Avignon

Avignon, de hoofdstad van de prefectuur Vaucluse, strekt zich uit over 64 vierkante kilometer aan de linkeroever van de Rhône, zo'n 580 kilometer ten zuidoosten van Parijs. In 2017 telde de gemeente 93.671 inwoners, van wie er nog steeds ongeveer 16.000 wonen in de oude stad, omgeven door middeleeuwse stadswallen. Het grootstedelijk gebied telde in 2020 337.039 inwoners, terwijl de stedelijke eenheid in datzelfde jaar 459.533 inwoners telde. De intercommunale structuur Grand Avignon, bestaande uit zestien gemeenten, telde in 2022 197.102 inwoners. Deze cijfers verhullen een veel dieper verhaal van politieke macht, architectonische ambitie en blijvende menselijke betrokkenheid, gevormd door rivier, rotsen en steen.

De naam Avignon, in het Latijn vertaald als Avenio, wordt Aviɲɔ̃ in modern Frans en Avinhon of Avignoun in het Provençaals. Het wordt voor het eerst in geschreven bronnen vermeld als een bescheiden nederzetting aan de rivier, lang voordat het de pauselijke rechtbank zou huisvesten. Een kalkstenen rots die tegenwoordig bekendstaat als de Rocher des Doms vormde de vroegste schuilplaats, die 35 meter boven de overstromingsgevoelige Rhône uitstak en onderdak bood aan inwoners uit de Steentijd die woningen in de Urgonische rotsen uithakten. Eeuwen later zou dezelfde prominentie plaats bieden aan aangelegde tuinen, een openbaar terras en een schaduwrijke promenade met weidse uitzichten.

Het Romeinse Avignon lag buiten deze middeleeuwse muren, de verdedigingswerken zijn nu begraven onder het moderne stratenpatroon. Overblijfselen van het forum zijn stilletjes bewaard gebleven nabij de Rue Racine en de Rue Saint-Étienne, terwijl mausoleums en mozaïeken verspreid over museumcollecties wijzen op een provinciestad die verbonden was met de transalpiene handel. De middeleeuwen brachten meer bekendheid, want hier kon de Rhône beter worden doorwaadbaar gemaakt of overbrugd dan elders, geholpen door een eiland dat de doorvaart vergemakkelijkte. Ooit overspande een stenen brug de rivier met tweeëntwintig bogen. Door de herhaaldelijke instorting door overstromingen en de verlating in de zeventiende eeuw bleven er slechts vier bogen overeind – een fragment dat onsterfelijk is gemaakt door het volkslied "Sous le pont d'Avignon", waarvan het refrein de festiviteiten onder de brug op het aangrenzende riviereiland beter weergeeft.

Het lot van de stad veranderde in 1309 definitief toen paus Clemens V het pauselijk hof op Franse bodem vestigde. In de daaropvolgende decennia zouden zeven pausen in Avignon resideren en de westerse Kerk vanuit een grandioze positie besturen. In 1348 kocht Clemens VI de stad van Johanna I van Napels. Het Palais des Papes kreeg vorm als 's werelds grootste gotische paleis, een fort van witte steen waarvan de enorme vertrekken nog steeds zowel spirituele autoriteit als wereldse ambitie oproepen. Het pauselijke bewind duurde voort tot de Revolutie van 1791, toen Avignon formeel door Frankrijk werd geannexeerd. De reputatie als "La Cité des Papes" is nog steeds te vinden in de gehavende stadswallen en de gewelfde zalen van het pauselijk paleis, waar de meeste schatten verdwenen zijn, maar de verborgen fresco's en de indrukwekkende omvang bewaard zijn gebleven.

In 1995 erkende UNESCO de historische kern van Avignon – met het Palais des Papes, de kathedraal en de Pont Saint-Bénézet – als werelderfgoed. Deze inscriptie erkende niet alleen de architectonische waarde, maar ook de cruciale rol die de stad in de veertiende en vijftiende eeuw speelde in de vorming van Europese kerkelijke en culturele stromingen. De middeleeuwse stadsmuren behoren nog steeds tot de meest complete van Frankrijk en vormen een omtrek van 4330 meter, gevormd uit mollasse burdigalienne, een zachte kalksteensoort die veel voorkomt in de regio Provence-Alpes-Côte d'Azur.

