Montpellier

Montpellier, een stad met bijna 300.000 inwoners in de historische kern en meer dan 800.000 inwoners in de rest van de stad, vormt het administratieve hart van de Hérault in Zuid-Frankrijk. Gelegen op zo'n tien kilometer landinwaarts vanaf de Middellandse Zee, op een terrein doorsneden door de rivier de Lez, beslaat dit stadscentrum 78 vierkante kilometer glooiende heuvels die oplopen tot 57 meter hoogte bij de Place du Peyrou. Sinds de stichting als Romeinse villa en de vermelding in de geschreven geschiedenis aan het einde van het eerste millennium, heeft Montpellier zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste centra van kennis, handel en cultuur in Occitanië.

Vanaf de vroege middeleeuwen was het lot van Montpellier nauw verbonden met dat van de Iberische dynastieën. De vroege heerschappij onder de graven van Melgueil ging door middel van dynastieke uitwisseling over op de Kroon van Aragon, wiens meest illustere telg, Jacobus I, hier in 1208 zijn eerste adem uitblies. Onder Aragonese en later Majorcaanse heerschappij bloeide de stad op als een handelscentrum, met smalle straatjes vol handelaren uit Noord-Afrika, Italië en de Levant. In 1349 kocht koning Filips VI van Valois Montpellier voor de Franse kroon, en na een incidentele Navarrese heerschappij in de jaren 1360, keerde de stad in 1383 definitief terug naar Frankrijk. Toch zijn er nog resten van Catalaanse en Majorcaanse invloed te vinden in de burgerlijke rituelen en het lokale dialect van de stad.

Het intellectuele leven in Montpellier vond een blijvende uiting met de oprichting van de universiteit in 1220. Als een van Europa's oudste instellingen voor hoger onderwijs, heeft de Faculteit Geneeskunde sinds diezelfde eeuw onafgebroken gefunctioneerd. Onder de gewelfde zalen bestudeerden figuren van immense faam: Petrarca, de Italiaanse dichter wiens sonnetten de Europese lyrische traditie zouden bepalen; Nostradamus, wiens profetische verzen een mythische status bereikten; François Rabelais, wiens humanistische satire door de Renaissance weerklank vond. De historische collegezalen en dissectieamfitheaters van de universiteit, die nu zorgvuldig worden gerestaureerd, herinneren aan eeuwen van wetenschappelijk onderzoek aan de rand van de medische kennis.

Hoog boven de middeleeuwse kern staat de citadel, gebouwd door Lodewijk XIII in de zeventiende eeuw. Ooit een koninklijke vesting met uitzicht op de pannendaken van de oude stad en de kronkelende Lez, herbergt het nu Montpelliers belangrijkste lyceum en college, gevestigd op wallen die generaties lang kanonnen en garnizoenen droegen. Onder die muren onthult de Écusson – de middeleeuwse kern – zijn intieme karakter: steegjes te smal voor radslagen, stenen gevels met de namen van verdwenen ambachten, verborgen binnenplaatsen waar de voetstappen van studenten en inwoners ruisen.

De topografie van de stad rust op twee belangrijke hoogten – Montpellier en Montpelliéret – gescheiden door diepe hellingen die dramatische vergezichten en plotselinge hoogteverschillen opleveren. Vanaf de Place du Peyrou, een achttiende-eeuwse esplanade bekroond door een triomfantelijk standbeeld van Lodewijk XIV, strekken zichtlijnen zich uit over de daken tot aan de verre toppen van de Cevennen. Beneden markeert het Château d'Eau, een bakstenen watertoren uit 1689, het eindpunt van het nabijgelegen Saint-Clément-aquaduct, een van de grootste staaltjes waterbouwkunde in de regio.

Het moderne Montpellier heeft zich vanuit deze historische kern verspreid in zeven officieel aangewezen wijken. Montpellier-Centre behoudt het dichte netwerk van Gares, Comédie en Faubourg-Boutonnet. In het noordoosten ontmoeten Croix-d'Argent en zijn brede lanen de snelgroeiende Mas Drevon. Les Cévennes, in het noorden, combineert woonwijken zoals Le Petit Bard met nieuwere wijken in La Martelle. Mosson strekt zich westwaarts uit, met La Paillade als ankerpunt. De zuidelijke wijk Hôpitaux-Facultés verenigt medische campussen en onderzoeksinstituten naast het Parc zoologique de Lunaret. Port-Marianne, met zijn opvallende Odysseum-complex, vertegenwoordigt de nieuwste omarming van hedendaagse architectuur in de stad. Ten slotte combineert Prés d'Arènes woonwijken uit het midden van de vorige eeuw met promenades langs de rivier.

