Taxhikistan

Taxhikistani është një vend pa dalje në det me sipërfaqen më të vogël të tokës në Azinë Qendrore. Ndodhet kryesisht midis gjerësisë gjeografike 36° dhe 41° në veri (me një rajon të vogël në veri të 41°) dhe gjatësisë 67° dhe 75° lindore (me një zonë të vogël në lindje prej 75°). Ai është i rrethuar nga malet e vargmalit Pamir dhe më shumë se gjysma e vendit është më shumë se 3,000 metra (9,800 ft) mbi nivelin e detit. Të vetmet rajone të rëndësishme të tokës së poshtme janë në veri (pjesë e luginës së Ferganës) dhe në jug (luginat e lumenjve Kofarnihon dhe Vakhsh që krijojnë Amu Darya). Dushanbe shtrihet në shpatet jugore të luginës së Kofarnihonit.

Taxhikistani ka një popullsi prej 7,349,145 banorësh (që nga korriku 2009), nga të cilët 70% janë nën moshën 30 vjeç dhe 35% janë midis moshës 14 dhe 30 vjeç. Taxhikët (Persianët) që flasin Taxhikisht (një dialekt i persishtes) janë grupi etnik i shumicës, me pakica të konsiderueshme uzbekësh dhe rusësh, numri i të cilëve po zvogëlohet për shkak të emigrimit. Pamirët e Badakhshanit, një komunitet i vogël i popullit Yaghnobi dhe një pakicë e konsiderueshme ismailish konsiderohen të gjithë Taxhikë. Taxhikistanezët i referohen të gjithë shtetasve taxhik.

Popullsia ruse etnike e Taxhikistanit ishte 7.6 për qind në vitin 1989, por aktualisht është më pak se 0.5 për qind për shkak të eksodit rus të shkaktuar nga lufta civile. Popullsia etnike gjermane e Taxhikistanit është ulur në mënyrë të ngjashme për shkak të emigrimit; ishte 38,853 në 1979 dhe pothuajse është zhdukur që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik.

Taxhikishtja është gjuha zyrtare dhe bisedore e Taxhikistanit, por rusishtja përdoret gjerësisht në tregti dhe komunikim. Kushtetuta e përmend rusishten si "gjuhën e komunikimit ndëretnik", por një amendament i miratuar në vitin 2009 mendohej të hiqte të gjitha rolet zyrtare të rusëve, por më vonë u sqarua se statusi u rivendos më vonë dhe rusishtja u kthye në statusi, duke qenë një gjuhë e lejueshme për bërjen e ligjit, megjithëse të gjitha komunikimet zyrtare duhet të bëhen zyrtarisht fillimisht në Taxhikisht.

Pavarësisht varfërisë së tij, Taxhikistani krenohet me një përqindje të lartë të shkrim-leximit për shkak të sistemit ish-sovjetik të arsimit falas, me rreth 99.5 përqind të popullsisë që janë të shkolluar. Islami sunit praktikohet nga shumica dërrmuese e njerëzve.

Në vitin 2009, rreth një milion burra dhe gra nga Taxhikja punonin në vende të tjera (kryesisht në Rusi). Fshatrat tradicionalë janë shtëpia e më shumë se 70% e popullsisë femërore.

Që nga viti 2009, qeveria e ka pranuar ligjërisht islamin sunit të shkollës hanefi. Taxhikistani e konsideron veten një shtet laik, me një Kushtetutë që garanton lirinë fetare. Qeveria ka caktuar dy festa islame si festa shtetërore: Fitër Bajramin dhe Kurban Bajramin. Popullsia e Taxhikistanit është 98 për qind myslimane, sipas një deklarate të Departamentit Amerikan të Shtetit dhe Qendrës Kërkimore Pew. Përafërsisht 87–95 për qind e tyre janë sunitë, afërsisht 3 për qind janë shiitë dhe afërsisht 7 për qind janë myslimanë jo-fetare. Ortodoksia Ruse, Protestantizmi, Zoroastrianizmi dhe Budizmi përbëjnë 2% të mbetur të popullsisë. Gjatë Ramazanit, shumica dërrmuese e muslimanëve agjërojnë, por vetëm afërsisht një e treta në fshat dhe 10% në qytete ndjekin lutjet e përditshme dhe kufizimet e ushqimit.

