Osaka

Osaka neemt een unieke plaats in in het Japanse nationale verhaal, zowel als een standvastige motor van handel als een levendige broedplaats van populaire cultuur. Gelegen op de Kansai-vlakte van Honshu, heeft de stad lange tijd de praktische eisen van de haven en de fabriek in evenwicht gehouden met een levendige omarming van culinaire experimenten, podiumkunsten en het buurtleven. De contouren van de geschiedenis van Osaka zijn te volgen vanaf de Naniwa-rechtbanken in de zevende eeuw, via de smog en schoorstenen van de Meiji-industrie, tot aan haar moderne status als financieel centrum en kosmopolitisch knooppunt.

Onder de naam Naniwa was deze plaats tussen 683 en 745 de hoofdstad van Japan. De rivierpaleizen van het hof waren gebaseerd op een haven die al floreerde tijdens de Kofunperiode (300-538). Rijst die van over de hele archipel aankwam, passeerde deze dokken en markeerde de stad als de "Keuken van het Land". Handelaren in Naniwa vergaarden fortuinen door rijst te verhandelen, maar ook door te speculeren op futures – een activiteit die Osaka's latere prominente positie in effecten en derivaten voorspelt. Zelfs nadat de hoofdstad eerst naar Nara en vervolgens naar Kyoto was verplaatst, bleef de stad onmisbaar voor de waterwegen die de agrarische provincies met het politieke hart verbonden.

De naam Ōsaka – "grote helling" – dook op in documenten uit 1496 en verving Naniwa in het dagelijks gebruik. Gedurende de Edo-periode bestonden er twee schrijfvormen naast elkaar: 大坂 en 大阪. Tegen 1808 werd het karakter 坂 ("helling", maar ook een verwijzing naar "terugkeer naar de aarde") als onheilspellend beschouwd; uitgevers en ambtenaren kozen in plaats daarvan voor 阪, dat een andere etymologische nuance heeft. De Meiji-regering formaliseerde 大阪 in 1868, en die spelling blijft ook buiten historische contexten bestaan.

Osaka's heruitvinding versnelde na 1868. Binnen twee decennia na de officiële oprichting als gemeente (1889) verrezen er schoorstenen langs de Dojima- en Dotonbori-kanalen. Fabrieken die textiel, machines en elektronica produceerden, transformeerden Osaka tot het "Manchester van het Oosten". Een massale annexatie in 1925 vergrootte de stadsgrenzen van slechts 15 vierkante kilometer tot meer dan 140 vierkante kilometer – een gebied dat nu wordt weerspiegeld in moderne wijken. Tegen 1940 overschreed de bevolking van Osaka de drie miljoen inwoners. Hoewel oorlogsbombardementen en de wederopbouw na de oorlog veel vooroorlogse monumenten uitwiste, legden inspanningen op het gebied van stadsplanning, bestemmingsplannen en infrastructuur de basis voor de heropleving van de stad als financieel knooppunt.

Osaka strekt zich uit van de omringende satellietsteden in het binnenland – Amagasaki in het noordwesten, Higashiosaka in het oosten – en beslaat bijna 223 vierkante kilometer grotendeels vlak terrein. De hoogteverschillen zijn beperkt: een piek van 37,5 meter in Tsurumi-ku en een dieptepunt van -2,2 meter in Nishiyodogawa-ku, onder Tokyo Peil. Gelegen op 34,67° NB, ligt de stad zuidelijker dan Rome of San Francisco. De stad behoort tot de vochtige subtropische zone (Köppen Cfa) en kent milde winters met gemiddelde maximumtemperaturen in januari rond de 9,7 °C en zeldzame sneeuwval. Het regenseizoen (tsuyu) duurt van begin juni tot eind juli, gevolgd door verschroeiende augustusdagen met een gemiddelde middagtemperatuur van 33,7 °C. Een secundaire regenperiode, die verband houdt met een tyfoon, vindt plaats in het begin van de herfst.