Sinds de jaren negentig loopt Montpellier voorop in demografische groei in Frankrijk. Het stedelijk gebied heeft de hoogste groeicijfers van het land gekend sinds de eeuwwisseling, gedreven door een toestroom van studenten – zo'n 70.000 nu, bijna een kwart van de inwoners – die cafés, bibliotheken en het tramnetwerk met vier lijnen, dat van Mosson in het westen naar Odysseum in het oosten loopt, levendig houden. In 2023 schafte de gemeente de toegangsprijzen voor alle inwoners af, waardoor het TaM-systeem volledig gratis werd; eerder werd gratis reizen uitgebreid naar mensen onder de achttien en ouder dan vijfenzestig. Er zijn nu plannen voor een vijfde tramlijn die Lavérune met Clapiers verbindt, onderdeel van een bredere investering van € 440 miljoen in duurzame mobiliteit.

Naast de bevolkingsgroei schuilt Montpelliers aantrekkingskracht in het mediterrane klimaat: de winters zijn koel en vochtig, met gemiddelde temperaturen rond de 7,2 °C in januari, en de zomers zijn warm en droog, met een gemiddelde temperatuur van 24,1 °C in juli. De regenval, die jaarlijks zo'n 630 millimeter bedraagt, concentreert zich in de herfst en winter, hoewel plotselinge onweersbuien zelfs midden in de zomer kunnen verrassen. Hoewel het stadscentrum hoog boven de vlakte ligt, tempert de zeewind de hitte, en een netwerk van fietspaden – belichaamd door het fietsdeelsysteem van Vélomagg met 1200 fietsen – biedt binnen een uur toegang tot de stranden van Palavas-les-Flots en Carnon.

Het culturele leven hier bruist van de traditionele en avant-garde evenementen. Le Zénith Sud en de grotere L'Arena organiseren concerten variërend van rock tot orkestrale repertoire; Le Corum biedt podia voor opera en internationale conferenties in haar drie auditoria. Elk jaar in juli transformeert het Festival de Radio France et Montpellier binnenplaatsen en concertzalen met meer dan 150 gratis evenementen in de klassieke muziek en jazz. In de herfst vertoont Cinemed, het Internationaal Mediterraan Filmfestival, zo'n tweehonderd werken uit de hele regio, met premières in Le Corum en lokale bioscopen en het samenbrengen van filmmakers voor panels en tentoonstellingen.

Wandelaars in de oude stad komen uit op La Place de la Comédie, waar de fontein van de Drie Gratiën uitkijkt over een wirwar van tramlijnen en voetgangers. Een korte klim langs de Rue Foch brengt zicht op de Arc de Triomphe du Peyrou, een statige boog, gemodelleerd naar zijn Parijse naamgenoot; rondleidingen geven toegang tot de top, vanwaar de zon op heldere avonden achter de Pyreneeën verdwijnt. Vlakbij ontvouwt de Jardin des Plantes zich met schaduwrijke paden langs de bossen van het Internationale Arboretum en een historische oranjerie – de oudste botanische tuin van Frankrijk, gesticht in 1593. De kathedraal Saint-Pierre staat als een wachter met zijn twee torens en overdekte portiek, terwijl het gewelfde anatomiemuseum van de medische faculteit eeuwenlang anatomisch onderzoek in herinnering brengt.

Kunst en architectuur verweven zich in het Hôtel des Trésoriers de la Bourse, een renaissanceherenhuis met een binnenplaats, trappenhuis en formele tuin die de voetganger verrassen. Om de hoek leidt de neoclassicistische gevel van het Musée Fabre naar galerieën met werk van Europese meesters, van Delacroix tot Courbet; de renovatie, voltooid in 2007 voor een bedrag van € 61 miljoen, herinrichtte de tentoonstellingsruimte voor hedendaagse dialogen. Aan de overkant van de rivier pronkt de wijk Antigone van Ricardo Bofill met kolossale symmetrie in lichtgekleurde steen, een weerspiegeling van Montpelliers voortdurende omarming van stedelijk experiment. In de smalle wijk Saint-Anne transformeert Le Carré Sainte-Anne een ontwijde kerk tot een galerie voor hedendaagse kunst, terwijl de Tour de la Babote, ooit een observatorium boven op de stadswallen, nu restaurants herbergt met uitzicht op de boomtoppen.

