Caen

Caen ligt rustig op vijftien kilometer van de oevers van het Kanaal, met een hart dat gestaag klopt als de prefectuur van Calvados. Met een gemeente van 105.512 inwoners in 2018 en een breder stedelijk gebied met zo'n 470.000 inwoners, is het de op één na grootste agglomeratie van Normandië en de negentiende van Frankrijk. Op tweehonderd kilometer ten noordwesten van Parijs ligt Caen op een strategisch kruispunt – veerboten naar Portsmouth, spoorlijnen naar Rouen en Rennes, snelwegen zuidwaarts naar Le Mans en Bretagne – die de stad zowel als toegangspoort als toevluchtsoord positioneren. De smalle straten, geflankeerd door sobere stenen gevels en sporen van de oorlog, verhullen de vriendelijke warmte van een stad waar één op de drie inwoners studeert aan de Universiteit van Caen, de Hogeschool voor de Kunsten of het Instituut voor Bedrijfskunde.

Omzoomd door groene weilanden en de zachte golven van Normandisch Zwitserland in het oosten, en gemakkelijk bereikbaar vanaf de promenades van Deauville in het noorden, belichaamt Caen een beheerst Normandië. Vanaf de veerbootterminal van Ouistreham slingert een shuttlebus onder een viaduct van de Boulevard Périphérique door naar een stad die in de jaren 50 en 60 werd herbouwd na de verwoestingen van 1944. Zomergasten – Britten, Duitsers en Amerikanen – strijken neer op de stranden van D-Day en keren vervolgens terug naar de monumenten en musea van Caen, waar ze troost putten uit een stad die de herinnering als een deel van haar huid draagt.

Toen Willem, hertog van Normandië, rond 1060 het Château de Caen liet bouwen, gaf hij vorm aan een van de grootste middeleeuwse forten van West-Europa. Muren van vuursteen en kalksteen, die de belegeringen van 1346, 1417 en 1450 overleefden, omsluiten nog steeds het tweetal musea voor Schone Kunsten en het Normandische museum, met in hun galerijen een zacht zoemend decor van doeken en gebruiksvoorwerpen. Met Kerstmis 1182 kwam Hendrik II er samen met zijn zonen – Richard Leeuwenhart en Jan – en trok meer dan duizend ridders naar de grote zaal van het kasteel. De wallen gingen in 1204 over van Normandische hertogen naar de Franse Kroon en dienden vervolgens als kazerne tijdens twee wereldoorlogen; kogelgaten, achtergelaten door martelaren van het verzet, ontsieren de binnenmuren. Tegenwoordig dwalen bezoekers door galmende gangen waar sterrenlicht door schietgaten filtert, peinzend over het gewicht van de afstamming en het kantwerk van de geschiedenis.

Tien jaar na de bevrijding verrees het moderne Caen uit het puin. Vier vijfde van de straten was verdwenen onder geallieerde granaten. Architecten ontwierpen in de jaren vijftig en zestig brede lanen en gemeentelijke gebouwen met glazen gevels, terwijl oudere kerken – Saint-Étienne, Saint-Trinité, Saint-Pierre, Saint-Nicolas en Saint-Jean – bleven bestaan ​​als ankerpunten van romaanse rust. Het Hôtel d'Escoville, een 17e-eeuws herenhuis met gebeeldhouwde stenen en smeedijzeren balkons, waakt over de wijk Vaugueux, waar smalle straatjes zich naar de kapel Saint-Sauveur slingeren. In deze wijken leeft de middeleeuwse ziel van de stad voort, getemperd door een enkel modernistisch blok dat de zon vangt in de glaspanelen.

Herinneringen vormen nog steeds de kern van Caens identiteit. Het Mémorial de Caen, aan de Esplanade Général Eisenhower, schetst de periode van de Tweede Wereldoorlog tot aan de Koude Oorlog en presenteert artefacten en getuigenissen onder een gewelfd atrium. Het is dagelijks geopend van 9.00 tot 18.00 uur en kost € 19,50 voor volwassenen (korting voor senioren en jongeren). Het geeft een stem aan veteranen en burgers. Buiten de stadsmuren bewaart de stad stille getuigen in de tuinen van Elzas-Lotharingen en door kogels getekende gevels. Elk jaar in augustus worden er kransen gelegd op de begraafplaats bij de luchthaven van Carpiquet, ter herinnering aan de slag om vliegvelden in juni 1944, die Caen in de weken na D-Day tot een smeltkroes van gevechten maakte.