De bebouwde omgeving van Osaka ontvouwt zich langs twee hoofdassen: Kita in het noorden en Minami in het zuiden – termen die, ondanks hun letterlijke betekenis, eerder culturele dan strikt geografische richtingen aanduiden. Kita herbergt het zakendistrict Umeda, gekenmerkt door het Osaka Station City, skybridges en een netwerk van ondergrondse winkelgalerijen. Het nabijgelegen Nakanoshima herbergt veel van de hoogste torens van de stad. Minami, gelegen in de wijk Chūō, omvat Namba, Shinsaibashi, Nipponbashi ("Den Den Town") en het Dōtonbori-kanaallandschap, beroemd om zijn neonlichten. De boulevard Midōsuji verbindt deze knooppunten en loopt door de zakelijke kwadranten Honmachi en Yodoyabashi – gezamenlijk bekend als Semba.

Verder naar het zuiden liggen Shinsekai, met zijn gerenoveerde Tsūtenkaku-toren, en de Tennoji-Abeno-zone, waar de dierentuin, de Shitennō-ji-tempel en de 300 meter hoge Abeno Harukas-wolkenkrabber te vinden zijn – de hoogste wolkenkrabber van het land van 2014 tot 2023. De westelijke gevel van de stad grenst aan de Baai van Osaka, waar de Kyocera Dome, Universal Studios Japan en het Tempozan-reuzenrad de waterkant markeren. Hoewel ze doorsneden worden door stadskanalen en ooit 1629 bruggen – ooit hyperbolisch genummerd als de "808 bruggen van Naniwa" – zijn veel waterwegen inmiddels gedempt, waardoor er nu 760 onder stadsbeheer vallen.

Volkstellingen dateren uit 1873. De stad bereikte een piek van meer dan 3,25 miljoen inwoners in 1940, en opnieuw 3,15 miljoen in 1965, voordat de migratie naar de voorsteden een lichte daling veroorzaakte. Volgens de telling van 2020 woonden er ongeveer 2,7 miljoen mensen in de stad zelf, wat neerkomt op een bevolkingsdichtheid van meer dan 12.000 per vierkante kilometer. Het aantal geregistreerde buitenlanders bedroeg halverwege de jaren 2000 ongeveer 144.000, met aanzienlijke Koreaanse (60.000) en Chinese (39.000) gemeenschappen. Het Tsuruhashi-district in de wijk Ikuno blijft een van de grootste concentraties Zainichi-Koreanen in Japan.

Osaka, historisch gezien de thuisbasis van de groothandelsmarkt voor rijst, ontwikkelde zich tot een uitgebreid financieel centrum. De Osaka Exchange, gespecialiseerd in Nikkei 225 futures en andere derivaten, fuseerde met JASDAQ om de notering van startende bedrijven te versterken. Grote internationale elektronicabedrijven – Panasonic, Sharp en Sanyo – behouden hier hun hoofdkantoor. In de Global Financial Centres Index van 2017 stond Osaka wereldwijd op de vijftiende plaats en binnen Azië op de vijfde plaats. Het bruto grootstedelijk product bedroeg in 2012 bijna $ 954 miljard, vergelijkbaar met dat van Parijs en Groot-Londen. Het inkomen per hoofd van de bevolking bedroeg halverwege de jaren 2000 bijna ¥ 3,3 miljoen, ongeveer tien procent boven het prefectuurgemiddelde.

Een uitgebreid spoornetwerk verbindt Osaka met de regio Keihanshin, de op één na grootste agglomeratie van Japan met bijna 19 miljoen inwoners. Lokale diensten omvatten het JR West Urban Network en particuliere lijnen (Keihan, Hankyu, Hanshin, Kintetsu, Nankai). Alleen al de metro van Osaka vervoert jaarlijks meer dan 900 miljoen reizigers, waarmee het wereldwijd op de achtste plaats staat. Station Shin-Osaka biedt plaats aan alle Shinkansen-klassen, waaronder de Nozomi, en biedt snelle verbindingen naar Tokio, Nagoya, Kobe en Kyoto. Een uitgebreid busnetwerk vormt een aanvulling op het spoor, terwijl Kansai International Airport en Osaka International Airport respectievelijk overzeese en binnenlandse vluchten verzorgen. Maritieme terminals vertrekken veerboten naar Shanghai, Tianjin, Busan en bestemmingen in heel Japan.

