Poreč

Gelegen aan de westkust van het schiereiland Istrië, presenteert Poreč een mozaïek van oudheid en kustcomfort dat zich niet eenvoudig laat typeren. Deze nederzetting, in het Italiaans bekend als Parenzo en met verschillende historische benamingen, vindt haar oorsprong in een Romeins castrum dat bijna tweeduizend jaar geleden werd gesticht. Tegenwoordig strekt de stad zich uit rond een goed beschutte haven, waarvan het water wordt bewaakt door het kleine eilandje Sveti Nikola. Voorbij de oude stadsmuren en smalle straatjes strekt Poreč zich uit over zo'n 142 vierkante kilometer, omgeven door heuvels met olijfbomen, groen struikgewas en een kustlijn van zevenendertig kilometer, van de monding van de rivier de Mirna in het noorden tot de landtong bij Vrsar in het zuiden.

Ondanks de bescheiden stedelijke bevolking van ongeveer twaalfduizend inwoners – oplopend tot zo'n zestienduizend zeshonderd inwoners in de rest van de gemeente – heeft Poreč een onevenredig grote invloed op de toeristische kaart van Kroatië. Sinds het midden van de twintigste eeuw vormen de kusten van Poreč en die van het naburige Rovinj de meest bezochte kuststrook van het land. In het hoogseizoen in de zomer neemt de toestroom van tijdelijke bezoekers toe, doordat ze samenkomen in verspreide badplaatsen zoals Plava Laguna, Zelena Laguna, Bijela Uvala, Brulo en, verder naar het noorden, Materada, Červar Porat, Ulika en Lanterna. Op het hoogtepunt kunnen deze aantallen de honderdtwintigduizend overschrijden, waardoor rustige baaien veranderen in levendige recreatiegebieden.

Een mild zeeklimaat verzacht hier de seizoensextremen. De middagtemperaturen in juli bereiken doorgaans een piek van rond de dertig graden Celsius bij een lage luchtvochtigheid, terwijl de nachten in januari kunnen dalen tot gemiddeld zes graden boven het vriespunt. Zonlicht is overvloedig, in totaal meer dan tweeduizendvierhonderd uur per jaar – vaak meer dan tien heldere uren per zomerdag. De Adriatische wateren, verwarmd door deze royale zonneschijn, kunnen oplopen tot achtentwintig graden Celsius, en kunnen qua gematigde aantrekkingskracht wedijveren met de stranden van de zuidelijke Middellandse Zee. De jaarlijkse neerslag, in totaal bijna negenhonderdtwintig millimeter, verdeelt zich gelijkmatig over de maanden, behalve tijdens de dorre stilte van juli en augustus. Winden bepalen de lokale atmosfeer: in de winter voert de noordoostelijke Bora koude helderheid door de straten; de vochtige Jugo komt uit het zuiden; en de dagelijkse Maestral zeebries brengt verlichting van de warmte van het binnenland. De hier geregistreerde extremen onderstrepen deze weldadige gematigdheid: op 2 augustus 1998 bereikte de lucht een piek van 37,0 °C; op 10 januari 1981 daalde de temperatuur tot -13,0 °C.

De geologie van de regio biedt haar eigen wonderen. Een korte rit landinwaarts onthult de Baredine-grot, het enige openbaar toegankelijke geologische monument van Istrië. In de kalksteenkamers rijzen stalagmieten op in grillige vormen – één die doet denken aan de Maagd Maria, een andere aan de scheve stand van de beroemde toren van Pisa. In het zuiden ligt de Lim-baai, een smalle twaalf kilometer lange monding uitgesleten door de rivier de Pazinčica. De steile oevers en de hier en daar aanwezige kwartsblokken geven het de vorm van een fjord, zij het een die door de Adriatische Zee is geguillotineerd.

Landbouw is al lange tijd de basis van het leven in Poreč en omstreken. De karakteristieke rode bodem – crljenica – levert granen, boomgaarden, moestuinen en vooral olijf- en wijngaarden op. De afgelopen decennia hebben producenten de biologische methoden met kracht omarmd. Olijfoliepersen produceren nu koudgeperste druivensoorten; kleine wijndomeinen verzorgen druivenranken met malvazija, borgonja, merlot, pinot noir, cabernet sauvignon en de inheemse teran uit de regio. Deze wijnen vinden hun weg naar zowel lokale als internationale tafels, waarbij hun smaken het zonovergoten landschap en de gematigde zeelucht weerspiegelen.

