Shanghai

Shanghai beslaat een vlakke vlakte aan de monding van de Jangtsekiang, waarvan de grenzen worden bepaald door het stuifzand in de monding en door eeuwenlange menselijke inspanningen om land te winnen op getijdenvlakten. De gemeente strekt zich uit over meer dan 6300 vierkante kilometer, waarbij het oppervlak zelden meer dan vier meter boven de zeespiegel uitkomt. Aan de rand van de stad bevinden zich nog enkele lage heuvels, en de piek van het eiland Dajinshan in de baai van Hangzhou reikt nauwelijks boven de honderd meter. Eeuwenlange sedimentafzetting heeft deze alluviale vlakte gevormd, en moderne landaanwinningsprojecten hebben de voetafdruk ervan verder in de Oost-Chinese Zee uitgebreid. Klei en zand liggen onder elk gebouw, wat ingenieurs ertoe aanzet betonnen palen diep in de ondergrond te slaan – een noodzaak voor de stalen en glazen torens die nu de skyline bepalen.

Het klimaat van Shanghai combineert warmte en vochtigheid met plotselinge schommelingen. De winters brengen vochtige lucht en af ​​en toe vorst; noordwestenwinden voeren koude nachten naar het hart van de stad, waardoor er gemiddeld minder dan vijf dagen per jaar een dun laagje sneeuw valt. De zomers worden warm, met een luchtvochtigheid die zelfs gewone regenbuien tot tijdelijke stortvloeden kan verergeren. Tyfoons die langs de kust trekken, kunnen windstoten veroorzaken die bomen doen zwiepen en laaggelegen straten overspoelen. De maanden maart tot en met mei blijven wisselvallig, vaak nat, terwijl de herfst een helderdere lucht en koelere nachten brengt. Het daglicht varieert slechts licht per seizoen en het jaarlijkse aantal zonuren schommelt rond de zeventienhonderd uur, wat zowel schittering als warmte geeft aan de betonnen oppervlakken van de stad.

Archeologische vondsten wijzen op menselijke activiteit in de oude nederzettingen aan de rivier, maar Shanghai's opkomst van vissersdorp tot wereldcentrum vond plaats in de negentiende eeuw. Na de Eerste Opiumoorlog dwongen buitenlandse mogendheden het Qing-hof om vijf havens te openen, en Shanghai kwam daar ook bij. Europese handelaren bouwden pakhuizen langs de westoever van de Huangpu-rivier, terwijl een Franse enclave zich in de buurt vestigde. Deze enclaves absorbeerden migranten uit andere provincies en vermengden dialecten en gebruiken tot een Kantonees, Wu en Noord-Chinees mozaïek. In de jaren 30 wedijverde Shanghai met Hongkong als handelscentrum; de havens verwerkten thee, zijde en machines bestemd voor markten wereldwijd, terwijl de smalle straten theehuizen, bioscopen en werkplaatsen huisvestten.

Tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog was de stad getuige van hevige gevechten in de straten, voordat de wankele vrede onder Japanse bezetting terugkeerde. Met de Japanse overgave ontstond er een hernieuwd conflict tussen de Kwomintang en de communisten, dat in 1949 eindigde met de overwinning van de laatste. In de daaropvolgende decennia raakte Shanghai afgesneden van westerse markten; de handel richtte zich in plaats daarvan op de landen van het Warschaupact. Fabrieken bleven textiel, staal en machines produceren voor de nieuwe staat, maar buitenlandse investeringen bleven achterwege en de haven werd stil.

Het economische beleid veranderde in de jaren tachtig onder Deng Xiaoping. Shanghai herpakte zich, met name in het nieuwe Pudong-gebied, waar landbouwgrond en moddervlakten zich ontwikkelden tot brede lanen en glimmende torens. De Shanghai Vrijhandelszone, die in 2013 van start ging, bood gestroomlijnde douaneprocedures. De heropleving van de haven, in combinatie met nieuwe wolkenkrabbers, kondigde de terugkeer van China naar de wereldhandel aan. De stad herwon haar positie tussen 's werelds financiële centra: ze herbergt de Shanghai Stock Exchange, die qua kapitalisatie de eerste plaats inneemt in de regio Azië-Pacific, en staat vierde op de Global Financial Centres Index. Vanaf 2024 hebben dertien bedrijven uit de Fortune Global 500 hier hun hoofdkantoor gevestigd.

