke agglomeratie met zo'n 2,2 miljoen inwoners. Deze uitbreiding valt samen met een bouwhausse die meer dan twintig wolkenkrabbers heeft opgeleverd, waaronder de Isettoren, die met 209 meter het hoogste bouwwerk in de Oeral is.

Qua economische output staat Jekaterinenburg op de derde plaats van de Russische steden, alleen overtroffen door Moskou en Sint-Petersburg. De wereldwijde City-600-index van McKinsey rekent Jekaterinenburg tot de grootste stedelijke economieën ter wereld, goed voor 60 procent van het wereldwijde bruto binnenlands product. Met een bruto stedelijk product van 898 miljard roebel in 2015 en een grootstedelijk bruto product van meer dan 50 miljard internationale dollars, heeft Jekaterinenburg zijn positie als financieel en industrieel knooppunt verstevigd.

De economische fundamenten van de stad zijn gebaseerd op de zware industrie, metaalverwerkende bedrijven en defensiebedrijven die dateren uit de Sovjet-hoogtijdagen. In de periode vóór 1991 haalde Sverdlovsk 90 procent van zijn activiteiten uit de maakindustrie, waarvan driekwart ten goede kwam aan de militaire productie. Sinds de markthervormingen van de jaren negentig is de industriële diversificatie toegenomen, wat investeringen in technologie, logistiek en zakelijke dienstverlening heeft aangetrokken. Het hoofdkwartier van het Centrale Militaire District en de Oeral-afdeling van de Russische Academie van Wetenschappen onderstrepen de dubbele rol van Jekaterinenburg als strategisch én intellectueel centrum.

Toerisme is een belangrijke bijdrage gaan leveren aan het imago van de stad. De stad werd in 2015 uitgeroepen tot een van de vijf beste bestemmingen van Rusland in de Global Destination Cities Index en verwelkomde dat jaar 2,1 miljoen bezoekers. De verschuiving van zakelijk naar toeristisch toerisme is duidelijk: waar zakelijke reizigers ooit 80 procent van de bezoekers uitmaakten, was dat in 2015 nog maar 67 procent. Bezoekers komen om plekken te verkennen die verband houden met de laatste Russische tsaar, om de bazhov-traditie van de geologie en folklore van de Oeral te ontdekken en om deel te nemen aan evenementen, variërend van de topconferenties van de Shanghai Cooperation Organisation in 2008-2009 tot de internationale tentoonstelling Innoprom. Als gaststad van het WK voetbal van 2018 presenteerde Jekaterinenburg zijn moderne stadion naast historische bezienswaardigheden.

Een uitgebreid transportnetwerk ondersteunt zowel de handel als het toerisme. Zes federale snelwegen en zeven belangrijke spoorlijnen komen hier samen, waardoor het na Moskou en Sint-Petersburg het derde grootste transportknooppunt van Rusland is. Het knooppunt Jekaterinenburg maakt deel uit van de Trans-Siberische spoorlijn, die het Europese westen verbindt met het Pacifische oosten. Koltsovo International Airport bedient jaarlijks meer dan vijf miljoen passagiers, terwijl een tweede vliegveld bij Aramil regionale vluchten afhandelt. Binnen de stad vervoert een metrolijn met negen stations bijna vijftig miljoen reizigers per jaar, naast tram-, trolleybus- en busdiensten die ooit honderden miljoenen reizigers per jaar vervoerden. Een groeiende ringweg en een netwerk van overstappunten met meerdere verdiepingen lossen de chronische congestie op die wordt veroorzaakt door de snelle groei van het autobezit, dat nu ongeveer 410 voertuigen per 1000 inwoners bedraagt.

Het culturele landschap van Jekaterinenburg is zowel diepgaand als gevarieerd. Zo'n vijftig bibliotheken, waaronder de Universele Wetenschappelijke Bibliotheek van de Oblast Sverdlovsk en de Centrale Stadsbibliotheek AI Herzen, ondersteunen wetenschappelijke activiteiten. Er zijn meer dan vijftig musea, met collecties variërend van de iconen van Nevjansk in het Iconenmuseum van Nevjansk tot de Shigircollectie, 's werelds oudste houten sculptuur, daterend van ongeveer 11.500 jaar geleden. Het Museum voor Schone Kunsten van Jekaterinenburg herbergt prestigieuze doeken van Russische schilderkunst, terwijl het gietijzeren paviljoen van Kasli, een UNESCO-geregistreerd meesterwerk uit 1900, deel uitmaakt van de collectie.