Toch is het het gebouwde erfgoed van Poreč dat het karakter ervan het meest bepalend bepaalt. De middeleeuwse kern van de stad behoudt het raster van het Romeinse castrum, met de Cardo Maximus en de Decumanus als belangrijkste assen. Langs deze oude straten staan ​​romaanse huizen zij aan zij met Venetiaans-gotische paleizen, hun gevels verlevendigd door puntbogen en sierlijk metselwerk. Voor de ingang van de oude stad ligt Marafor, een open plein met twee tempels. De grotere, daterend uit de eerste eeuw na Christus en gewijd aan Neptunus, beslaat een oppervlakte van ongeveer dertig bij elf meter. Vlakbij claimt een bescheiden steegje de titel van een van Europa's smalste straten – Ulica Stjepana Konzula Istranina – waarvan de geringe breedte een merkwaardige voetnoot vormt in het stedenbouwkundig plan.

Het historische ensemble wordt gedomineerd door de Eufrasiusbasiliek, een complex uit de zesde eeuw, gebouwd onder bisschop Eufrasius tijdens de Byzantijnse periode. Het met mozaïeken versierde interieur en de bisschoppelijke kapel getuigen van vroegchristelijke kunst aan de Adriatische Zee. De basiliek, die in 1997 door UNESCO werd erkend als werelderfgoed, verankert Poreč in zowel de spirituele als de architectonische geschiedenis. De gewelven en lichtbeuken trekken zowel geleerden als pelgrims aan. De omringende vestingwerken – ooit ononderbroken van de twaalfde tot en met de negentiende eeuw – zijn grotendeels gezwicht voor het moderne leven, hoewel rudimentaire muursegmenten en bastionresten getuigen van een tijd waarin kustplaatsen zich verzetten tegen Venetiaanse of Ottomaanse bedreigingen.

Lagen van latere stijl doordringen deze kernmonumenten. Een gotische franciscanerkerk uit de dertiende eeuw onderging in de achttiende eeuw een barokke verbouwing; de gewelfde Dieta Istriana-zaal toont nu de gepleisterde elegantie waar vroegere soberheid de boventoon voerde. Privé-palazzi onthullen renaissanceportalen en discrete heraldische motieven, terwijl openbare gebouwen – sommige omgebouwd tot musea en galerieën – wisselende collecties regionale kunst herbergen. Veel van dergelijke culturele locaties zijn gevestigd in gebouwen die eeuwenlang als gezinswoningen hebben gefunctioneerd, met een cement dat doordrenkt is van huiselijke echo's.

Transportverbindingen hebben zich ontwikkeld van de oude zeeroutes tot moderne wegen en luchtverbindingen. Begin twintigste eeuw verbond de smalspoorlijn Parenzana Poreč met Triëst, maar de sporen werden in 1937 opgeheven. Tegenwoordig ligt de dichtstbijzijnde grote luchthaven zo'n zestig kilometer zuidelijker in Pula, vanwaar Poreč per huurauto of shuttlebus bereikbaar is. Bussen rijden regelmatig naar Zagreb en regionale hoofdsteden in Slovenië en Italië, met meerdere keren per dag vertrek vanaf het lokale station. Snelwegen verbinden de stad met Rijeka, Umag, Rovinj en verder. Zeereizen blijven overwegend recreatief, hoewel er maandelijks veerboten van Venezia Lines tussen Venetië en Poreč varen, van de lente tot de herfst. Deze vertrekken om 17:00 uur vanuit de Italiaanse lagunestad en meren om 19:30 uur aan, voordat ze de volgende ochtend om 8:00 uur terugkeren.

Het economische leven in Poreč is sterk afhankelijk van toerisme, maar handel, financiën en communicatie zijn uitgebreid naarmate Kroatië zich steeds meer met de Europese markten verdiept. Een afgelegen voedselverwerkingsfabriek onderstreept de band tussen de lokale landbouw en het bedrijfsleven. Verder vormen hotels, appartementencomplexen en vakantieparken een scala aan horecavoorzieningen die doelbewust langs de kust zijn verspreid. De Riviera, gebouwd in 1910, is het oudste hotel van Poreč, gevolgd door etablissementen zoals het Parentino en talloze kleinere hotels.

Demografisch gezien weerspiegelt Poreč het kruispunt van de Adriatische Zee. Volgens de volkstelling van 2011 vormen Kroaten bijna driekwart van de bevolking; Istrische Italianen, Serviërs, Albanezen en Bosniërs dragen hun eigen culturele invloeden bij. Een aanzienlijk deel identificeert zich met een regionale Istrische identiteit, ongeacht etnische afkomst. Italiaans blijft bestaan ​​als spreektaal voor ongeveer vijftien procent van de inwoners, een taalkundig overblijfsel van de Venetiaanse overheersing en grensoverschrijdende uitwisseling.

