Naypyidaw

Naypyidaw, de centraal gelegen hoofdstad van Myanmar, is een studie in contrasten. De stad, die in het geheim werd ontworpen en op 6 november 2005 officieel werd aangewezen – tot maart 2006 alleen bekend onder de districtsnaam Pyinmana – verving Yangon vrijwel van de ene op de andere dag als regeringszetel. De planners hadden een speciaal gebouwd administratief hart voor ogen, gelegen tussen de bergketens Bago Yoma en Shan Yoma, waarvan de omvang alleen werd geëvenaard door de opvallende afwezigheid van mensenmassa's. Vandaag de dag, met een oppervlakte van 7054 km² en minder dan een miljoen inwoners, biedt Naypyidaw een ongewoon tafereel: uitgestrekte boulevards omringd door ongerept gras, overheidsgebouwen met een indrukwekkende symmetrie en woonwijken die zijn gerangschikt naar rang en functie in plaats van naar buurtcultuur.

Centraal staat de ministeriezone, een gebied met identieke gebouwen met marmeren gevels, elk met een van de Myanmarese ministeries. Hier bevindt zich het complex van 31 zalen van het Unieparlement naast een presidentieel paleis met 100 kamers, allemaal bekroond door indrukwekkende daken in Birmese stijl bovenop stalinistische vormen. Het stadhuis – waar de dagelijkse gang van zaken plaatsvindt – en het terrein van het presidentieel paleis, waar staatsleiders buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders ontvangen, delen dezelfde grootse geometrie en ingetogen kleurenpalet. Op 27 maart 2006, de Dag van de Strijdkrachten, onthulden de autoriteiten de naam Nay Pyi Taw – "de koninklijke hoofdstad waar de koning resideert" – verwijzend naar een erfenis van soevereiniteit, terwijl de stad zelf een nieuwe, technocratische orde belichaamde.

Achter deze administratieve pleinen ontvouwt de woonwijk zich met gedisciplineerde precisie. Appartementenblokken van vier verdiepingen – in totaal 1200 – verheffen zich tegen de vlakke horizon; hun gekleurde daken markeren de rollen van de bewoners, een subtiele visuele hiërarchie die blauw toekent aan medewerkers van het ministerie van Volksgezondheid en groen aan die van de landbouw. ​​Eengezinswoningen staan ​​verspreid over de heuvels, een veertigtal villa's gereserveerd voor de hoogste ambtenaren. Toch waren veel van deze statige complexen in 2019 stil geworden, hun verzorgde tuinen waren verdrongen door onkruid en herinneringen. Overheidsmedewerkers wonen in de appartementen; bezoekers treffen bij aankomst grotendeels lege gangen aan, gangen waar ooit de geluiden van het dagelijks leven weerklonken, weerklinken nu alleen nog maar vogelgezang.

Elf kilometer van de ambtenarenverblijven ligt de militaire zone, een afgesloten terrein van tunnels en bunkers dat slechts weinigen buiten de strijdkrachten kennen. Hier houden generaals een discrete machtspositie, de enige bewoners die de verboden wegen mogen betreden. Het contrast met de omliggende wijken kan niet groter zijn: de ene groep slaapt onder privéversterkte nederzettingen; de andere zwerft door onbekende straten in een stad die is ontworpen voor functies in plaats van gemeenschappen.

De diplomatieke zone daarentegen is nog in ontwikkeling. Twee hectare land staat klaar voor elke ambassade die besluit te verhuizen. Tot op heden hebben alleen Bangladesh en Maleisië het aanbod aangenomen; China opende in 2017 een verbindingskantoor, de eerste buitenlandse missie die dat deed. Hoewel regeringen van Rusland, India, de Verenigde Staten en tientallen andere landen interesse hebben getoond, blijven de meeste diplomaten in Yangon, verwijzend naar persoonlijk welzijn, scholen voor kinderen en gevestigde sociale netwerken. In 2018 pleitte Aung San Suu Kyi zelf voor een consolidatie van ambassades in Naypyidaw, in de hoop dat nabijheid het bestuur zou bevorderen; toch vertrekken ambassadeurs bij het aanbreken van de dag steeds vaker uit Yangons vertrouwde omgeving.

Hotels zijn gegroepeerd in een apart gebied, twaalf in getal, gelegen in villa-achtige beslotenheid aan de rand van de stad. Voorafgaand aan de ASEAN-top van 2014 verrezen er veertig extra bungalows nabij het congrescentrum – ambitieus maar beperkt door overheidsbudgetten, werd het project overgedragen aan particuliere investeerders voor de voltooiing. Tijdens de Zuidoost-Aziatische Spelen van 2013 bouwden de autoriteiten 348 hotels en 442 pensions om atleten en toeschouwers te huisvesten; veel van deze faciliteiten, hoewel bruikbaar, worden nu onderbenut en hun lobby's weerspiegelen de triomfen van een weeklang regionaal festival.

