Syracuse

Syracuse is een 2700 jaar oude stad gelegen op de zuidoostelijke punt van Sicilië, Italië, met uitzicht op de Ionische Zee. Als hoofdstad van de provincie telt de historische kern ongeveer 125.000 inwoners. De stad strekt zich uit over het eiland Ortigia en het aangrenzende vasteland, omlijst door rotsachtige voorgebergten en natuurlijke inhammen waar het land tot wel 2000 meter diep uit de kust reikt.

Syracuse, gesticht in 734 v.Chr. door de Griekse Corinthiërs en Teneërs, groeide snel uit tot een vooraanstaande stad onder de mediterrane staten. Tegen de vijfde eeuw v.Chr. overtrof de stad Athene qua omvang, met een citadel bekroond met tempels en theaters. Cicero prees de stad als "de grootste Griekse stad en de mooiste van allemaal". Het genie van Archimedes floreerde hier, zijn wiskundige bewijzen en inventieve methoden kwamen voort uit de zoektocht van de stad naar praktische en theoretische overheersing. De alliantie met Sparta en Korinthe breidde de heerschappij van Syracuse over Magna Graecia uit, terwijl de daaropvolgende opname in de Romeinse Republiek, het Byzantijnse Rijk en later het Normandische Koninkrijk onuitwisbare sporen nalieten op de architectuur en het stadsleven.

Onder keizer Constans II, halverwege de zevende eeuw, diende Syracuse zelfs kortstondig als Byzantijnse hoofdstad. De opkomst van Palermo en de uiteindelijke vereniging van Napels en Sicilië verschoven echter de politieke zwaartepunten naar het westen, totdat de Italiaanse eenwording in 1860 het eiland weer tot een nieuwe natie maakte. Zonder grootschalige moderne uitbreiding behoudt de stad haar gelaagde oudheid. UNESCO heeft Syracuse en de Necropolis van Pantalica tot Werelderfgoed verklaard vanwege de uitzonderlijke Griekse, Romeinse en barokke monumenten, en noemt ze "het mooiste voorbeeld van een uitzonderlijke architectonische schepping die meerdere culturele aspecten omvat."

De geografie straalt door in de identiteit van Syracuse. De kustlijn is een kronkelige strook van voorgebergten, baaien, schiereilanden en eilandjes. Twee rivieren doorkruisen de zuidwestelijke flank, terwijl de grote natuurlijke inham van Porto Grande het eiland Ortigia van zijn vasteland scheidt. Capo Murro di Porco verheft zich als een schildwacht aan de punt van Ortigia, en in het noorden verborg Capo Santa Panagia ooit de derde haven, de Trogilo. Onder de Ionische Zee getuigt de helling van Malta en Syracuse van tektonische onrust; seismische trillingen hier herinneren aan de diepe krachten die het landschap hebben gevormd.

Het klimaat is onvoorspelbaar. De winters brengen milde regenval; de zomers bakken het land onder een aanhoudende sirocco. Sneeuw en vorst komen zelden voor; alleen in december 2014 registreerde Syracuse meetbare sneeuwval en een recordminimum van 0 °C. Daarentegen werd er op 11 augustus 2021 een verzengende 48,8 °C gemeten nabij Floridia, een waarde die door de Wereld Meteorologische Organisatie wordt erkend als de hoogste van Europa, hoewel er nog steeds discussie is over de instrumentatie. Het aantal zonuren is enorm: in januari 2023 stond Syracuse bovenaan in Italië met 346,83 uur, nipt sneller dan het nabijgelegen Catania.

Demografisch gezien weerspiegelt Syracuse zowel veerkracht als verandering. In 2016 bestond de bevolking voor 48,7 procent uit mannen en 51,3 procent uit vrouwen, met minderjarigen die 18,9 procent uitmaakten en gepensioneerden 16,9 procent – ​​cijfers die afwijken van de nationale gemiddelden. Een gemiddelde leeftijd van 40 jaar onderstreept een jeugdige tendens ten opzichte van het Italiaanse gemiddelde van 42. Tussen 2002 en 2007 zagen de voorstedenvlucht en de migratie naar het noorden een lichte daling van het aantal inwoners, ondanks de groei van het land. Het geboortecijfer blijft gezond met 9,75 geboorten per 1000 inwoners, iets boven het Italiaanse gemiddelde.

De economische diversiteit van Syracuse is gevarieerd. Vruchtbare bodems leveren de beroemde Syracuse BGA-citroen, Siciliaanse kazen, de nieuwe aardappel van Syracuse en olijven uit de Iblei-hooglanden. De wateren ondersteunen de weekdierenteelt en diverse visserijen. Wijnboeren produceren Nero d'Avola en Moscato di Siracusa onder de DOC-benaming. Daarentegen worstelt het petrochemische centrum – ooit een spil van de Europese raffinage – nu met krimp, hoewel het nog steeds goed is voor zo'n 70 procent van de Italiaanse export van geraffineerde aardolie. Experimenten met zonne-energie en een wereldwijd unieke loodglasrecyclingfabriek wijzen op alternatieve energiebronnen.