Het hele jaar door verwelkomt de stad meer dan alleen zonaanbidders. In de rustigere maanden komen weekendbezoekers uit Slovenië, Oostenrijk en Kroatië naar Poreč voor erfgoedtours, gastronomische festivals en sportactiviteiten. Tennisbanen, voetbalvelden en jachtclubs worden regelmatig gebruikt, terwijl de Baredine-grot geologieliefhebbers aantrekt, ongeacht het seizoen. Musea, gevestigd in voormalige paleizen en openbare zalen, organiseren tentoonstellingen die het leven in Istrië schetsen, van de prehistorie tot de Romeinse bezetting, het Byzantijnse geloof, de Venetiaanse overheersing en de moderne onafhankelijkheid.

In het oude centrum kan men het voetgangersgebied betreden via poorten die getuige zijn geweest van Latijnse inscripties, Venetiaanse wapenschilden, Napoleontische troepen en Habsburgse garnizoenen. Straatjes buigen onverwachts af en bieden een glimp van pannendaken en glinsterende zeezichten daarachter. Het VVV-kantoor, net binnen de oostelijke ingang, biedt kaarten en informatie in meerdere talen – het blauw-witte "i"-teken is een geruststellend baken voor nieuwkomers. Toch is het mogelijk, zelfs midden juli, om even weg te glippen van de hoofdgalerijen en een schaduwrijk bankje te vinden onder een veranda met karmijnrood dak, waar de middagwarmte afneemt en de rustige hartslag van de stad zich ontvouwt.

Die combinatie van het viscerale en het serene kenmerkt Poreč. Bezoekers kunnen afdwalen van Byzantijnse mozaïekkapellen naar zonovergoten baaien, de kronkelende inhammen van de Adriatische Zee volgen en wijnen proeven die doordrenkt zijn van millennia aan landbouw. ​​Ze kunnen het Romeinse raster volgen onder stenen bogen, klimmen naar uitkijkpunten die uitkijken over de baai en het eiland, of afdalen in ondergrondse grotten die gevormd zijn door water en tijd. Bij elke ervaring ontvouwen zich de verschillende lagen van de stad: een oude haven die ooit legionairs en kooplieden verwelkomde; een middeleeuwse vesting die kapers afweerde; een moderne badplaats die zich richt op continentale vakantiegangers.

In deze samenloop van tijdperken behoudt Poreč een sfeer van doorleefde geschiedenis in plaats van een gecureerd spektakel. De monumenten staan ​​er niet als geïsoleerde pronkstukken, maar als elementen van een aaneengesloten stedelijk weefsel in dagelijks gebruik. De mozaïeken van de basiliek glinsteren boven de bezoekers die pauzeren tussen de boodschappen op de markt; de loopbruggen van de olijfpersen weerspiegelen de seizoensarbeid van vóór de staat; de smalste straat herbergt evenzeer traag voortschrijdende voetgangers als legendes. Door dit alles heen draagt ​​de adem van de Adriatische Zee – warm in de zomer, fris in de winter – het ritme van de stad.

Poreč naderen is een plek die zowel vertrouwd als bijzonder is. De stenen getuigen van rijk en geloof, de paden doen denken aan Romeinse ingenieurs, de wijngaarden fluisteren over degenen die voor het eerst druiven in aarden potten persten. Toch verzet het zich tegen elk gemakkelijk etiket. Noch strikt een museum, noch louter een vakantieoord, het is een blijvend voorbeeld van continuïteit aan een kust die lang gevormd is door golven van cultuur en handel. De reiziger die door de straten wandelt, vindt niet alleen een toevluchtsoord aan zee, maar ook een levend verhaal, vastgelegd in mozaïek en mortel, bos en haven, dat tweeduizend jaar omspant.

Uiteindelijk biedt Poreč meer dan een reeks attracties. Het biedt een tastbaar gevoel van geschiedenis als een voortdurende dialoog – tussen verleden en heden, land en zee, bezoeker en locatie. Hier, onder de gewelfde gewelven van de Eufrasiusbasiliek, kun je de echo's van oude liturgieën voelen; op het zonovergoten dek van een veerboot die terugkeert uit Venetië, ontvouwt zich de belofte van nieuwe overtochten. En altijd ligt de Adriatische Zee aan de drempel, het oppervlak glinsterend in het licht van talloze middagen die nog moeten komen.