De handel concentreert zich rond de Myomamarkt, het commerciële hart van de stad, met satellietknooppunten in Thapye Chaung en het particuliere Junction Centre. Groothandelshallen en bescheiden eetgelegenheden vullen de zijstraten, terwijl een groeiende detailhandel wijst op een opkomende middenklasse. Toch missen de markten de kakofonie van lang gevestigde handelscentra: er zijn weinig onderhandelingssessies onder zeildoeken, weinig scooters die door smalle steegjes navigeren. In plaats daarvan kenmerken brede promenades en gestandaardiseerde kiosken de handel hier, zo ordelijk als de staat die ze heeft geordend.

Recreatie in Naypyidaw kent verschillende vormen. Ngalaik Lake Gardens, gelegen langs een dam zo'n elf kilometer naar het noorden, trekt gezinnen aan tijdens Thingyan-festivals. De waterglijbanen en het zandstrand bieden verkoeling tegen de tropische hitte. Het Nationaal Kruidenpark, een reservaat van 81 hectare dat in 2008 werd geopend, herbergt duizenden medicinale planten uit alle regio's van Myanmar, een levende bibliotheek van traditionele remedies. Achter het stadhuis markeert een nachtelijke licht- en watershow de schemering in een bescheiden park, waar inwoners en ambtenaren kort maar krachtig van kunnen genieten.

Dierenliefhebbers reizen – ironisch genoeg, voor zo'n afgelegen stad – naar de dierentuin, waar een klimaatgecontroleerd pinguïnpaviljoen de bewoners van de koudere periodes beschermt. De dierentuin, die in 2008 naast de faciliteiten werd geopend, herbergt nu meer dan 1500 dieren, van neushoorns tot resusaapjes. Het Safaripark, geopend in februari 2011, biedt een avontuurlijkere ervaring: bezoekers navigeren door uitgestrekte verblijven in een voertuig met open zijkanten en zien rustende luipaarden of grazende bizons onder thermiekende haviken.

Voor golfers strekken twee banen – Naypyidaw City en Yaypyar – zich uit over perfect onderhouden fairways, terwijl een edelstenenmuseum Myanmars eeuwenoude traditie van edelstenen in herinnering brengt. Toch bereiken deze recreatiemogelijkheden, ondanks hun pracht en praal, zelden hun volledige capaciteit; in een stad die gebouwd is voor een verwachte bevolkingsgroei, wachten ze op bezoekers die nog moeten komen.

De monumentale Uppatasanti-pagode, voltooid in 2009, belichaamt de dubbele impuls van de stad: traditie en zelfbewustzijn. De 'Vredespagode', die qua schaal bijna exact gelijk is aan de Shwedagon-pagode in Yangon – slechts dertig centimeter kleiner – herbergt een relikwie van een Boeddhatand uit China en omsluit een kamer met vier jade Boeddha's. De omliggende tuinen bevatten beelden van de achtentwintig Boeddha's en een meer, omlijst door een paviljoen voor de Shin Uppagutta-sūtra. De vergulde torenspits doorsnijdt de skyline; aan de voet ervan vinden bezoekers twee kooien met vergulde daken waarin witte olifanten zitten, symbolen van koninklijke macht die historisch geassocieerd worden met goddelijke goedkeuring. De paalceremonie van de pagode, op 12 november 2006, droeg de titel 'Rajahtani Naypyidaw', waarmee de stad zowel een oud symbool als een moderne hoofdstad is.

Administratief gezien bestaat het Naypyidaw Union Territory uit twee districten – Ottarathiri en Dekkhina – die onderverdeeld zijn in acht townships. Pyinmana, Lewe en Tatkone, ooit onderdeel van de regio Mandalay, vallen nu onder centrale jurisdictie. De nieuwere townships Ottarathiri, Dekkhinathiri, Popphathiri, Zabuthiri en Zeyathiri, vernoemd naar Pali-waarden zoals "uttarasiri" (hogere welvaart), zijn nog in aanbouw. ​​Elke township valt onder een ontwikkelingsorganisatie: een door de overheid aangestelde bestuurder werkt samen met een gekozen comité en combineert top-down management met opkomende lokale vertegenwoordiging.

Toch heeft de omvang van de stad tot controverse geleid. Parlementsleden hebben kritiek geuit op het uitgestrekte grondgebied – zelfs groter dan sommige staten – en zich afgevraagd waarom er middelen naar de verlichting van meren vloeien, terwijl boeren buiten de grenzen geen hervormingen op het gebied van waterbeheer hebben doorgevoerd. In 2014 ontstonden er debatten over ongeoorloofde landonteigening aan de stadsrand, wat leidde tot oproepen voor strengere wettelijke bescherming. Voor veel critici is Naypyidaw een voorbeeld van een regering die ambitieus is en de bevolking die ze dient, overtreft.