De infrastructuur verweeft de stad met regionale netwerken. De SS 114 verbindt Messina met Syracuse; de ​​A18 (onderdeel van de E45) sluit aan op Gela. De provinciale wegen 115 en 124 doorkruisen Trapani en het Iblei-gebergte. Treinverbindingen rijden via het station van Syracuse op de lijnen Messina-Siracusa en Caltanissetta Xirbi-Gela. Twee havens aan Ortigia – Lakkios (de Kleine Haven) en Porto Grande – herbergen nu voornamelijk pleziervaartuigen en vissersschepen, terwijl Santa Panagia olie- en gastankers afhandelt die naar de lokale raffinaderijen gaan. In de stad bevindt zich een historische basis voor watervliegtuigen en het vliegveld Rinaura is bestemd voor recreatieve luchtvaart. Stadsbussen doorkruisen de gemeente en een fietspad langs de noordoever maakt deel uit van de Ciclovia Magna Grecia.

Ortigia zelf ontvouwt zich als een palimpsest. De eerste overblijfselen ervan verwelkomen de bezoeker bij de Tempio di Apollo, waar twee eenzame Dorische zuilen verwijzen naar een heiligdom uit de vijfde eeuw voor Christus. Verderop staat de Kathedraal van de Geboorte van Maria, ooit een Griekse tempel voor Athena en later een moskee, nu in grote barokke pracht ingewijd na de catastrofe van 1693. Vlakbij bewaart de Santa Lucia alla Badia achter haar altaar een meesterwerk van Caravaggio. In het hart van het eiland vereert de Piazza Archimedes de wiskundige met een sierlijke Fontein van Diana, waarvan de beelden van zeemonsters een grillig contrast vormen met de wetenschappelijke erfenis. De zoetwaterbron van Aretusa, verscholen tussen papyrus, roept mythen op over goden en nimfen, maar getuigt ook van Ortigia's eeuwenoude zelfredzaamheid. Castello Maniace, een bolwerk in Vauban-stijl op de zuidpunt, herinnert aan de middeleeuwse verdediging tegen Ottomaanse invallen.

Voorbij Ortigia ligt het Parco Archeologico della Neapolis, waar de Helleense en Romeinse hoofdstukken van de stad nog steeds in de rotsen gegrift staan. De Latomie del Paradiso, oude steengroeven uit de zesde eeuw, herbergen de grot die bekendstaat als het Oor van Dionysius. De akoestiek ervan verleent geloofwaardigheid aan verhalen over afgeluisterde gevangenen. Iets verderop staat het Teatro Greco, waar bij zonsondergang nog steeds Griekse tragedies worden opgevoerd, waarbij de onversterkte grandeur van de natuurlijke akoestiek wordt benut. De kolossale Ara di Ierone II, een 199 meter lange altaarfundering, getuigt van de ambities van een koning en zijn ingenieur. Ten slotte nodigt het Romeinse amfitheater, uitgehouwen in een heuvel, de verbeelding uit om de verdwenen lagen en ondergrondse machines te reconstrueren.

Er liggen nog meer bezienswaardigheden in de omgeving. Het Archeologisch Museum Paolo Orsi herbergt de op één na grootste verzameling artefacten van Sicilië. Santa Lucia al Sepolcro rust boven het vermeende graf van de martelaar, terwijl de catacomben – die dateren uit de vierde eeuw n.Chr. – grotendeels gesloten zijn gebleven. Het heiligdom Madonna delle Lacrime, een enorme betonnen kegel die in 1994 werd voltooid, herdenkt een wonder uit 1953 met een architectonisch gebaar dat deels wereldlijk en deels sacraal was. De ondergrondse necropolis van San Giovanni en de middeleeuwse steengroeve Latomia dei Cappuccini getuigen van vroegere industrieën en devoties. Ten oosten, zo'n zes kilometer van het centrum, getuigen de enorme muren van Castello Eurialo van de klassieke vestingwerken die Syracuse ooit tegen alle indringers verdedigden.

De stad Syracuse blijft niet bestaan ​​als een statisch museum, maar als een levend continuüm van geschiedenis. Steen en water, mythe en meting, handel en contemplatie komen hier samen in een voortdurende dialoog. Korte dagen kunnen plaatsmaken voor plotselinge stormen met stortvloeden vol herfstbeloftes. Lange zomers testen de grenzen van het uithoudingsvermogen. Toch blijft Syracuse, ondanks dit alles, zowel toeschouwer als deelnemer in zijn eigen zich ontvouwende saga.

Bedachtzame ontdekkingsreizigers vertrekken met meer dan alleen herinneringen aan zuilen of steengroeven. Ze dragen indrukken met zich mee van een plek gevormd door menselijk vernuft en natuurlijke krachten, waar elke zonsopgang en zonsondergang de boog van beschavingen volgt. In de stenen, de bronnen en het ritme van het dagelijks leven biedt Syracuse een weloverwogen openbaring: dat het verleden voortduurt, minutieus vastgelegd in de structuur van het heden.