Het sportleven is al even gevarieerd. Montpellier HSC speelt in de Ligue 1 in het Stade de la Mosson, acht kilometer naar het westen, terwijl rugby union-club Montpellier Hérault speelt in het GGL-stadion net buiten het centrum. Wandelaars kunnen de Esplanade Charles-de-Gaulle volgen, waar bankjes en platanen de seizoensmarkten flankeren, of deelnemen aan rondleidingen die verborgen plekken ontsluiten – middeleeuwse Joodse baden of de oubliettes van de citadel – vaak onder leiding van meertalige gidsen. Gezinnen vinden in het Parc zoologique de Montpellier gratis toegang tot savanneverblijven en, tegen een bescheiden vergoeding, een nagebouwd Amazonewoud onder een glazen overkapping.

Voor wie de kust zoekt, biedt het openbaar vervoer een directe route: tram 3 rijdt naar Pérols-Étangs-de-l'Or, vanwaar een pendelbus of fietspad naar de rustige stranden van Carnon of de levendigere badplaats Palavas-les-Flots leidt. Fietsers geven hier de voorkeur aan volledig geveerde fietsen, want sommige fietspaden lopen over de trappen van de oude stad – een teken dat het landschap van Montpellier voorzichtigheid beloont, maar tegelijkertijd uitnodigt tot verkenning.

De handel weerspiegelt deze diversiteit. Luxe boetieks sieren de lanen die vanaf Place de la Comédie vertrekken, terwijl winkelcentrum Polygone grote Franse ketens onder één dak verenigt. Elke zondag biedt de rommelmarkt in Mosson tweedehands meubels, illegale films en, zoals bekend, fietsen aan – hoewel kopers wordt aangeraden de herkomst te controleren. Onafhankelijke boekwinkels zoals Sauramps en Gibert Joseph trekken bibliofielen aan, terwijl speciaalzaken langs de Rue Saint-Guilhem en de Rue de l'Ancien Courrier strips, spelaccessoires en middeleeuws handwerk verkopen. Zelfs de beroemde Marseillezeep vindt hier een plekje, een geurig souvenir voor bezoekers die verder kijken dan leer en lavendel.

Fijnproevers ontdekken een vergelijkbaar kosmopolitisme. Kebabkraampjes en broodjeszaken wemelen van de buurt van het treinstation, maar net buiten de toeristische route – rond Place Saint-Roch of in het noordoosten bij de Basilique Notre-Dame des Tables – treft men familiebistro's aan die regionale specialiteiten serveren. Koffieliefhebbers wenden zich tot cafés bij de tramhalte Louis Blanc, waar de geur van gebrande bonen zich vermengt met de gesprekken. Bij het vallen van de avond schenken tavernes lokale wijnen: robuuste rode cuvées van Pic Saint-Loup, frisse Picpoul de Pinet bij oesters en in de zomer gekoelde rosés die de roze gloed van de avondlucht weerspiegelen.

De avonden beginnen hier vaak met Pastis, het met anijs doordrenkte aperitief van het zuiden, geserveerd over een ijsblokje en naar smaak aangelengd met water. Sommigen voegen er grenadine of muntsiroop aan toe, een eigenzinnige twist die de inventieve geest van Montpellier verraadt. Terwijl straatlantaarns op eeuwenoude stenen flikkeren, onderhoudt de stad een dialoog tussen verleden en heden: middeleeuwse stadswallen die moderne gevels omlijsten, studentenbijeenkomsten die eeuwenoude pleinen opvrolijken, en de tijdloze beweging van een zeebries die elk terras beroert.

In al haar facetten – historisch, academisch, maatschappelijk en cultureel – getuigt Montpellier van veerkracht en vernieuwing. De tijdslagen blijven leesbaar in zowel kronkelende straatjes als statige promenades, en de gestage stroom van groei en ontdekking zorgt ervoor dat elk bezoek zowel bekende bezienswaardigheden als nieuwe perspectieven biedt. Hier, waar Occitaanse tradities zich vermengen met mediterraan licht, nodigt de stad niet uit om verblind te worden, maar om te observeren en te begrijpen, door haar erfgoed te meten aan de blijvende contouren van haar stenen en de steeds hernieuwde nieuwsgierigheid van wie door de straten wandelt.