De transportinfrastructuur weerspiegelt deze onevenwichtigheid. De snelweg Yangon-Naypyidaw-Mandalay is 563 km lang en de vier rijstroken zijn vrijwel leeg, afgezien van incidentele staatskonvooien. Een 323 km lange verbinding rechtstreeks naar Yangon vergemakkelijkt officieel verkeer, maar civiele vrachtwagens worden nog steeds grotendeels geweerd. Een studie van de ADB schatte dat het toestaan ​​ervan de economie jaarlijks meer dan 100 miljoen dollar zou besparen aan reistijd. Plannen voor een uitbreiding naar zes rijstroken liggen in de ijskast, in afwachting van de vraag of de budgettaire steun.

In de stad doorsnijdt een boulevard met twintig rijstroken de centrale blokken. Rotondes met meerdere verdiepingen, versierd met plantenbakken, bieden een Parijse dimensie, hoewel het verkeer er zo rustig is dat voetgangers ze vaak als parken beschouwen. Motoren, ooit alomtegenwoordig elders, worden op de hoofdwegen verboden na een reeks dodelijke ongelukken in 2009; het ogenschijnlijke doel was veiligheid, maar dit heeft het straatleven verder bedaard.

Vliegverkeer arriveert via Naypyidaw International Airport, zestien kilometer ten zuidoosten gelegen tussen Ela en Lewe. Sinds de opening in december 2011 worden binnenlandse luchtvaartmaatschappijen – Air Bagan, Myanmar National Airlines en anderen – en internationale vluchten vanuit Bangkok en verschillende Chinese steden afgehandeld via de 3,6 kilometer lange landingsbaan en 69 meter lange verkeerstoren. Toch blijft de jaarlijkse doorvoer ver onder de capaciteit van 65.000 vluchten, wederom een ​​bewijs van een ambitieuze planning die de huidige vraag overtreft.

Het openbaar vervoer binnen het gebied blijft schaars. Pendelbussen, geëxploiteerd door ministeries, vervoeren ambtenaren op vaste tijden tussen woningen en kantoren. Eén centraal busstation bedient intercityroutes; één militair taxibedrijf monopoliseert de taxidiensten. Het treinstation, geopend in juli 2009, is gevestigd in een uitgestrekt complex langs de lijn Yangon-Mandalay. Tot de opening stopten de treinen in Pyinmana; nu vertrekt er dagelijks om 12.00 uur een negen uur durende rit naar Yangon, die om 21.30 uur terugkeert. Plannen voor de eerste metro van Myanmar – waarover in 2011 contractaankondigingen werden gedaan – werden opgeschort vanwege een gebrek aan vraag en budgettaire beperkingen.

Dat is de paradox van Naypyidaw: een plek met officiële ernst en minimale drukte, waarvan de beloften geschreven zijn in asfalt en beton, maar wachten op menselijke vervulling. Straten gebouwd voor miljoenen liggen er stil. Voorzieningen van internationale standaard wachten op bezoekers die grotendeels tevreden zijn om in Yangon te blijven. Herenhuizen staan ​​onafgemaakt. Toch onthult de stad in haar stilte haar doel met onverbloemde helderheid: ze is bovenal een hoofdstad voor bestuur, een stedelijk canvas waarop de leiders van Myanmar hun visie op orde en een moderne staat hebben geschilderd.

Naypyidaw doorkruisen betekent ambitie en afwezigheid in gelijke mate confronteren. Je kunt dineren in een hotelrestaurant, met glanzende terrazzotegels, en weinig gezelschap vinden buiten je eigen spiegelbeeld. Je kunt op je gemak tussen ministeries dwalen, de nauwkeurigheid van de perfect onderhouden gazons, de symmetrie van de borden in het Birmees en Engels, de alomtegenwoordige stilte opmerken. Je kunt bij zonsopgang voor de Vredespagode staan, wanneer het zonlicht de wanden met richels verwarmt en de lucht geen verkeerslawaai bevat, alleen de verre roep van een shikra boven je hoofd.

De toekomst van de stad hangt af van de convergentie van beleid en bevolking. Mocht de economie van Myanmar aanwakkeren, mochten scholen en ziekenhuizen groeien om aan de administratieve behoeften te voldoen, dan zou Naypyidaw wel eens kunnen uitgroeien tot een bewoonde hoofdstad. Tot die tijd blijft het een bewijs van moderne planning in het algemeen – een ruim, geordend domein waar het bestuur zetelt, wachtend op de dag dat de straten net zo vol mensen staan ​​als beton. Dan kunnen de brede boulevards weer het gewone leven dragen en de stille gebouwen resoneren met het dagelijkse ritme van een voltooide hoofdstad.