Nagasaki

Nagasaki ligt in een smalle inham aan de westkust van Kyushu. De naam – "lange kaap" – weerspiegelt de kromming van de haven die de geschiedenis en identiteit ervan heeft gevormd. Vanaf het moment dat Portugese handelaren hier halverwege de 16e eeuw voor anker gingen, kreeg de stad vorm op het kruispunt van handel, geloof en culturele uitwisseling. In de eeuwen die volgden, stond Nagasaki alleen onder het Japanse isolatiebeleid als het enige toegestane contactpunt met Europa. Vandaag de dag is het nog steeds een plek waar de contouren van verleden en heden samenkomen: smalle straatjes met confucianistische tempels en katholieke kerken, moderne trams die zich een weg banen tussen monumenten van verlies en herstel.

Toen Portugese schepen rond 1571 voor het eerst arriveerden, troffen ze een bescheiden vissersdorpje aan. Binnen enkele decennia groeide die nederzetting uit tot de drukste buitenlandse haven van Japan. Naast de handel in zijde, zilver en Chinese goederen arriveerden er ook christelijke missionarissen, en Nagasaki werd een vroeg bastion van de nieuwe religie. Nederlandse handelaren volgden, beperkt tot het kunstmatige eiland Dejima, waar zij de enige Japanse band met de wetenschappelijke en culturele ontwikkelingen in Europa onderhielden. Onder de nationale afzondering van het Tokugawa-shogunaat ontving geen enkele andere haven buitenlandse schepen. Tegen het midden van de 19e eeuw belichaamden de pakhuizen van Dejima en de wijk die bekendstaat als Shinchi Chinatown een fragiele openheid. Kooplieden en gezanten leefden naast elkaar en wisselden niet alleen goederen uit, maar ook ideeën – astronomie, cartografie en geneeskunde – lang voordat Japan de rest van de wereld volledig omarmde.

De stad zelf klampt zich vast aan smalle vlaktes aan het begin van een kronkelende baai, aan weerszijden ingesloten door steile heuvels. Twee rivieren, gescheiden door een rotsachtige uitloper, kerven diepe valleien die bewoners en bezoekers naar de waterkant leiden. De stedelijke ontwikkeling, ingesloten door de heuvels, beslaat minder dan tien vierkante kilometer, wat Nagasaki een dichtbebouwd, verticaal karakter geeft. Woonhuizen en kantoortorens verrijzen in terrassen, terwijl kronkelende steegjes en trappen de wijken met elkaar verbinden. Het panorama vanaf bergtoppen – met name Inasayama – onthult een lappendeken van daken die naar de haven hellen, een tafereel dat de lokale bevolking het "uitzicht van tien miljoen dollar" heeft genoemd.

Het klimaat van Nagasaki volgt het vochtige subtropische patroon dat kenmerkend is voor Zuid-Japan, met winters die zelden onder het vriespunt dalen en zomers die gekenmerkt worden door snikhete hitte en vochtigheid. De regen valt het hele jaar door, maar is het zwaarst in juni en juli; gegevens uit 1982 laten zien dat er in juli meer dan een meter neerslag valt. De winters zijn relatief droog en zonnig, een feit dat bezoekers die de koudere steden in het binnenland ontvluchten, in verrukking brengt. Op een zeldzame januariochtend kan er sneeuw op de straten vallen, zoals begin 2016, toen er zeventien centimeter viel, waardoor de havenstad tijdelijk in een bleek landschap veranderde.

De lange geschiedenis van openheid van de stad kreeg een grimmig slot in augustus 1945. Drie dagen na Hiroshima verwoestte een atoombom de wijk Urakami in Nagasaki, waarbij zo'n 100.000 mensen omkwamen. Fabrieken, kerken en huizen veranderden in puin onder de explosie. Toch verdween de stad niet. In de daaropvolgende decennia herbouwden overlevenden en hun nakomelingen kerken, scholen en buurten. Tegenwoordig getuigen het Vredespark van Nagasaki en het Atoombommuseum van die ramp, terwijl verzoeningspogingen en educatieve programma's de belofte onderstrepen dat dergelijk geweld zich nooit meer mag herhalen.

De haven van Nagasaki is nog steeds actief, maar moderne lucht- en spoorverbindingen regelen de meeste aankomsten. Luchthaven Ōmura, net buiten de stadsgrenzen, bedient zowel full-service luchtvaartmaatschappijen – Japan Airlines en ANA – als budgetmaatschappijen zoals Peach en Jetstar. Internationale vluchten verbinden met Shanghai, Hongkong en Seoul. Een netwerk van limousinebussen brengt reizigers in minder dan een uur naar de stad.

Over land snelt het onlangs voltooide deel van de Nishi-Kyūshū Shinkansen tussen Nagasaki en Takeo-Onsen, waar passagiers kunnen overstappen op de beperkte sneltreinen van het Kyushu-netwerk. De rit vanaf station Hakata in Fukuoka duurt slechts negentig minuten; gereduceerde tarieven en Japan Rail Passes maken het voor velen haalbaar. Voor wie een kleiner budget heeft of liever langzamer reist, vertrekken er regelmatig snelwegbussen vanuit Fukuoka en Kagoshima.

