Siem Reap

Siem Reap, gelegen aan de noordoever van de Tonlé Sap in het noordwesten van Cambodja, heeft zich ontwikkeld van een bescheiden nederzetting aan de rivier tot de op één na grootste stad van het land en het administratieve hart van de provincie Siem Reap. De brede boulevards en lome rivieroevers herinneren aan de invloed van Franse koloniale planners, terwijl groepjes Chinese winkelpuien en winkelpanden zich verdringen rond de Oude Markt, waar gebeeldhouwde teakhouten panelen en gelakte kasten zij aan zij staan ​​met bundels verse kruiden en gevlochten manden. Onder dit architectonische palimpsest bevindt zich de ware trekpleister van de regio: Angkor, het uitgestrekte netwerk van tempels dat getuigt van de vindingrijkheid van het Khmer-rijk.

In oktober 2020 kende het Cambodjaanse ministerie van Cultuur Siem Reap de titel ASEAN Culturele Hoofdstad toe voor 2021-2022. Deze onderscheiding was niet alleen een erkenning voor het beheer van het archeologische erfgoed door de stad, maar ook voor haar bloeiende kunstscene: Apsara-dansgroepen, zijdeweefcoöperaties en een aantal galerieën die hedendaagse doeken en glassculpturen tentoonstelden. Begin jaren 2010 was meer dan de helft van de lokale werkgelegenheid op de een of andere manier verbonden met het toerisme. Het aantal bezoekers groeide van een handvol midden jaren 90 tot meer dan 500.000 buitenlandse gasten in 2004, en vervolgens tot meer dan twee miljoen in 2012. Kleine huisjes langs stoffige straatjes werden omgebouwd tot guesthouses; tuktukchauffeurs, bijna zesduizend in getal in 2019, begonnen reizigers bij zonsopgang te vervoeren om een ​​glimp op te vangen van de tempeltorens.

De top van de regio blijft Angkor Wat. De vijf torens, gemodelleerd naar de toppen van de mythische berg Meru, werpen bij zonsopgang lange schaduwen en onthullen basreliëfs die zich ontvouwen als lange panelen met verhalen: goden en demonen die strijden om het elixer van onsterfelijkheid, hun gebeeldhouwde vormen glinsterend in het dauwbad van het ochtendlicht. Iets noordelijker ligt Angkor Thom, de laatste grote stad van Jayavarman VII. Hier bewaren de Bayontempelwachters kalme, in steen gehouwen gezichten van wachters; het Terras van de Olifanten doet nog steeds denken aan paraderende oorlogsolifanten, zelfs waar de sculpturen zelf vervaagd zijn; en het Terras van de Leprakoning steekt als een verontrustend, half geërodeerd silhouet af tegen de lucht.

Buiten het hoofdcircuit lopen routes met de labels "groot" en "klein" langs minder bekende heiligdommen: de omhullende wortels van Ta Prohm, het ingewikkelde houtsnijwerk in Banteay Kdei en de serene poelen van Neak Pean. Oostwaarts wijst de Roluos-groep op de architectonische experimenten van een eerdere dynastie. Een verdere omweg brengt bezoekers naar Banteay Srei, dertig kilometer naar het noordoosten – de roze zandstenen muren versierd met filigraanmotieven die zo klein zijn dat ze uit koperdraad lijken te zijn gesponnen.

In de stad zelf bieden musea contrasterende perspectieven. Het Angkor Nationaal Museum, geopend in november 2007, maakt gebruik van interactieve displays en high-definition projecties om de Khmer-beschaving te volgen vanaf het ontstaan ​​tot de ondergang van het rijk. In het Cambodja Landmijnmuseum, 25 kilometer naar het noorden, worden inerte mijnen tentoongesteld naast getuigenissen van overlevenden en kinderen die nu in het bijbehorende opvangcentrum verblijven – herinneringen aan de recente littekens van het land. Het Angkor Panorama Museum, geopend in 2015 maar eind 2019 gesloten, toonde ooit enorme Noord-Koreaanse muurschilderingen die gevechten uit het keizerrijk uitbeelden. Meer recent, in 2023, ontstond de Lotus Silk Farm als een sociale onderneming die een eeuwenoud ambacht nieuw leven inblaast: het oogsten van lotusstelen en het spinnen van de vezels tot doorschijnende textiel.