De straten van Caen pulseren nu met het gezoem van Twisto-bussen en het glijden van trams. De huidige tramlijn, in juli 2019 in gebruik genomen, verving het noodlottige, geleide trolleybussysteem dat van 2002 tot de sluiting in 2017 in bedrijf was geweest. Drie lijnen lopen nu door het stadscentrum en de voorsteden, als aanvulling op zo'n zestig busroutes. Nog eerder reden er van 1860 tot 1937 paardentrams door Caen. Vanaf het SNCF-station, na Rouen het drukste station van Normandië, rijden er dagelijks treinen naar Parijs, Rouen, Rennes en Le Mans, terwijl een toekomstig Railcoop-netwerk verbindingen belooft met Lille, Amiens, Nantes en Brest.

Naast spoor- en wegverbindingen is de luchthaven Caen-Carpiquet de belangrijkste luchtroute van Normandië. Luchtvaartmaatschappijen zoals HOP!, Volotea en Air France bieden verbindingen met Lyon, Marseille, Nice, Toulouse, Montpellier en eilanden op Corsica. Wanneer de wind van zee draait, verwelkomt de kade van Ouistreham roll-on, roll-off veerboten en snelle catamarans richting Portsmouth; een fietsroute loopt parallel aan het kanaal en biedt een rustige optie voor reizigers op twee wielen. Landinwaarts verbinden de snelwegen A13, A84 en A88 Caen met Parijs, Bretagne en Midden-Frankrijk. De tolvrije A84 is aantrekkelijk voor langeafstandsreizigers, terwijl de A13 en A88 péage blijven.

Vrije tijd vindt hier zijn eigen ritme. Elk voorjaar verzamelen zo'n vijfendertigduizend studenten zich voor het Caener Studentencarnaval, het grootste feest van Europa, om vanaf de Esplanade de la Paix over de universiteitscampus te paraderen. Gekostumeerde groepen verzamelen zich op historische daken, met als hoogtepunt een openluchtconcert georganiseerd door NRJ. In de zomermaanden trekken gezinnen naar Parc Festyland in Carpiquet, waar achtbanen en waterglijbanen vlak bij de ringweg het gelach weerklinken. SM Caen, de voetbalclub van de stad, speelt wedstrijden in de Ligue 2 in Stade Michel d'Ornano, een stadion met twintigduizend zitplaatsen op drie kilometer ten westen van het centrum, dat met elke tackle en elk doelpunt de lokale trots versterkt.

Caen dient ook als uitvalsbasis voor wie zich aangetrokken voelt tot de nalatenschap van Normandië tijdens de oorlog. Een korte treinreis naar Bayeux gaat vooraf aan spaarzame busverbindingen naar Omaha, Arromanches en Pointe du Hoc – waaronder lijn 70 en 74 – of men kan kiezen voor een rondleiding voor meer gemak. Elke terugkeer naar Caen draagt ​​een gewicht van herinnering met zich mee: het zanderige strand waar de ochtendmist optrekt en een wirwar van prikkeldraad onthult, de stille rijen grafstenen op Amerikaanse begraafplaatsen, de verroeste overblijfselen van de havens van Mulberry.

Maar onder de plechtigheid schuilt een alledaagse stad die geniet van goede kaas, cider en gesprekken. Cafés liggen aan de Place Saint-Sauveur; een glaasje camembert onder de vergulde bogen van de abdijen nodigt uit tot bezinning. In het bleke winterlicht stijgt de mist op uit de Orne en verzacht de gevels van gebouwen die een millennium aan veranderingen hebben ondergaan. Hier maakt de zware last van de geschiedenis plaats voor het stille voortbestaan ​​van het dagelijks leven – winkeliers, studenten, gemeenteambtenaren – die allemaal hun eigen verhalen weven in Caens blijvende wandtapijt van steen en herinnering.