De geografie van Avignon strekt zich uit voorbij de stadsmuren tot aan de alluviale vlaktes, gevormd door de Rhône en zijn zijrivier, de Durance. Zandlagen, doorspekt met kiezels, vormen een zacht glooiend terrein, onderbroken door heuvels die in de loop der eeuwen zijn gebouwd om overstromingen te weerstaan. Het Île de la Barthelasse, ooit een verschuivende cluster van eilandjes, strekt zich nu uit ten westen van de stad. De galerijen van platanen en moestuinen zijn gevormd door menselijk ontwerp en rivierafzettingen. Ten zuiden van de stad gaan klei- en slibafzettingen over in kalksteenformaties zoals de Montfavet-heuvel, waarvan de beboste hellingen een rustig contrast vormen met de stedelijke drukte.

Klimaattechnisch gezien ligt Avignon iets landinwaarts van de Middellandse Zee, met een mediterraan klimaat met warme zomers volgens de Csa-classificatie van Köppen. De winters, hoewel mild, kunnen afglijden naar koele vochtigheid, terwijl de zomers bij heldere hemel boven de dertig graden Celsius uitkomen. De regenval is gematigd en gelijkmatig verdeeld, maar het is de mistral die het lokale karakter bepaalt. Deze noordwesterstorm waait zo regelmatig door de Rhône-corridor dat een middeleeuws spreekwoord waarschuwde voor niets schadelijker dan een door de wind voortgedreven pest of een door de wind geteisterd leven. Zelfs vandaag de dag spreken inwoners over de mistral als zowel een reinigende adem als een meedogenloze kwelgeest.

Het economische leven in Avignon draait om handel, cultuur en landbouw. ​​De Kamer van Koophandel en Industrie van Vaucluse beheert de luchthaven Avignon-Caumont en de rivierhavens, terwijl de Markt van Nationaal Belang – kortweg MIN genoemd – producten levert van de rijke fruit- en groenteteelt in de regio. Binnen de gemeentegrenzen zijn zo'n 7.000 bedrijven, 1.764 winkels en 1.305 dienstverleners actief, goed voor meer dan 300.000 vierkante meter winkeloppervlak in het stedelijk gebied. Het bedrijventerrein Avignon Nord behoort tot de grootste van Europa, en aangewezen kwetsbare stedelijke zones nabij de Durance bieden belastingvoordelen aan bedrijven die zich willen verplaatsen.

Toerisme eist een nog groter deel van de aandacht op. Vier miljoen bezoekers komen jaarlijks onder de kantelen van het paleis staan ​​of komen elk jaar in juli bijeen op het Festival d'Avignon, waar de stad bruist van straattheater, experimenteel drama en performances die worden opgevoerd in de stenen gewelven van de pauselijke zalen. In 2012 trok het festival zo'n 135.800 tickethouders, terwijl in 2011 alleen al het Palais des Papes 572.972 betalende gasten trok. Riviertoerisme vormt een aanvulling op deze trekpleisters: sinds 1994 vaart een vloot hotelboten over de Rhône en een gratis pendelboot brengt voetgangers naar het Île de la Barthelasse.

Het stedelijk weefsel van Avignon biedt ruimte aan moderne mobiliteit naast oude hoofdwegen. Twee autoroutes omringen de stad: de A7 die Lyon met Marseille verbindt, met afritten voor de noordelijke en zuidelijke districten van Avignon, en de A9 die aftakt richting Spanje. Nationale en departementale wegen – waaronder de N100, N570 en D28 – lopen door aangrenzende gemeenten richting Remoulins, Rognonas en Saint-Saturnin-lès-Avignon. De parkeerinfrastructuur omvat negen betaalde parkeergarages met 7100 plaatsen, aangevuld met bewaakte parkeerterreinen en relaisparkeergarages met pendeldiensten naar de stadspoorten.