Markten verbinden het uitbundige heden van Siem Reap met de agrarische omgeving. Psar Chas, de Oude Markt, strekt zich uit tussen de Siem Reap-rivier en Pub Street. De gangpaden vormen een mix van met chili geblancheerde kikkerbilletjes, handgeweven sjaals, verse limoenen en sigarettenpakjes. Na zonsondergang ontvouwen de Angkor Night Market en de Made in Cambodia Market zich tot met lantaarns verlichte straatjes waar muzikanten volksmelodieën spelen en kraampjes alles aanbieden, van lakwerk tot handbeschilderde lakflessen Sombai-rijstwijn. Sombai, gedistilleerd uit Cambodjaanse jasmijnrijst en doordrenkt met lokale vruchten of specerijen, is symbolisch geworden voor de inventieve geest van de stad. Andere regionale gerechten – Prahok, gefermenteerde vispasta die hier als de beste van het land wordt beschouwd, of gedistilleerde brandewijn van cashewnoten en mango’s – hebben een rauwe, elementaire smaak.

Wanneer de zon ondergaat, pulseert Pub Street met beweging en geluid. De straat werd eind jaren 90 geopend en trekt met zijn neonreclames en dreunende baslijnen backpackers aan die op zoek zijn naar goedkoop Angkor-bier voor minder dan vijftig cent of cocktails voor een paar dollar. Concurrerende bars aan de overkant van de straat verkopen popmuziek, terwijl rustigere nissen in "The Alley" en "The Lane" een mix van Khmer-Franse fusion en ambachtelijke cocktails aanbieden. Een handvol locaties, waaronder ambachtelijke Angkor-werkplaatsen, nodigt bezoekers uit om steenhouwers en houtbewerkers tempelsculpturen te zien restaureren, wat de toewijding aan zowel levensonderhoud als erfgoed onderstreept.

Het klimaat van Siem Reap bepaalt grotendeels het ritme. Een tropisch nat-droog patroon zorgt het hele jaar door voor extreme hitte – de gemiddelde dagtemperatuur daalt nooit onder de 30 °C – en een regenseizoen van mei tot en met oktober. De jaarlijkse neerslag bedraagt ​​gemiddeld bijna 1406 millimeter, met september vaak de zwaarste buien. Bezoekers die op een heldere hemel hopen, plannen hun reis meestal tussen november en april, wanneer de luchtvochtigheid afneemt en de zon boven een koele mist opkomt.

De bereikbaarheid is verbeterd, net als het aantal bezoekers. De nieuwe Siem Reap-Angkor International Airport, vijftig kilometer van de stad, verwerkt rechtstreekse vluchten vanuit regionale hoofdsteden. Over land zijn er vijf uur durende busverbindingen met Phnom Penh, terwijl boten over Tonlé Sap naar Chong Kneas varen. Vanuit Thailand steken reizigers de grens over bij Poipet – per bus, taxi of trein naar de grens, gevolgd door een tuktuk naar de stad. Een voorstel voor een hogesnelheidstrein naar Phnom Penh is nog in studie.

Toch behoudt de stad een waarschuwende toon. De naam alleen al – "Siam Verslagen" – verwijst naar een omstreden verleden, een verleden dat nu weerklinkt in de choreografie van de handel. De prijzen hier liggen vaak hoger dan in andere Cambodjaanse plaatsen. Verkopers en tuk-ukchauffeurs bieden hun diensten volhardend aan; je moet onderhandelen over de prijs, wisselgeld controleren en alert blijven op valse bankbiljetten. Goedbedoelende straatkinderen proberen soms melkpoeder te kopen dat vervolgens wordt doorverkocht, terwijl niet-geverifieerde fondsenwervers voor weeshuizen donaties naar particuliere kassen kunnen sluizen. Onder begeleiding van lokale ngo's – waaronder ConCERT, dat verantwoord toerisme en door de gemeenschap ondersteunde ecotours promoot – kunnen reizigers vrijwilligerswerk zoeken dat de fondsen transparanter verdeelt.

Bezoekers worden bovenal dringend verzocht de lokale normen te respecteren. Onder geen beding mag men zich schuldig maken aan uitbuiting van minderjarigen; strenge juridische straffen en morele veroordelingen volgen snel. Door legitieme culturele optredens te bezoeken, te genieten van regionale specialiteiten en zich voorzichtig door eeuwenoude ruïnes te bewegen, kunnen reizigers de gelaagde realiteit van Siem Reap ervaren zonder deze te reduceren tot een schouwspel in een pretpark.

In de tussenruimtes tussen vergulde tempeltorens en drukke kraampjes, tussen de gammel rijstvelden van het achterland en de felle lichten van Pub Street, onthult Siem Reap zijn meest fascinerende kenmerk: een stad die voortdurend de wisselwerking tussen verleden en heden, rauw en verfijnd, lokaal en mondiaal beleeft. De stad is niet alleen een toegangspoort tot de ruïnes van Angkor, maar ook een levende nederzetting waarvan het eigen verhaal – van herstel, aanpassing en veerkracht – zich met elk seizoen ontvouwt.