Muscat

Muscat beslaat een smalle strook tussen de steile bergkammen van het Hadjargebergte en de open vlakte van de Arabische Zee. De witgekalkte gevels en platte minaretten markeren een kustlijn die al bijna twee millennia dienstdoet als zeevaarder. Vanaf de eerste vermelding in het begin van de eerste eeuw na Christus als een belangrijke havenstad die de Middellandse Zee met de Indische Oceaan verbond, heeft de stad opeenvolgende invloeden ondergaan – inheemse sjeikdommen, Perzische satrapen, Portugese bezetters en Ottomaanse intermezzo's – en heeft daarbij altijd een uniek karakter behouden, voortkomend uit het landschap en de tradities.

De stadstaat die zich rond Oud-Muscat vormde, beschermd door forten die zich vastklampten aan kalksteenformaties, verwierf in de achttiende eeuw regionale bekendheid. Onder het Imamaat en later de Al Said-dynastie reikten de zeelieden en soldaten hun macht uit tot aan de Swahilikust en Zanzibar. Het was deze fase van uiterlijke ambitie die de basis vormde voor Muscats vroege band met Oost-Afrika, met de import van goederen, ideeën en mensen – en de terugkeer met exotische specerijen, textiel en een ingewikkeld cultureel mozaïek dat de toekomst van de stad zou bepalen.

Maar de pracht en praal van het rijk vervaagden in de negentiende eeuw en werden vervangen door een rustiger handelsklimaat in de haven van Muttrah. Daar dragen de smalle steegjes van de soek nog steeds de geur van wierook en parelmoer, en wordt er gehandeld in kostbare waren die oude dhowkapiteins ooit koesterden. Onder de vlag van Sultan Qaboos bin Said, die in 1970 aan de macht kwam, onderging Muscat een snelle transformatie. Snelwegen baanden zich een weg door de bergen, luchthavens verrezen op de vlakten van Seeb en nutsleidingen liepen langs de kust, die de zes samenstellende wilayats – Muttrah, Bawshar, Seeb, Al Amrat, Qurayyat en Muscat zelf – met elkaar verbonden tot een uitgestrekte metropool met zo'n 1,72 miljoen inwoners in 2022.

Geografisch gezien wordt Muscat gekenmerkt door contrasten. In het noorden strekt het Centrale Hadjargebergte zich uit in de Golf van Oman, met zijn gekartelde toppen van serpentiniet en dioriet die zich zo'n achtenveertig kilometer uitstrekken van Darsait tot Ras Jissah. Zuidwaarts rijzen gebroken lagen op tot meer dan 1800 meter in Al-Dakhiliyah, waaronder de beroemde Jebel Akhdar. Deze kale heuvels, verstoken van weelderige vegetatie maar rijk aan ijzererts, waken over een stad waarvan het moderne hart aan de Sultan Qaboos Road ligt. Hier leiden tweebaanswegen het verkeer van de luchthaven in Seeb via de diplomatieke wijk Ruwi, langs winkelcentra in Madinat Qaboos, naar de glimmende torens bij Al Wattayah.

De twee natuurlijke havens van Muscat – Muttrah en Oud Muscat – danken hun diepte aan tektonische verschuivingen die de kustlijn hebben doorbroken. In deze beschutte wateren floreren koraalkolonies: Acropora-riffen in Jissah en Khairan, Porites-plaveisel dat bij eb droogvalt. Mangroveranden en zouttolerante planten zoals Arthrocnemum macrostachyum en Halopeplis perfoliata overleven in de sabkha-vlakten, terwijl glasvisjes tussen het estuariene riet in het Qurum-natuurreservaat schieten. Landinwaarts groeien woestijnpalmen waar het grondwater het toelaat; daarachter maken de palmen van de stad plaats voor eindeloos zand en zon.

Het klimaat is onbuigzaam. Onder een Köppen BWh-regime zijn de zomers heet met temperaturen die oplopen tot 45 °C en een luchtvochtigheid die bijna verstikkend is. Tussen december en april valt er jaarlijks slechts een kleine tien centimeter regen, maar zware regenval komt nog steeds voor: cycloon Gonu in juni 2007 en cycloon Phet in juni 2010 veroorzaakten meer dan 100 millimeter op één dag, waardoor wegen werden ontregeld en havens werden gesloten. De rest van het jaar heerst er een wolkenloze hemel.