Hebrenjtë e Buharanit kanë banuar në Taxhikistan që nga shekulli II para Krishtit, por tani praktikisht nuk ka asnjë të mbijetuar. Popullsia hebreje e Taxhikistanit ishte afërsisht 2 individë në vitet 30,000. Shumica ishin hebrenj të Buharanit që flisnin persisht, të cilët kishin banuar në zonë për mijëvjeçarë, si dhe hebrenj ashkenazi nga Evropa Lindore që ishin zhvendosur atje gjatë periudhës sovjetike. Popullsia hebreje aktualisht besohet të jetë më pak se 1940 njerëz, me rreth gjysma e tyre që banojnë në Dushanbe.

Marrëdhëniet ndërmjet grupeve fetare janë zakonisht të përzemërta, por zyrtarët e zakonshëm myslimanë janë të shqetësuar se organizatat fetare të pakicave mund të dëmtojnë unitetin kombëtar. Ekziston frika se organizatat fetare mund të përfshihen në politikë. Sipas ligjit, Partia e Rilindjes Islame (IRP), një luftëtare kryesore në Luftën Civile 1992-1997 dhe një përkrahëse e krijimit të një shteti islamik në Taxhikistan në atë kohë, është e kufizuar në 30 për qind të qeverisë. Anëtarësimi në Hizb ut-Tahrir, një organizatë e dhunshme islamike që tani kërkon të rrëzojë qeveritë laike dhe të bashkojë Taxhikët nën një shtet të vetëm islamik, është i paligjshëm dhe anëtarët përballen me arrestim dhe burg. Numri i xhamive të mëdha të përshtatshme për lutjet e xhumasë është i kufizuar, gjë që disa besojnë se është diskriminuese.

Komunitetet fetare u kërkohet me ligj të regjistrohen në Komitetin Shtetëror për Çështjet Fetare (SCRA) dhe autoritetet komunale. Regjistrimi në SCRA kërkon një statut, një listë prej dhjetë ose më shumë anëtarësh dhe dëshmi të lejes së qeverisë vendore për vendndodhjen e vendit të lutjes. Organizatat fetare pa strukturë fizike nuk lejohen të mblidhen në publik për lutje. Dështimi për t'u regjistruar mund të rezultojë në ndëshkime të konsiderueshme dhe mbyllje të një shtëpie kulti. Sipas llogarive, regjistrimi në nivel komunal mund të jetë i vështirë për t'u siguruar ndonjëherë. Njerëzve nën moshën 18 vjeç u ndalohet gjithashtu të praktikojnë publikisht fenë e tyre.

Dërgesat e emigrantëve përbëjnë pothuajse 47 për qind të PBB-së së Taxhikistanit (kryesisht nga taxhikët që punojnë në Rusi). Pozita aktuale ekonomike është megjithatë e pasigurt, kryesisht për shkak të korrupsionit, reformave të pabarabarta ekonomike dhe keqmenaxhimit ekonomik. Ekonomia është jashtëzakonisht e ndjeshme ndaj goditjeve të jashtme pasi të ardhurat e huaja varen në mënyrë të rrezikshme nga remitancat nga punëtorët migrantë jashtë vendit dhe nga eksportet e aluminit dhe pambukut. Ndihma ndërkombëtare mbeti një burim i rëndësishëm mbështetjeje për nismat rehabilituese që riintegruan ish-luftëtarët e luftës civile në sektorin civil, duke ndihmuar kështu në ruajtjen e paqes në VF 2000. Ndihma ndërkombëtare u kërkua gjithashtu për të përballuar vitin e dytë të thatësirës së rëndë, e cila rezultoi në një deficiti i vazhdueshëm i prodhimit të ushqimit. Më 21 gusht 2001, Kryqi i Kuq shpalli zi buke në Taxhikistan dhe kërkoi ndihmë ndërkombëtare për Taxhikistanin dhe Uzbekistanin; megjithatë, aksesi në ushqim mbetet një problem sot. Pasiguria ushqimore preku 680,152 taxhikë në janar 2012. 676,852 ishin në rrezik nga pasiguria ushqimore e Fazës 3 (Kriza akute e ushqimit dhe e jetesës), ndërsa 3,300 ishin në rrezik të pasigurisë ushqimore të Fazës 4 (Emergjenca Humanitare). Ata që ishin në rrezikun më të madh të pasigurisë ushqimore jetonin në rrethin rural Murghob të GBAO.

