Xiamen

Xiamen beslaat een subtropische kustlijn in het zuidoosten van Fujian, in het oosten begrensd door de Straat van Taiwan en in het noorden door de monding van de Jiulong. De stedelijke structuur strekt zich nu uit van het oorspronkelijke eiland – verdeeld in het district Huli in het noorden en het district Siming in het zuiden – tot een achterland op het vasteland, bestaande uit de districten Jimei, Haicang, Tong'an en Xiang'an. Aan de overkant van de baai van Xiamen liggen de Kinmen-eilanden, bestuurd door Taiwan, gescheiden door iets meer dan 6 kilometer open water. De stad is al sinds de Sui-dynastie bewoond en haar maritieme rol nam toe onder opeenvolgende dynastieën. In de 19e eeuw bereikte de Yundang-baai een wereldwijde omvang, toen deze tot een van 's werelds grootste natuurlijke havens werd gerekend. Landaanwinning heeft de inham sindsdien getransformeerd tot het Yundangmeer, aan de oevers waarvan nu het gemeentebestuur zetelt.

Begin jaren tachtig sloot Xiamen zich aan bij China's eerste golf van Speciale Economische Zones, die buitenlandse investeringen uitnodigden onder het beleid van Deng Xiaoping van geleidelijke openstelling. Die beslissing hervormde de economie. Tegenwoordig staat de haven van Xiamen op de zevende plaats van de Chinese containerhavens en op de veertiende plaats wereldwijd, met een capaciteit voor containerschepen van de zesde generatie. De fusie met de naburige haven van Zhangzhou in 2010 creëerde het drukste knooppunt in het zuidoosten van China. Door de generaties heen hebben inwoners verder gekeken dan de zeestraat: sinds de 12e eeuw zijn velen naar Zuidoost-Azië geëmigreerd en hebben gemeenschappen gevormd die met hun geld lokale scholen en culturele instellingen ondersteunden.

Economische diversificatie volgde. Productieclusters in elektronica en machines staan ​​naast logistiek, toerisme en financiën. Xiamen vergelijkt zijn ondernemingsklimaat met de indices van de Wereldbank en stond in 2018 op de tweede plaats in de nationale ranglijst voor vergunningen, toegang tot elektriciteit en grenshandel. Door zijn onderzoeksresultaten behoort de stad tot de veertig beste steden ter wereld in de Nature Index. De universiteiten – waaronder de Universiteit van Xiamen, een instelling met een Double First Class, naast de Huaqiao Universiteit, de Jimei Universiteit, de Technische Universiteit van Xiamen en het Xiamen Medical College – leveren zowel talent als innovatie.

Geografisch gezien ligt Xiamen net ten noorden van de Kreeftskeerkring. Het stond ooit op zichzelf, maar werd een schiereiland na de voltooiing van een zeewering in 1955. Voor de kust vormen Gulangyu en een reeks kleinere eilandjes natuurlijke golfbrekers. De zomers combineren hitte en vochtigheid, getemperd door zeewind; de gemiddelde temperatuur in juli is 28,3 °C, terwijl het in januari gemiddeld 13,1 °C is. De jaarlijkse neerslag bedraagt ​​zo'n 1300 millimeter, met tyfonen het meest frequent in de nazomer. Het aantal zonuren varieert van 29 procent in maart tot 58 procent in juli, wat neerkomt op bijna 1900 uren felle zon per jaar. Sneeuwval is vrijwel onbekend; de laatste registratie vond plaats in 1893.

Demografisch gezien groeide de bevolking van Xiamen van iets meer dan twee miljoen in 2000 tot 5,16 miljoen in 2020, en bereikte naar schatting 5,35 miljoen eind 2024. Han-Chinezen vormen de overgrote meerderheid, met She- en Hui-minderheden in kleinere aantallen. Migranten die door kansen worden aangetrokken, vormen nu een groot deel van de inwoners. Mandarijn is de officiële taal, hoewel het lokale Hokkien-dialect – de Amoy-variant – in het dagelijks leven blijft bestaan. Nieuwkomers die niet uit het Hokkien komen, nemen het Mandarijn of hun eigen moedertaal over, terwijl de Tongaanse en Zhangzhou-dialecten regionale invloed behouden.

Connectiviteit vormt de basis voor de groei van Xiamen. Xiamen Gaoqi International Airport verwerkt jaarlijks zo'n 28 miljoen passagiers en bedient meer dan 90 binnenlandse en internationale bestemmingen. Plannen voor een nieuwe Xiang'an International Airport op het eiland Dadeng moeten Gaoqi in de komende jaren vervangen. Aan land verbinden twee treinstations de stad met het Chinese hogesnelheidsnetwerk: Xiamen Noord is uitsluitend bestemd voor hogesnelheidstreinen, terwijl het treinstation van Xiamen zich op het eiland bevindt. Passagiers bereiken Shanghai in vijf uur, Shenzhen in drie uur en Fuzhou in twee uur. Een intercitytreinproject belooft Xiamen steeds dichter bij Zhangzhou en Quanzhou te brengen.