Shanghai is verdeeld in zestien districten. Zeven daarvan liggen ten westen van de Huangpu: Huangpu zelf, Jing'an, Xuhui, Changning, Putuo, Hongkou en Yangpu. Dit gebied omsluit de kern van de stad en omvat de oude Chinese ommuurde stad. Het nieuwe Pudong-gebied strekt zich uit over de oostelijke oever, met zijn lanen die de torens van Lujiazui bedienen. Daarachter ligt een ring van voorsteden – Minhang, Baoshan, Jiading en andere – die variëren van industriegebieden tot plattelandssteden. Verder naar het noorden omvat het district Chongming de eilanden Changxing en Hengsha, terwijl de haveneilanden van Yangshan administratief tot de provincie Zhejiang behoren.

De waterlopen van Shanghai doorkruisen elk district. De Huangpu-rivier snijdt de oude stad in tweeën; de Suzhoukreek, ooit de verbindingsweg tussen het Grote Kanaal en de Jangtsekiang, vervoert nog steeds schepen onder gerestaureerde stenen bruggen. Meren en kanalen doorkruisen het stedelijk netwerk, terwijl vijvers en wetlands aan de rand van de stad stilletjes trekvogels huisvesten. De stad onderhoudt een netwerk van parken – meer dan zeshonderd in totaal – variërend van formele Franse tuinen in Fuxing Park tot het moderne Century Park. De Botanische Tuin van Shanghai en de nieuwere Botanische Tuin van Chen Shan herbergen collecties flora uit heel China.

Het architectonische landschap weerspiegelt elk tijdperk van expansie. Langs de Bund staan ​​gebouwen van beton, baksteen en natuursteen uit het begin van de twintigste eeuw. Neoklassieke banken, gotische torenspitsen en art-decogevels getuigen van een tijd waarin Shanghai architecten uit Europa en Amerika ontving. Onder hen liet László Hudec monumenten achter zoals het Park Hotel en het Paramount Theater. Halverwege de twintigste eeuw verrezen er door de Sovjet-Unie beïnvloede bouwwerken, met name het expositiecentrum met zijn indrukwekkende zuilen. Daarna kwamen de torens van Pudong: de Jin Mao met een hoogte van 421 meter, het World Financial Center met een hoogte van 492 meter en de Shanghai Tower, die een hoogte van 632 meter bereikt in een spiraalvorm die speelt met wind en licht.

Het culturele leven hier weerspiegelt zowel inheemse als geadopteerde elementen. Het lokale dialect, het Shanghainees, behoort tot de Taihu-subgroep van het Wu-Chinees, maar draagt ​​sporen van naburige spraakvormen. De term Haipai beschreef ooit een door het Westen beïnvloede schilderstijl; tegenwoordig omvat het een bredere culturele mix die zichtbaar is in mode, muziek en keuken. De keuken van Shanghai valt grofweg in twee categorieën uiteen. Benbang-koken dateert uit de zeventiende eeuw in Jiangnan, waarbij suiker en sojasaus worden gebruikt om smaken te accentueren in plaats van te maskeren. Gerechten zoals xiaolongbao – soepdumplings met dunne schillen en rijke bouillon – en rood gestoofd buikspek zijn voorbeelden van deze traditie. De Haipai-keuken is daarentegen gebaseerd op westerse recepten: borsjt ingedikt met lokale ingrediënten, gebakken varkenskoteletten en salades afgeleid van de Russische Olivier.

Festivals combineren geïmporteerde en lokale gebruiken. Het Chinese Nieuwjaar trekt parades door de straten van de oude stad, terwijl kerstverlichting in december de winkelstraten kleur geeft. Het Shanghai International Film Festival trekt filmmakers naar het moderne Pudong Expo Centre, en de Shanghai Biënnale voor hedendaagse kunst vult pakhuizen en galerieën. Musea variëren van de enorme collectie bronzen spiegels en keramiek uit de Song-dynastie in het Shanghai Museum tot het China Art Museum, gehuisvest in de paviljoens van Expo 2010, waar de eeuwenoude rolschildering Langs de rivier tijdens het Qingming Festival als digitale animatie verschijnt.