Winkelstraten bepalen het lokale leven. Tenjinbashi-suji Shōtengai strekt zich uit over 2,6 kilometer en is daarmee de langste overdekte winkelgalerij van Japan. De wijken Chūō en Kita herbergen samen meer dan 16.000 winkels – variërend van ondergrondse boetieks tot elektronicabazaars en warenhuizen. Amerikanen en andere jonge trendsetters trekken naar Amerika-mura bij Shinsaibashi, terwijl Den Den Town een centrum blijft voor de otaku-cultuur. Bekende winkelcentra zoals Yodobashi Camera in Umeda en BicCamera in Namba trekken tech-hongerige menigten.

Eten blijft de blijvende obsessie van de stad. Regionale specialiteiten zijn onder andere okonomiyaki, takoyaki, udon en met battera geperste sushi. Osaka sake – afkomstig uit bergbeken – geniet nationale faam. Een oud spreekwoord waarschuwt dat inwoners van Kyoto zich te gronde richten aan zijde, inwoners van Osaka aan eten, en zo lokale prioriteiten in de hand werken. De afgelopen jaren heeft de wereldwijde belangstelling voor de Japanse keuken de aandacht van buitenlanders gevestigd op de straatstalletjes en izakaya's van Osaka.

De theaters van Osaka presenteren vormen van bunraku-poppenspel tot kabuki, manzai-komedie en rakugo-verhalen. Het Nationaal Bunraku Theater en Osaka Shochiku-za bewaren eeuwenoude tradities. Concertzalen bieden onderdak aan zowel klassieke als popoptredens: de Symfoniezaal, het Umeda Arts Theater en de Osaka-jō Hal bieden plaats aan orkesten naast internationale tournees. Een jaarlijkse cyclus van evenementen – Tenjin Matsuri in juli, de Aizen- en Sumiyoshi-festivals, en het Osaka Aziatisch Filmfestival in maart – verbindt de stad met haar spirituele en populaire wortels.

Musea omvatten natuurwetenschappen, geschiedenis en beeldende kunst. Het ondergrondse Nationaal Kunstmuseum toont naoorlogse collecties; het aangrenzende Wetenschapsmuseum heeft een planetarium. Het Museum voor Oosterse Keramiek toont regionale porseleintradities. In Tennōji Park verkennen het Stedelijk Kunstmuseum en het Historisch Museum van Osaka lokale verhalen, van het oude Naniwa tot de huidige uitbreiding.

De identiteit van Osaka berust op contrasten. Terwijl Tokio soberheid en Kyoto-ingetogenheid uitstraalt, cultiveert Osaka warmte in woord, kleding en geest. Buren begroeten elkaar met mōkarimakka?, vragend naar winst in plaats van formaliteiten. De skyline – zoals zichtbaar vanaf de skywalks van Umeda of de zwevende roltrap van het Umeda Sky Building – torent uit boven waterwegen waar ooit schepen rijst en sake vervoerden. Op straatniveau sieren neonreflecties de kanaalwervelingen; sushichefs persen vis op azijnrijst; poppenspelers verlevendigen verhalen uit de 17e eeuw.

In al haar dimensies – historische bevoorradingsplaats, smeltkroes van moderne industrie, centrum voor financiën en onderzoek, en hart van Japanse gezelligheid – blijft Osaka in beweging. De stad, gebouwd op hellingen en rivieroevers, blijft evolueren en combineert de grootstedelijke dynamiek met de kwaliteiten die haar kenmerken: ondernemende durf, een voorliefde voor de elementaire geneugten van eten en prestaties, en een openheid die zowel traditie als innovatie verwelkomt.