Ekonomia e Taxhikistanit u zgjerua ndjeshëm pas konfliktit. Sipas statistikave të Bankës Botërore, PBB-ja e Taxhikistanit u rrit me një normë mesatare vjetore prej 9.6 përqind midis 2000 dhe 2007. Kjo rriti pozitën e Taxhikistanit në krahasim me vendet e tjera të Azisë Qendrore (veçanërisht Turkmenistanin dhe Uzbekistanin), të cilat duket se janë përkeqësuar ekonomikisht më pas. Burimet kryesore të të ardhurave të Taxhikistanit përfshijnë prodhimin e aluminit, kultivimin e pambukut dhe remitancat nga puna e emigrantëve. Pambuku siguron 60% të prodhimit bujqësor, mbështet 75% të popullsisë rurale dhe përbën 45% të tokës së punueshme të ujitur. Kompania shtetërore e Aluminit Taxhik përfaqëson industrinë e aluminit, pasi është më e madhja në Azinë Qendrore dhe një nga më të mëdhatë në botë.

Lumenjtë e Taxhikistanit, të tillë si Vakhsh dhe Panj, ofrojnë potencial të rëndësishëm hidroenergjetik dhe qeveria ka prioritizuar kërkimin e investimeve për projekte për konsum të brendshëm si dhe për eksportet e energjisë. Taxhikistani është shtëpia e digës më të lartë në botë, Digës Nurek. Konglomerati energjetik i Rusisë RAO UES kohët e fundit ka punuar në hidrocentralin Sangtuda-1 (kapaciteti 670 MW), i cili filloi funksionimin më 18 janar 2008. Projekte të tjera në fazat e planifikimit përfshijnë Sangtuda-2 të Iranit, Zerafshan të SinoHydro të Kinës dhe Termocentrali Rogun, i cili, nëse përfundon, do të kalonte digën e Nurekut si struktura më e lartë në botë me 335 metra (1,099 këmbë). CASA-1000, një projekt i propozuar, do të transportonte 1000 MW energji të tepërt nga Taxhikistani në Pakistan përmes Afganistanit. E gjithë gjatësia e linjës së transmetimit është 750 kilometra dhe projekti synohet të jetë një Partneritet Publik-Privat me asistencën e Bankës Botërore, IFC, ADB dhe IDB. Projekti pritet të kushtojë rreth 865 milionë dollarë. Burime të tjera energjetike përfshijnë depozita të mëdha të qymyrit dhe rezerva më të vogla të gazit natyror dhe naftës.

Taxhikistani ishte ekonomia më e varur nga remitancat në botë në vitin 2014, duke zënë 49 për qind të PBB-së, dhe remitancat parashikohen të ulen me 40 për qind në 2015 për shkak të krizës ekonomike të Rusisë. Punëtorët emigrantë taxhikë jashtë vendit, kryesisht në Rusi, janë bërë deri tani burimi kryesor i të ardhurave për miliona taxhikë dhe Banka Botërore parashikon që me rënien ekonomike ruse 2014-2015, një numër i konsiderueshëm i meshkujve të rinj Taxhik do të ktheheshin në shtëpi me të kufizuar perspektivat ekonomike.