De transportinfrastructuur ondersteunt de omvang van de stad. De metro van Shanghai, gestart in 1993, strekt zich nu uit over bijna achthonderd kilometer, verdeeld over twintig lijnen, het langste netwerk ter wereld. Het aantal dagelijkse reizigers op weekdagen nadert de twaalf miljoen, en de tarieven variëren per afstand. Een magneetzweeftrein verbindt de stad in iets meer dan zeven minuten met Pudong International Airport, met een snelheid van 430 kilometer per uur. Een vloot van meer dan veertigduizend bussen, waaronder trolleybussen op eeuwenoude routes, vervoert passagiers voor een vast tarief. Taxi's, app-gebaseerde taxidiensten en veerboten over de Huangpu vullen de mogelijkheden voor kortere ritten aan.

Wegen omvatten nationale snelwegen en een verhoogde binnenringweg. Bruggen en tunnels overspannen de Huangpu en de Yangtze, terwijl fietspaden en deelfietsen zonder steigers een ontspannen verkenning op twee wielen mogelijk maken. Het particuliere autobezit neemt snel toe, hoewel kentekenveilingen de groei beperken. Kentekenplaten voor elektrische voertuigen blijven gratis, een beleid dat gericht is op het verminderen van emissies. Vracht wordt vervoerd via de haven van Shanghai, die jaarlijks meer dan veertig miljoen containers van zes meter verwerkt – een cijfer dat elders ongeëvenaard is.

Onderwijs en onderzoek dragen bij aan de rol van Shanghai in wetenschap en technologie. De Fudan Universiteit en de Shanghai Jiao Tong Universiteit behoren tot de top van China. Samenwerking tussen de industrie en universitaire laboratoria leidt tot ontwikkelingen op het gebied van robotica, materiaalkunde en hernieuwbare energie. De onderzoeksparken van de stad huisvesten multinationals naast startups, terwijl overheidsstimulansen patentaanvragen en joint ventures stimuleren.

Het toerisme floreert dankzij het erfgoed en de moderne attracties van Shanghai. De promenade van de Bund biedt uitzicht op de verlichte torens van Pudong, die 's avonds verlicht zijn. De Yu-tuin herbergt klassieke paviljoens uit de Ming-dynastie, te midden van koivijvers en rotspartijen. De markt van de Stadsgodtempel bruist van de verkopers van thee, handwerk en straatsnacks. In Lujiazui herbergen de bollen van de Pareltoren van het Oosten observatieplatforms en tentoonstellingshallen. Het Shanghai Disney Resort, geopend in 2016, trekt jaarlijks meer dan tien miljoen bezoekers naar zijn kasteel en themagebieden.

De identiteit van Shanghai berust op contrasten: rivier en zee, oude muren en glazen torenspitsen, lokale dialecten en internationale kantoren. Elke laag van de geschiedenis blijft zichtbaar als je weet waar je moet kijken, van de donkere steegjes van de Franse Concessie tot de brede lanen van het financiële district van Pudong. Verfijnde tuinen liggen naast hoogbouwpleinen; traditionele tempels delen buurten met kunstgalerieën. Het karakter van de stad ontstaat door dit samenspel van elementen, gevormd door de omgeving en door menselijk ontwerp door de eeuwen heen.

Wie Shanghai observeert, ziet de voortdurende aanpassing. Stromen van mensen, handel en ideeën hebben de geografie en cultuur ervan hervormd. Ingenieurs slaan palen voor wolkenkrabbers zoals ze ooit polders bouwden aan de monding van de rivier. Chefs roeren nu zoete sojabouillon zoals ze dat drie eeuwen geleden deden. Wetenschappers vertalen internationaal onderzoek naar lokale innovaties. Al deze elementen komen samen in een stedelijk gebied dat openstaat voor verandering. Hier ontmoeten de praktische eisen van handel en transport de stillere bezigheden van wetenschap en kunst, en vormen patronen waarin elk onderdeel het geheel in stand houdt.