Het economische leven draait om handel en koolwaterstoffen. Lang voordat olie de skyline van Muscat transformeerde, exporteerden de handelaren van Muscat dadels, parels en vis vanuit de Muttrah Souq. Tegenwoordig produceert Petroleum Development Oman – gesteund door Shell, Total en Partex – zo'n 720.000 vaten per dag, terwijl vloeibaar aardgas (LNG) vanuit Mina'a Sultan Qaboos naar Europa en Azië stroomt. De haven verwerkt jaarlijks zo'n 1,6 miljoen ton en voorziet een achterland dat zich uitstrekt van de vlaktes van Al Batinah westwaarts tot Ash Sharqiyah in het oosten. Hoewel de nabijgelegen Jebel Ali Free Zone deze met 44 miljoen ton overtrof, blijft Muscat een vitaal knooppunt in de handel in de Golf.

Naast de oliegiganten zijn er familiebedrijven: de Suhail Bahwan Group handelt in elektronica en auto's, Saud Bahwan vertegenwoordigt Toyota en Hertz, en Zubair Automotive heeft franchises voor Mitsubishi en Dodge. In de private sector rijzen ziekenhuizen en klinieken de pan uit, terwijl Omantel en Ooredoo wedijveren om abonnees te verbinden met een digitale wereld.

Demografisch gezien is Muscat een bewijs van eeuwenlange migratie. Begin jaren 2000 had ongeveer 60 procent van de inwoners de Omaanse nationaliteit; de rest kwam uit Zuid-Azië, Afrika en andere landen. Gujarati-hindoes vestigden al in de negentiende eeuw handelshuizen – tegen 1760 stonden er vier tempels in de stad – en vandaag de dag weerklinken er talen van Balochi tot Urdu, naast opkomende talen zoals Swahili. Expats vormen meer dan 60 procent van de beroepsbevolking, geconcentreerd in de techniek, detailhandel, bouw en huishoudelijk werk, terwijl een jonge Omaanse bevolking zich aangetrokken voelt tot de overheid, defensie en de professionele sector. De gemiddelde Omani is slechts 23 jaar oud en het analfabetisme is sinds de jaren 90 gehalveerd tot ongeveer 10 procent.

De religieuze praktijk draait om de ibadi-islam, met bescheiden moskeeën die in elke buurt verweven zijn. De Sultan Qaboos-moskee, voltooid begin jaren 2000, is een voorbeeld van ingetogen moderniteit – ruime gebedsruimtes bekroond door een enkele minaret en omgeven door spiegelende vijvers. Kleinere vrijdagmoskeeën en sjiitische heiligdommen tonen echter de lokale context van het geloof. Niet-islamitische gemeenschappen bidden discreet: kerken, tempels en missionaire ziekenhuizen verwijzen naar een pre-islamitische christelijke aanwezigheid die dateert uit de vierde eeuw na Christus, evenals naar het Portugese intermezzo na 1507, toen Assyrische missionarissen en later protestanten hun stempel drukten.

Culturele instellingen vormen de hoeksteen van de kunstscene van Muscat. Het operagebouw, een hoekige ode aan het Omaanse vakmanschap, geopend in oktober 2011, biedt onderdak aan orkesten en recitals in een decor van marmer en houtsnijwerk. Het Nationaal Museum van Oman, gelegen als een architectonisch juweel naast de Grote Moskee, toont artefacten van de bronstijd tot heden. Bait al Zubair toont lokaal handwerk; het Oman Oil and Gas Exhibition Centre belicht de ontdekking en impact van aardolie; het Omani French Museum herinnert aan koloniale ontmoetingen; terwijl het Aquarium and Marine Science Centre de onderwaterwereld van de Golf van Mexico in beeld brengt.