Përafërsisht 20% e popullsisë, sipas disa vlerësimeve, jeton me më pak se 1.25 dollarë në ditë. Migrimi dhe remitancat nga Taxhikistani kanë qenë të pashembullt për sa i përket vëllimit dhe efektit ekonomik. Remitancat e emigrantëve të punës nga Taxhikistani arritën rreth 2.1 miliardë dollarë amerikanë në vitin 2010, një rritje nga viti 2009. Taxhikistani kaloi nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi tregu pa nevojë të konsiderueshme dhe të zgjatur për ndihmë (nga e cila aktualisht merr vetëm shuma minimale) dhe vetëm nëpërmjet metodat e bazuara në treg, thjesht duke eksportuar avantazhin e saj parësor krahasues – fuqinë punëtore të lirë. Sipas Shënimit të Politikës së Taxhikistanit të Bankës Botërore 2006, remitancat kanë luajtur një rol thelbësor si një nga nxitësit e zhvillimit të fuqishëm ekonomik të Taxhikistanit gjatë viteve të fundit, duke rritur të ardhurat dhe, si pasojë, duke ndihmuar në uljen e konsiderueshme të varfërisë.

Burimi kryesor i paligjshëm i të ardhurave të Taxhikistanit është trafiku i drogës, pasi ai shërben si një vend tranzit për drogën afgane të destinuara për tregjet ruse dhe, në një shkallë më të vogël, tregjet e Evropës Perëndimore; disa lulëkuqe opiumi kultivohet edhe në vend për tregun vendas. Megjithatë, me mbështetjen e shtuar nga organizatat ndërkombëtare si UNODC dhe bashkëpunimin me autoritetet e SHBA-së, Rusisë, BE-së dhe Afganistanit, është duke u bërë disa përparime në betejën kundër trafikut të paligjshëm të drogës. Taxhikistani renditet i treti në botë për sa i përket konfiskimeve të heroinës dhe opiumit të papërpunuar (1216.3 kg heroinë dhe 267.8 kg opium të papërpunuar në gjysmën e parë të 2006). Sipas disa analistëve, paratë e drogës korruptojnë administratën e vendit; Individë të njohur që kanë luftuar në të dyja anët e luftës civile dhe kanë pasur poste në qeveri pas arritjes së armëpushimit, tani janë të angazhuar në tregtinë e drogës. UNODC po bashkëpunon me Taxhikistanin për të përmirësuar pikat kufitare, për të ofruar trajnime dhe për të krijuar ekipe të përbashkëta ndalimi. Ai ndihmoi gjithashtu në krijimin e Agjencisë së Kontrollit të Drogës në Taxhikistan.

Taxhikistani është një anëtar aktiv i Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (ECO).

Vlen të përmendet se ofruesit e telekomit Taxhik tarifojnë për përdorimin e internetit në bazë të sasisë së shkarkuar. Kjo është veçanërisht thelbësore për ata që synojnë të jetojnë në Taxhikistan dhe të paguajnë drejtpërdrejt për shërbimin, si 50 USD në muaj për deri në 1 GB shkarkime. Për të blerë shërbim privat të internetit, duhet të keni një formular regjistrimi në Ministrinë e Emigracionit.

Taxhikishtja, e cila është reciprokisht e kuptueshme me të gjitha varietetet persiane, është gjuha kryesore dhe historike e Taxhikistanit. Është një nga shumë dialektet e gjuhës persiane, së bashku me farsi, dari, hazaragi dhe të tjerë. Për më tepër, si rezultat i promovimit sovjetik të gjuhës ruse në Azinë Qendrore, pothuajse të gjithë Taxhikët flasin rusisht. Ka edhe rusë etnikë që flasin rusisht si gjuhë të parë. Rusishtja përdoret gjerësisht në qeveri, kështu që personeli qeveritar, si politikanët, e flasin atë. Megjithatë, anglishtja flitet rrallë dhe të vetmit individë që ka të ngjarë ta kuptojnë atë janë të rinjtë në Dushanbe. Sidoqoftë, rusishtja është shpesh më e popullarizuar në mesin e tyre pasi zakonisht u mësohet atyre nga prindërit e tyre.

