Den Haag

Vanaf het moment dat het eerste ochtendlicht de daken van het Binnenhof raakt, presenteert Den Haag zich als een stad van evenwicht – tussen statige formaliteit en zeezoute informaliteit, tussen eeuwenoude paleizen en strakke torens van glas en staal, tussen Nederlandse traditie en een aantrekkingskracht op internationale idealen. Genesteld tegen de glinsterende uitgestrektheid van de Noordzee en omgeven door een constellatie van aangrenzende gemeenten – Delft in het zuidoosten, de duinen van Scheveningen in het noorden en het groene Haagse Bos in het oosten – beslaat Den Haag ongeveer 100 vierkante kilometer land en water. De stad telt meer dan een half miljoen inwoners en is daarmee de derde stad van Nederland, maar haar karakter schuilt evenzeer in haar kosmopolitische puls als in de intimiteit van haar met grachten omzoomde steegjes.

De oorsprong van Den Haag gaat terug tot het 13e-eeuwse Binnenhof, een bescheiden jachtslot dat uitgroeide tot de heilige zetel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zelfs vandaag de dag weerspiegelen de stille wateren van de Hofvijver eeuwen van politiek drama dat zich afspeelt in de gotische en renaissancezalen die errond zijn gegroepeerd. Hier vergadert de Staten-Generaal onder torentjes en spitsen, een levend continuüm van bestuur dat Den Haag kroont tot het administratieve hart van Nederland – ook al blijft Amsterdam de officiële hoofdstad. Aan de overkant van het Spui en langs statige lanen staat Paleis Noordeinde als werkresidentie van koning Willem-Alexander, terwijl verderop in de lommerrijke Haagse Hout het privéverblijf van de koninklijke familie, Huis ten Bosch, discreet tussen eeuwenoude eiken, ligt.

Maar Den Haag alleen bekijken vanuit het perspectief van zijn koninklijke en parlementaire pracht en praal, is het complete plaatje missen. Voorbij het Binnenhof bieden Escamp in het zuidoosten en Segbroek in het zuidwesten een democratische mix van naoorlogse woonwijken, multiculturele markten en studentenvriendelijke wijken. Elk van de acht officiële stadsdelen ontvouwt zijn eigen verhaal: van de middeleeuwse straten en 18e-eeuwse herenhuizen van Centrum tot de modernistische appartementencomplexen in Laak, de getransformeerde militaire landingsbaan bij Leidschenveen-Ypenburg en de rustige, bosrijke open plekken van het Haagse Hout. Rijkdom en bescheiden middelen gaan hier hand in hand en bepalen evenzeer de architectuur – "bekakt Haags", de gepolijste, rijke tong van de noordwestelijke voorsteden, contrasteert met het meer alledaagse "plat Haags" dat door de zuidoostelijke wijken galmt.

Als we deze sociolecten echter afpellen, komt er een verbindende taal naar voren: Den Haags identiteit als "Juridische Hoofdstad van de Wereld". Meer dan tweehonderd internationale instanties – waaronder het Internationaal Gerechtshof, het Internationaal Strafhof, het Permanent Hof van Arbitrage en de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens – hebben hier hun hoofdkwartier gevestigd. Het Vredespaleis, met zijn marmeren gevel die oprijst aan het gouden strand van Scheveningen, staat als een marmeren getuigenis van het streven van de mensheid naar geschillenbeslechting door middel van recht in plaats van geweld. Ga door de sierlijke poorten en sluit je aan bij een wereldwijde stoet diplomaten, juristen en activisten die elke ochtend arriveren in maatpakken en vastberaden voetstappen, klaar om te worstelen met oorlogsmisdaden, milieuverdragen en de finesses van maritieme grenzen.

Ondanks deze gewichtige ernst voelt Den Haag nooit bezadigd aan. De wind voert de geur van zout mee en de Scheveningse esplanade pulseert van beweging – fietsers glijden langs eeuwenoude paviljoens, gezinnen maken een ritje in het reuzenrad bij zonsondergang en de branding beukt tegen eeuwenoude golfbrekers. Tien miljoen bezoekers per jaar trekken naar deze badplaats – meer zelfs dan naar welke andere badplaats in de Benelux dan ook – maar het zand lijkt nooit druk en de boulevard ademt een sfeer van ongehaaste gezelligheid. Landinwaarts verrijst museum Beelden aan Zee als een ark van sculpturen op de duinen, terwijl de nauwkeurig geschaalde straten en grachten van Madurodam uitnodigen tot een meer grillige blik op de Hollandse vindingrijkheid.