Ondanks de moderne groei houdt nieuwbouw vast aan traditionele Arabische bouwstijlen. Decreten van het Sultanaat verbieden opzichtige wolkenkrabbers en geven de voorkeur aan laagbouw met ogeebogen, mashrabiya-schermen en stucwerkpatronen. Deze terughoudendheid behoudt de menselijke maat – je voelt je er niet kleingeestig of gedesoriënteerd – maar verhult ook de uitgestrekte complexiteit binnenin: de luxe woonwijken van Al Ghubra, de beveiligde villa's van Madinat Qaboos, de woontorens van Al Khuwair en de luchthavenwijken van Seeb.

Het winkelaanbod van Muscat varieert van sierlijke souks tot megamalls met airconditioning. In Oud Muscat en Muttrah puilen de kraampjes uit van textiel, specerijen en zilveren sieraden. Iets verderop bieden Oman Avenues Mall in Ghubra en City Centre Muscat in Seeb onderdak aan wereldmerken, naast een Carrefour-hypermarkt. Al Araimi Boulevard en de Mall of Muscat, geopend in 2019-2020, introduceerden bioscopen, arcadehallen en het Oman Aquarium; Mall of Oman, geopend in de zomer van 2021, claimde de titel van grootste winkelcentrum, met meer dan honderd winkels en entertainmentlocaties.

Transportaders verbinden de metropool met elkaar. Sultan Qaboos Street, de centrale as, strekt zich zo'n dertig kilometer uit van Seeb westwaarts naar Rusail en kruist snelwegen richting Nizwa, Ibra en Sohar. Sinds november 2015 verbindt een moderne busvloot – met de naam Mwasalat – de stad via genummerde routes: Lijn 1 vervoert winkelend publiek tussen vijf grote winkelcentra en de luchthaven; Lijn 4 verbindt Ruwi met de Muttrah Corniche en het Al Alam Paleis; Lijn 6 en 8 bedienen de Sultan Qaboos Universiteit en Al Mouj; terwijl kleinere "Baiza"-bussen informele, onderhandelde tarieven aanbieden in zijstraten. Taxi's – oranje en wit – rijden zonder meter; hun chauffeurs laten zich leiden door de gewoonte in plaats van het tarief, waardoor gasten de gangbare prijs moeten weten voordat ze instappen.

Maritiem erfgoed leeft voort in scheepswerven nabij Sur en in de overdekte dhowhavens van Qurum en Ras al Hamra. Scheepsbouwers bouwen nog steeds de Al Ghanja – een imposant handelsschip waarvan de bouw een jaar in beslag neemt – naast de rompen van de As Sunbouq en Al Badan. In 2016 bevestigden archeologen dat een wrak voor het eiland Al-Hallaniyah de Esmeralda van Vasco da Gama's vloot uit 1502 was, geïdentificeerd aan de hand van zeldzame Portugese munten en kanonskogels met de initialen van Vincente Sodré.

Politiek gezien weerspiegelt de evolutie van Muscat de unieke staatssoevereiniteit van Oman – een relatief recente samensmelting waarvan de cultuur zich niet gemakkelijk laat categoriseren. In tegenstelling tot sommige hoofdsteden aan de Golf heeft de stad nooit een glinsterende skyline van glas en staal ontwikkeld. In plaats daarvan behoudt de stad een stillere waardigheid: binnenplaatsen in de schaduw van dadelpalmen, bastions van koraalsteen die nog steeds door geweervuur ​​zijn aangetast, en het trage ritme van gebedsoproepen die over zee en bergen galmen.

In Muscat leven het oude en het hedendaagse pretentieloos samen. Straatjes die ooit piraten onderdak boden, herbergen nu cafés en boetieks; olie-inkomsten financieren nieuwe theaters en openbare tuinen; en de stoffige paden van karavaanforten veranderen in promenades in de schemering, wanneer vissers hun netten repareren onder een saffraankleurige hemel. Hier maakt de broze zomerhitte plaats voor een verkoelende bries uit de Golf, die in gelijke mate zout en herinnering met zich meebrengt. Muscat ontdekken is de contouren van de geschiedenis volgen in levende steen – voelen dat elke boog en elke golf het gewicht van eeuwen draagt, en de belofte van nog meer hoofdstukken die zich nog moeten ontvouwen.