Taxhikistani është një kulturë konservatore dhe gratë duhet të vishen modeste në publik. Shamitë e kokës dhe mbulesat e fytyrës janë më shumë se një rregull. Pantallonat e shkurtra për meshkuj zakonisht janë të neveritshme, veçanërisht në qytetet më të mëdha si Dushanbe. Edhe pse disa taxhikë janë shumë të mirë, është gjithashtu e pazakontë që individët të jenë aq armiqësorë. Taxhikët në përgjithësi janë jashtëzakonisht të sjellshëm me vizitorët. Ndërsa duhet të jeni të kujdesshëm ndaj mashtruesve në qytetet më të mëdha, është normale që të rinjtë t'ju afrohen për t'ju përshëndetur dhe për të praktikuar anglishten e tyre. Kur bisedoni me taxhikët e moshuar, vendosni dorën e djathtë mbi zemrën tuaj. Në kulturën Taxhike, kjo është një shfaqje respekti për burrat ose gratë e moshuar.

Taxhikishtja është gjuha amtare e rreth 80% të popullsisë së Taxhikistanit. Qendrat kryesore urbane të Taxhikistanit janë Dushanbe (kryeqyteti), Khujand, Kulob, Panjakent, Qurghonteppa, Khorugh dhe Istaravshan. Minoritetet përfshijnë Uzbekistan, Kirgistan dhe Rus.

Ndonëse quhen Taxhikë, populli Pamiri i Provincës Autonome Gorno-Badakhshan në juglindje, në kufi me Afganistanin dhe Kinën, janë gjuhësisht dhe kulturalisht të ndryshëm nga taxhikët e tjerë. Ndryshe nga shumica e popullsisë myslimane sunite të Taxhikistanit, pamirët praktikojnë Islamin shiit ismaili dhe flasin një shumëllojshmëri dialektesh iraniane lindore, duke përfshirë Shughni, Rushani, Khufi dhe Wakhi. Ata kanë ruajtur praktika të shumta të vjetra kulturore dhe arte popullore që praktikisht janë humbur diku tjetër në vend për shkak të izolimit të tyre në rajonet më të larta të maleve Pamir.

Populli Yaghnobi banon në rajonet malore të Taxhikistanit verior. Popullsia e përafërt e Yaghnobis aktualisht është rreth 25,000. Migrimet e detyruara në shekullin e njëzetë i fshinë ato. Ata komunikojnë në Yaghnobi, i vetmi pasardhës i drejtpërdrejtë bashkëkohor i gjuhës së vjetër sogdiane.

Mjeshtrit Taxhik ndërtuan Shtëpinë e Çajit Dushanbe, e cila iu dha Boulder, Kolorado, si dhuratë në 1988.

Për udhëtime deri në 90 ditë, shtetasit e Armenisë, Azerbajxhanit, Bjellorusisë, Gjeorgjisë, Kazakistanit, Kirgistanit, Moldavisë, Mongolisë, Rusisë dhe Ukrainës nuk kanë nevojë për vizë.

Vizat po bëhen më të thjeshta për t'u marrë, duke ndjekur shembullin e vendeve të tjera të Azisë Qendrore, veçanërisht për qytetarët e vendeve të pasura. Kjo strategji synon të nxisë turizmin në Taxhikistan. Ndryshimi më i rëndësishëm ka qenë eliminimi i regjistrimit OVIR për udhëtimet turistike që zgjasin më pak se 30 ditë. Letrat e ftesës nuk kërkohen më pas mbërritjes në Aeroportin Ndërkombëtar të Dushanbe, por kërkohet që të paracaktoni një vizë nga ambasadat britanike dhe amerikane.