Wandel terug naar het stadscentrum en de architectonische tijdlijn ontvouwt zich met betoverende verscheidenheid. Het Mauritshuis, dat als schildwacht naast de gracht van het Binnenhof staat, eist ingetogen eerbied met zijn collectie Vermeers stralende "Meisje met de parel" en Rembrandts diepmenselijke portretten. Op korte loopafstand toont het Kunstmuseum – ooit bekend als het Gemeentemuseum – een toonaangevende verzameling van Mondriaans abstracte composities in een gebouw ontworpen door H.P. Berlage dat zelf de combinatie van vorm en functie belichaamt. Hedendaagse accenten echoën in de scherpe hoeken van Rem Koolhaas' Spuiforum, dat nu plaatsmaakt voor de glimmende panelen van Amare, het nieuwe podiumkunstencentrum van de stad.

Onderwijs en creativiteit zijn verweven in de Haagse cultuur. Het Leiden University College, opgericht in 2010 in het hart van de stad, voegt zich bij het eerbiedwaardige Koninklijk Conservatorium, de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en de Haagse Hogeschool – die allemaal studenten aantrekken die cafés van het Plein tot het Buitenhof opvrolijken. Het straatleven wordt afgewisseld met jazzavonden in verborgen kelders en openluchtvoorstellingen op het plein van Koningstheater Amare. Galeries en pop-uptentoonstellingen verleggen de grenzen van de traditie, terwijl gevierde festivals – van North Sea Jazz tot de Haagse Kadepop – ritmes van over de hele wereld naar Nederland brengen.

Onder deze lagen van verfijning schuilt een rijke koloniale erfenis. Nederlands-Indië stuurde ooit talloze bestuurders en ambtenaren naar de Hollandse kust voor een adempauze, en Den Haag werd een geliefde "Weduwe van Indië" voor mensen van Indische afkomst. Tegenwoordig vertellen straatnamen als de Molukkenstraat en de Banda Neiralaan verhalen over verre eilandengroepen, terwijl rijsttafels en de vermenging van kruiden op markten getuigen van een keuken die door eeuwenlange culturele uitwisseling is hervormd. In eetzalen van Chinatown tot Transvaal dragen de geuren van rendang, saté en sambal de verhalen over migratie, nostalgie en culturele fusie met zich mee.

Het midden van de 20e eeuw stelde de veerkracht van Den Haag op de proef, toen bombardementen tijdens de oorlog delen van Escamp en Loosduinen in puin legden. Naoorlogse modernisten zoals WM Dudok herinrichtten deze wijken met luchtige appartementencomplexen te midden van een groene, parkachtige omgeving, en legden daarmee de basis voor de reputatie van de stad als een van de groenste stedelijke centra van Nederland. Tegenwoordig zorgt de combinatie van adellijke landgoederen, openbare parken – zoals het uitgestrekte Zuiderpark – en beken zoals de Haagse Beek ervoor dat zelfs te midden van stedelijke dichtheid bomen schaduw bieden aan paden en wilde bloemen langs de grachten.

Groene en blauwe wegen komen samen in de gerestaureerde grachten rondom het oude stadscentrum. Hoewel veel waterwegen ooit werden gedempt tijdens wegverbredingen in de 19e en 20e eeuw, hebben recente inspanningen de reflecterende linten nieuw leven ingeblazen en nodigen ze uit tot boottochten langs gevels variërend van middeleeuwse stenen tot erkers in art nouveaustijl. Langs het Lange Voorhout omzomen platanen een promenade met 18e-eeuwse herenhuizen, terwijl de wintermaanden schaatsen in de openlucht op de met ijs bedekte Hofvijver brengen – een seizoenstrekpleister die de plechtigheid van de stad herverdeelt in een gemeenschappelijke speeltuin van kleur en beweging.

Functionaliteit en mode komen samen in de skyline van Den Haag. Het hoogste paar, de ministeries van Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, doorboren de skyline met een hoogte van 146 meter. Hun met natuursteen beklede volumes doen denken aan klassieke zuilen, herboren in een modernistische stijl. Vlakbij accentueren de glazen hoogtes van de Hoftoren en de cilindrische vorm van Het Strijkijzer een skyline die, hoewel bescheiden naar internationale maatstaven, de evolutie van Den Haag van provinciehoofdstad tot internationale metropool symboliseert.