Binnen de stad blijft het elektrische tramsysteem – de trams liefkozend chin-chin densha genoemd – het meest emblematische vervoermiddel. Vijf lijnen vertrekken vanuit het centrum van Nagasaki, elk in een eigen kleur geschilderd. Een enkele rit kost ¥140; een dagkaart is verkrijgbaar voor ¥500. Bussen breiden de dienstregeling uit naar hoeken voorbij de tramsporen, terwijl een kabelbaan en een kronkelende weg verbinding maken met Inasayama.

De invloed van buitenlandse religies is nog steeds duidelijk merkbaar. De Ōura-katholieke kerk, gebouwd in 1864, is de oudste nog bestaande kerk van Japan. Vlakbij markeert het Museum van de Zesentwintig Martelaren de plek waar Japanse christenen en Europese missionarissen in 1597 werden gekruisigd. De herbouwde Urakami-kathedraal, ooit de grootste kerk van Azië vóór het bombardement, torent nu uit naast de ruïnes van zijn voorganger. Koshibyō, de Confuciusschrijn, daarentegen weerspiegelt het erfgoed van de Chinese gemeenschap; de sierlijke rood-groene balken vormen de enige Confuciusschrijn die ooit buiten China is gebouwd.

Boeddhistische tempels getuigen ook van de multiculturele geschiedenis van Nagasaki. Sofuku-ji, met zijn architectonische elementen uit de Ming-dynastie die in de 17e eeuw door Chinese immigranten werden meegebracht, blijft een van 's werelds mooiste voorbeelden van die stijl. Fukusai-ji, herbouwd na 1945, heeft de ongewone vorm van een schildpad; binnenin slingert een slinger van Foucault boven een gedenkteken voor lokale oorlogsslachtoffers. Kōfuku-ji, bekend als de "rode tempel", houdt vast aan de Obaku Zen-traditie te midden van de stadsdrukte.

Moderne culturele instellingen bieden nog meer diepgang. Het Nagasaki Prefectural Art Museum, waarvan het hedendaagse ontwerp internationale aandacht heeft getrokken, organiseert zowel nationale als reizende tentoonstellingen. Het Museum voor Geschiedenis en Cultuur van de stad belicht eeuwenlange maritieme handel en religieuze confrontaties. Bij de Suwa-schrijn op de Tamazono-heuvel verzamelen bezoekers zich elk jaar in oktober voor het O-Kunchi-festival, waarbij praalwagens vol deelnemers door de straten rijden om voorouderlijke goden te eren.

Buiten de stadsgrenzen liggen eilanden die facetten van Nagasaki's verleden met zich meedragen. Gunkanjima, oftewel het Slagschipeiland, doemt op als een vervallen silhouet vijftien kilometer uit de kust. Ooit was dit 's werelds dichtstbevolkte plek en tot 1974 woonden hier mijnwerkers en hun gezinnen. Tegenwoordig worden er rondleidingen gegeven rond de afbrokkelende betonnen torens, en een klein museum herinnert aan de arbeiders – velen gerekruteerd uit Korea – die daar de barre omstandigheden moesten doorstaan.

Minder somber is een uitstapje naar Iōjima, waar een korte veerboottocht bezoekers naar zandstranden en natuurlijke warmwaterbronnen brengt. Het resorthotel op het eiland nodigt uit tot overnachten en biedt gemeenschappelijke baden met uitzicht op zee, een herinnering aan hoe vulkanische krachten het landschap van Kyushu vormgeven.

Het hele jaar door wordt de kalender van Nagasaki gekenmerkt door levendige evenementen. Het Lantaarnfestival in de late winter eert de Chinese voorouders van de stad: meer dan twintigduizend lantaarns sieren straten en waterwegen en vormen een verlichte corridor met mythische vormen. In augustus krijgen de Obon-vieringen een uitbundige toon, waarbij voorouderverering wordt gecombineerd met vuurwerk dat de haven in vuur en vlam zet. En begin oktober transformeert het O-Kunchi-festival het terrein van de Suwa-schrijn in een podium voor leeuwendansen, parades en straatverkopers die takoyaki en gegrilde maïs verkopen.

Door zowel alledaagse als buitengewone ervaringen met elkaar te verweven – trams die over de tramrails ratelen, de stille stilte in een herbouwde kerk, het gejuich van festivalgangers – nodigt Nagasaki uit tot reflectie op de stromingen die door menselijke samenlevingen stromen. De smalle valleien en glooiende heuvels herbergen verhalen van nieuwsgierigheid, conflict en mededogen. In elke moderne tram, elke gerestaureerde tempel, elk gefluisterd gebed bij een gedenkteken erkent de stad zowel het gewicht van wat voorbij is als een standvastig geloof in de mogelijkheid van verbinding over barrières heen. Het is deze spanning – tussen blijvende littekens en de veerkracht om te herbouwen – die Nagasaki zijn unieke diepgang geeft.