Që nga korriku 2016, banorët e vendeve më të pasura kanë qenë në gjendje të marrin viza 45-ditore për 50 dollarë në www.evisa.tj. Së bashku me evizën, ju mund të aplikoni për një leje GBAO. Eviza është e vlefshme në të gjitha vendkalimet tokësore dhe aeroportet, dhe zakonisht jepet brenda dy ditëve të punës. Disa përdorues kanë përjetuar vështirësi në daljen e dhëmbëve me sistemin evisa (shih Caravanistan), megjithëse teknologjia në përgjithësi funksionon pa probleme dhe ruan një faqe në pasaportën tuaj.

Vizat duhet të merren paraprakisht në ambasadat e Taxhikistanit, në internet (shih më lart) ose pas mbërritjes në aeroportin e Dushanbe. Megjithatë, për shkak të një reforme të fundit legjislative, këto viza tani janë të aksesueshme vetëm për banorët e vendeve që nuk kanë një ambasadë Taxhikistani. Mund të kurseni kohë duke plotësuar dhe printuar një formular përpara se të mbërrini. Preferohet të përdorni formularin Taxhik dhe të sillni dy fotografi pasaporte, një grusht fotokopje pasaporte dhe para. E gjithë procedura zgjat rreth dhjetë minuta. Vizat turistike të Taxhikistanit kushtojnë 25 dollarë në Aeroportin Ndërkombëtar të Dushanbe dhe agjentët e konsullatës në të gjithë botën. Nëse dëshironi të vizitoni zonën GBAO, duhet të merrni një leje speciale. Është e lehtë për t'u marrë gjatë aplikimit për vizë ose në Dushanbe; tarifa është 50 USD në vend ose në konsullatat e Azisë Qendrore, por në përgjithësi është falas në Evropë.

Nëse po kaloni një kufi tokësor, duhet të merrni një vizë përpara se të mbërrini. Ambasada në Vjenë dhe ambasada në Londër janë më profesionalet. Ju mund të keni vështirësi për të marrë një vizë në konsullata të caktuara, të cilat thjesht do të thonë "merre atë në aeroport" (p.sh. Kabul), gjë që është e papërshtatshme nëse dëshironi të udhëtoni me rrugë tokësore.

Dy linjat ajrore të vendit janë Tajik Air, një transportues kombëtar dhe Somon Air, një linjë e re ajrore tregtare. Fluturimet nga Dushanbe në Moskë, Shën Petersburg, Samara, Soçi, Chelyabinsk, Novosibirsk, Perm, Krasnoyarsk, Orenburg, Irkutsk, Nizhnevartovsk, Surgut, Kazan dhe Yekaterinburg janë të disponueshme. Destinacionet e Azisë Qendrore përfshijnë Bishkek, Almaty, Ürümqi dhe Kabul.

Aeroporti Khujand shërben përafërsisht një duzinë qytetesh ruse përmes tetë linjave ajrore, si dhe një rrugë javore të China Southern Airlines për në Ürümqi.