Op het spoor beschikt de stad over het Gare d'Avignon-Centre, het station uit 1860 net buiten de zuidelijke stadswallen, en sinds 2001 ook het hogesnelheidstreinstation Gare d'Avignon TGV op de LGV Méditerranée-lijn. Een verbindingslijn, bekend als de Virgule, verbindt de twee, terwijl Montfavet zijn eigen station behoudt. Luchtvaartmaatschappijen vertrouwen op de regionale luchthaven Caumont, met seizoensgebonden verbindingen naar Engeland, en op het grotere knooppunt Marseille Provence voor bredere internationale verbindingen. Het watervervoer zet een millenniumtraditie voort: de Rhône vervoert nog steeds vracht, biedt aanlegplaatsen voor cruiseschepen en heeft een openbare watertaxi tussen de kade en het eiland.

Het openbaar vervoer binnen de gemeente is de afgelopen jaren gemoderniseerd. Tecelys, dat opereert onder de merknaam Orizo, exploiteert buslijnen, waaronder de snelle busdienst Chron'hop, naast carpoolen en het in 2009 geïntroduceerde fietsdeelsysteem Vélopop. In oktober 2019 hervatte een tramlijn het reizigersvervoer na een eeuw zonder treinverkeer. Deze tramlijn slingert zich tussen universiteitsterreinen en historische wijken over een lengte van 14 kilometer. Fietsers profiteren van 110 kilometer aan speciale fietspaden die zich door steegjes en boulevards slingeren.

De straten en pleinen van Avignon onthullen de verschillende lagen van zijn blijvende erfgoed. De Place du Palais, in de schaduw van platanen en omlijst door de gevel van het paleis, leidt naar de Place de l'Horloge, waar cafés het stadhuisplein sieren. Iets buiten de gebaande paden ligt de Place Pie, waar de overdekte markt elke ochtend lokale kazen, olijven en wijnen verkoopt. In het stadscentrum openden ooit meer dan honderd kerkelijke stichtingen hun deuren voor erediensten; tegenwoordig hebben vele een nieuwe bestemming gekregen, met hun hoge hallen als onderkomen voor galerieën, podia en zelfs een bioscoop.

Een constellatie van musea verrijkt dit architectonische palimpsest. Het Calvet Museum is gevestigd in een achttiende-eeuws herenhuis en toont kunst van de renaissance tot de moderne tijd. Het Musée du Petit Palais, gevestigd in de voormalige residentie van de aartsbisschop naast het pauselijk paleis, bewaart Italiaanse en Franse middeleeuwse schilderkunst. De Collectie Lambert, ontstaan ​​uit de collectie hedendaagse kunst van Yvon Lambert, bezielt een stadsvilla ten noorden van het centraal station. Voor antiquarische schatten bieden het edelsteenmuseum en het Palais du Roure collecties Romeinse beeldhouwkunst, pre-Romeinse relikwieën en regionale artefacten.

Sport- en culturele bijeenkomsten reiken verder dan theater en galerieën. Stade Parc des Sports is gastheer van de rugby league-wedstrijden van SO Avignon en trekt van september tot april lokale supporters naar het stadion met 10.000 zitplaatsen. Het congrescentrum van de stad, in 1976 gevestigd in een pauselijke woning, organiseert het hele jaar door conferenties, terwijl de Avignon Fair elk voorjaar wijnboeren en kopers samenbrengt voor wijnwedstrijden in de Rhônevallei. Bloeiende wedstrijden Avignon heeft één bloem gewonnen, een bewijs van de gemeentelijke betrokkenheid die zichtbaar is in bloembakken, parkpromenades en wandelpaden langs de rivier.

Avignons aanwezigheid op de Europese culturele kaart gaat terug tot de benoeming tot Culturele Hoofdstad van Europa in 2000. Toch is het geen relikwie of themapark meer. Baksteen en natuursteen getuigen hier van mobiliteit en verovering, van soevereiniteit en revolutie, van rivierhandel en monastieke geleerdheid. Hier verdrijft de mistral zelfgenoegzaamheid, zelfs als hij de lucht opklaart. Het verhaal van de stad wordt voortgezet in elke processie van festivalgangers, elke pelgrim die langs de Rocher des Doms wordt gevolgd en elk schip dat onder de gebroken bogen van de middeleeuwse brug drijft. In Avignon heeft de menselijke inspanning de elementaire krachten van wind en water al lang ontmoet, en hun ontmoeting is blijvend, opvallend menselijk en onvermijdelijk precies.