Binnen de stad vervoeren bus-, snelbus- en metrolijnen – er zijn er momenteel drie operationeel, en lijn 4 en 6 zijn in ontwikkeling – forenzen. Vijf bruggen en twee onderzeese tunnels verbinden het eiland met het vasteland: de Gaoji Causeway en de bruggen bij Jimei, Xinglin, Haicang en Xiang'an; de Xiang'an- en Haicang-tunnels zijn respectievelijk in 2010 en 2021 geopend. Motorfietsen, bromfietsen en traditionele handkarren blijven verboden op het eiland, ten gunste van bussen, fietsen en elektrische fietsen met vergunning. Gulangyu verbiedt alle motorvoertuigen, maar behoudt het voetgangerskarakter.

Culturele bezienswaardigheden onderstrepen Xiamens gelaagde verleden. Gulangyu Island, een voormalige enclave van een verdragshaven, herbergt Victoriaanse herenhuizen en de Sunlight Rock, een rotsformatie die 92,7 meter boven zeeniveau uitsteekt. Het Pianomuseum herbergt meer dan veertig historische instrumenten, die getuigen van de bijnaam "het Piano-eiland", terwijl de UNESCO-werelderfgoedlocatie een mix weerspiegelt van Fujian-volkskunst, koloniale heropleving en "Amoy Deco"-stijlen. Op het vasteland biedt het Hulishan Fort uitzicht over de zeestraat. Het door Krupp gemaakte kanon behoort tot de grootste uit de late keizerlijke tijd.

Creatieve wijken met een gemeenschapsgevoel bevinden zich op herwonnen dokken en in voormalige dorpen. Zengcuoan groeide van een vissersnederzetting uit tot een centrum voor kunstenaars en cafés, met smalle straatjes geflankeerd door huizen van rode baksteen. Shapowei heeft de patina van oude pakhuizen aan het water behouden, die nu zijn omgebouwd tot restaurants en ambachtswinkels. Aotou Village, tegenover Kinmen aan de overkant van een smal kanaal, is nog steeds de thuisbasis van vissersfamilies en terugkerende Chinezen uit het buitenland.

Openbare tuinen en tentoonstellingsruimtes vormen groene corridors. De Xiamen Horticulture Expo Garden strekt zich uit over negen eilanden in de Xinglinbaai en biedt onderdak aan internationale bloemententoonstellingen. Het Chengyi Discovery Center biedt interactieve tentoonstellingen over de ruimte, navigatie en natuurrampen. Musea brengen het lokale geheugen in kaart: de 30.000 artefacten van het Xiamen Museum variëren van porselein tot steenhouwwerk; het Tan Kah Kee Memorial Museum herdenkt een overzeese Chinese leider uit het begin van de 20e eeuw; het Overseas Chinese Museum documenteert de banden van de diaspora met Fujian. Elders transformeert de Oriental Fish Bone Gallery weggegooide schelpen tot complexe kunstwerken, en een privémuseum van onophoudelijke herinneringen bewaart alledaagse voorwerpen uit het dagelijks leven.

Volkstradities zijn nog steeds verweven met het maatschappelijk leven. Gongfu-theeceremonies, gecentreerd rond Tieguanyin oolong, markeren ochtendbijeenkomsten. Verhalenvertellers in het Minnan-dialect – Jianggu – gebruiken levendige gebaren en spreektaal. Het midherfst maankoekenspel, een spel met zes dobbelstenen, kent prijzen toe die vernoemd zijn naar de rangen van het keizerlijk examen. In kustdorpen verbrandt het Song Wang Chuan-ritueel modelboten om ongelukken te voorkomen, wat een weerspiegeling is van maritieme religies die Fujian en Taiwan bestrijken.

Samen vormen de haveninfrastructuur, academische instellingen, transportnetwerken en het cultureel erfgoed van Xiamen een stad gevormd door de zee en door uitwisseling. Het eilandhart draagt ​​de sporen van eeuwenlange handel, migratie en innovatie; de ​​vleugels van het vasteland strekken zich uit naar toekomstige verbindingen. Te midden van deze dynamiek speelt het dagelijks leven zich af in theehuizen en tempels, op boulevards en fietspaden, en behoudt zo een kenmerkende stedelijke identiteit die Chinese traditie in evenwicht brengt met een mondiale blik.