Connectiviteit onderstreept deze evolutie. Rotterdam The Hague Airport, een gedeelde toegangspoort voor twee steden, ligt net buiten de stadsgrenzen van Loosduinen, maar reizigers die naar belangrijke intercontinentale knooppunten reizen, reizen vaker naar Schiphol via directe treinverbindingen die via Hollands Spoor en Centraal Station lopen. Het stadsleven loopt langs tramlijnen en de RandstadRail, die zich slingeren tussen zoötroopachtige glimpen van de gotische kerktorens van Delft, de suburbane landschappen van Zoetermeer en de postindustriële torens van Rotterdam. Belangrijke snelwegen – de A12 vanuit Utrecht, de A13 naar Rotterdam en de A4 richting Amsterdam – leiden zowel forenzen als toeristen naar een stad waarvan de straten nooit bedoeld waren voor files, maar noodgedwongen hebben geleerd zich aan te passen aan de constante stroom van diplomatie, handel en het dagelijks leven.

Toch behoudt Den Haag te midden van deze verkeersaders stille hoekjes die uitnodigen tot een pauze. De rustige vijvers van Clingendael en de Japanse Tuin bieden een toevluchtsoord van met mos begroeide stenen en gebeeldhouwde bonsai. De smalle steegjes van Centrum onthullen verborgen binnenplaatsen waar taalscholen en ambachtelijke werkplaatsen zich achter onopvallende deuren verzamelen. In de schemering vermengt de gouden gloed van eeuwenoude straatlantaarns zich met de neonlichten van restaurantreclames, en vermengen de geuren van een Indonesische rijsttafel zich met de zilte zeebries.

Den Haag bevindt zich op een kruispunt in de markt van identiteit. Noch de bruisende toeristenmagneet van Amsterdam, noch het hyperindustriële gezoem van Rotterdam, claimt de stad zowel het zenuwcentrum van het Nederlandse bestuur als een gastvrije gastheer voor juristen, diplomaten, kunstenaars en ballingen van over de hele wereld te zijn. De wijken spreken contrasterende dialecten, maar het verbindende refrein van de stad is het geloof in dialoog – tussen naties in de rechtszaal van het Vredespaleis, tussen eeuwen in de architectuur, tussen culturen in de straten.

Terwijl de schemering over de pier van Scheveningen valt en de lichtbundel van de vuurtoren over het kalme water scheert, presenteert de stad haar laatste tableau: een skyline waar middeleeuws goud en modern staal samenkomen, waar het geluid van meeuwen zich vermengt met het gezoem van het politieke discours, en waar elke kasseien een fragment van de geschiedenis lijken te dragen. Voor de bezoeker die verder wil kijken dan de samenvattingen uit reisgidsen, onthult Den Haag zich niet alleen als een bestemming, maar als een levend verhaal – een verhaal dat bestuur en kunst, traditie en transformatie, lokale wortels en wereldwijde vertakkingen verenigt.

In het weidse tapijt van Europese hoofdsteden is Den Haag verweven met draden van recht, diplomatie, cultuur en een zeebries. De stad spreekt tot degenen die meer willen dan een vluchtige blik op paleizen of badplaatsen, en nodigt hen uit tot een verhaal dat zich in afgemeten stappen ontvouwt door statige lanen en winderige duinen. Hier vermengen de pracht en praal van het koningschap en de strengheid van internationale rechtvaardigheid zich met buurtmarkten, lommerrijke parken en bruisende festivals, en vormen ze een stad die in gelijke mate plechtig en levendig, formeel en vrij is.

Uiteindelijk schuilt de ware hoofdstad van Den Haag niet in titels of charters, maar in haar vermogen om diverse werelden naast elkaar te herbergen: de tram die langs eeuwenoude gevels dendert, de diplomaat die vrede onderhandelt onder gotische bogen, het gezin dat zonnebaadt op het Scheveningse zand en de student die debatteert over abstracte kunst – elk verweeft zijn eigen verhaal met het blijvende verhaal van de stad. En zoals elke reiziger zal ontdekken, zijn de meest fascinerende reizen door Den Haag die welke deze verweven paden volgen, waarbij bij elke bocht een plek wordt onthuld die wordt gekenmerkt door diepte, waardigheid en een horizon die zich uitstrekt van middeleeuwse torens tot de eindeloze Hollandse zee.