Het theaterleven bloeit op locaties zoals het Academisch Theater voor Komische Muziek, het dramatheater, het jeugdtheater en een gerenommeerd poppentheater. Het Jekaterinenburg Opera en Ballettheater won in 2020 vier Gouden Maskers, waaronder die voor Beste Operavoorstelling. Het filmerfgoed van de stad reikt van de eerste bioscoop in 1909 tot de Sverdlovsk Filmstudio, opgericht in 1943, waarvan de producties een nationaal publiek bereikten. Meer dan twintig bioscopen vertonen nu nationale en internationale films.

Muziek galmt ook door de straten van de stad. Rockbands zoals Chaif, Agata Kristi en Nautilus Pompilius zijn hier ontstaan ​​en hebben bijgedragen aan de Oeralrockbeweging. Het Oeral Staatsconservatorium heeft operagrootheden zoals Boris Sjtokolov en Vera Bayeva voortgebracht, en het Oeral Filharmonisch Orkest onder leiding van Dmitri Liss treedt internationaal op. Circuskunsten floreren in het V. I. Filatov Staatscircus, dat in 2012 werd uitgeroepen tot Russisch Circus van het Jaar.

Jekaterinenburg omarmt zowel openbare kunst als architectuur. Er zijn meer dan 140 constructivistische monumenten, van de Witte Toren van Oeralmasj tot de uitgeverij "Oeralskij Rabotsji". Straatkunst heeft de stad de bijnaam "Russische hoofdstad van straatkunst" opgeleverd. Historische gebouwen variëren van neoclassicistische landgoederen van architect Michael Malakhov, actief van 1815 tot 1842, tot barokke en eclectische bouwwerken zoals het Operahuis en het treinstation, gebouwd in het begin van de twintigste eeuw. Neoclassicisme uit het Sovjettijdperk sierde openbare gebouwen in de jaren 30-50, terwijl appartementencomplexen uit het Chroesjtsjov-tijdperk de rationalistische doctrines van de jaren 60-80 weerspiegelen. Markthervormingen in de jaren 90 gingen gepaard met restauratie en het fenomeen "gevel", waarbij historische gevels behouden bleven en moderne invullingen werden toegevoegd. Rond de eeuwwisseling verrezen er hightechtorens, zakencentra en luxe complexen, met als hoogtepunt het Central Business District, ontworpen door Jean Pistre, en de Iset-toren.

In de culturele wijk opende in 2015 het Boris Jeltsin Presidentieel Centrum, dat in 2017 door de Raad van Europa werd uitgeroepen tot beste museum van Europa. De Oeralvereniging voor Natuurliefhebbers heeft een dierentuin opgericht die nu meer dan 1000 dieren van 350 soorten herbergt. Sinds 2011 leidt de wandelroute "Rode Lijn" bezoekers langs vierendertig historische bezienswaardigheden in het hart van de stad, waarbij paleizen, kathedralen en pleinen met elkaar worden verbonden tijdens een zelfgeleide tour.

De geschiedenis van Jekaterinenburg is er een van voortdurende transformatie op het kruispunt van continenten en tijdperken. De oorsprong ervan als mijnbouwstad, de ontwikkeling tot een keizerlijk en Sovjet-industrieel centrum, en de opkomst als een moderne metropool van financiën, kunst en architectuur onderstrepen haar blijvende betekenis. Van de tijd van Catharina de Grote tot het digitale tijdperk heeft de stad een evenwicht gevonden tussen grondstoffenwinning en creatieve expressie, strategisch belang en culturele innovatie. In haar straten en skyline is niet alleen het gewicht van de geschiedenis te zien, maar ook de rusteloze ambitie van een stad die voortdurend naar het oosten en het westen, naar het verleden en de toekomst, kijkt.