Ndërsa lidhjet e Taxhikistanit me Uzbekistanin janë më të mirët midis fqinjëve të tij, është më i udhëtuari, dhe rrugët që të çojnë në këto vendkalime janë në gjendje shumë më të mirë se ato që shkojnë në Kirgistan ose Afganistan. Statusi aktual është i paqartë, megjithëse makinat taxhike nuk janë lejuar në Uzbekistan në vitet e mëparshme, ndërsa automjetet uzbekisht janë dashur të paguajnë taksa të larta për të hyrë në Taxhikistan. Si rezultat, udhëtimi juaj mund të ketë nevojë të drejtoni një automjet deri në kufi dhe më pas të hipni në një tjetër pas kalimit. Udhëtimi nga Tashkenti në Khujand zgjat afërsisht dy orë e gjysmë dhe shpesh merret me automjete private dhe marshrutka (minibusë) për një tarifë nominale (nën 10 USD). Automjetet private dhe marshrutka bëjnë rregullisht udhëtimin e shkurtër (60 km) nga Samarkand, Uzbekistan në Penjikent. Për shkak të lidhjeve të dobëta midis Taxhikistanit dhe Uzbekistanit, një vendkalim kufitar pranë Penjikent tani është i bllokuar (korrik 2012). Nëse dëshironi të shkoni në Samarkand nga Khujand, duhet të kaloni kufirin në pikën e kontrollit Oybek (250 km nga Samarkand). Nga Khujand në Oybek, ka marshrutka dhe taksi. Çmimi i taksive varion nga 50 deri në 100 somonis, në varësi të kohës së ditës.

Gjatë dimrit, bora mbyll kalimet që lidhin Dushanbe me veriun e Taxhikistanit. Gjatë këtyre muajve, ju duhet të shkoni në jug dhe të kaloni nga Termez, i cili do t'ju çojë në anët perëndimore dhe jugore të maleve dhe në Dushanbe.

Ka disa zgjedhje nga Kirgistani, kryesisht nga Osh, dhe asnjëra nuk është shumë e këndshme. Rruga më e ngadaltë, por më e popullarizuar është autostrada e përafërt, e izoluar e Pamirit (shih paragrafin tjetër). Një rrugë shkon në perëndim për 500 kilometra përmes Luginës Karategin nga kryqëzimi në Sary-Tash në Dushanbe. Është pak e ashpër drejt kufirit, por asgjë aq e keqe sa autostrada e Pamirit. Një rrugë alternative është të shkoni nga Batken në Isfara përmes enklavave të shumta Uzbekistane brenda Kirgistanit, të cilit i duhet një vizë Uzbekistani me shumë hyrje dhe shumë kohë për kalimet kufitare; shmangia e këtyre enklavave është e vështirë dhe përfshin lundrimin në disa rrugë të varfra, rurale me pak ose aspak shenja. Udhëtimi përmes Luginës Ferghana ka gjithashtu peizazhin më pak interesant, dhe përplasjet e fundit etnike në zonë e bëjnë atë një opsion jo tërheqës për vizitorët.

Autostrada Pamir, e cila shtrihet nga Osh përmes Khorog dhe më pas në Dushanbe, është një rrugë e bukur, megjithëse e vështirë, për në Taxhikistan. Kjo rrugë, e cila është pothuajse e vetmja rrugë në zonën e GBAO, varion nga asfalti i lëmuar plot me autobusë dhe kamionë në një rrugë me një korsi të prerë në një shkëmb. Vendkalimi kufitar ndodhet në 4280 m, ndërsa Qafa Ak-Baital është 4,655 m. Udhëtimi nga Osh në Khorog zgjat 2-3 ditë, dhe tre ditë në pjesën më të ashpër nga Khorog në Dushanbe, me më shumë kohë nëse doni të ndaloni dhe të shijoni peizazhin. Çdo disa ditë, minibusët përshkojnë rrugën nga Osh në Murghab për 15 USD; udhëtimi me autostop në kamionët Kamaz dhe cisternat e karburantit ZIL është gjithashtu i disponueshëm kudo përgjatë rrugës për 10 USD. Kërkohet një automjet me katër rrota, pasi pjesë të rëndësishme të itinerarit janë të pakalueshme në dimër dhe shpesh të bllokuara nga rrëshqitjet e dheut në pranverë.

Shtetet e Bashkuara kanë financuar dy ura që lidhin Taxhikistanin dhe Afganistanin. Kalimi kryesor në Nizhnii Panj arrihet me rrugë nga Qurghonteppa, Kulob dhe Dushanbe. Nga atje, një rrugë shkon në jug për në Kunduz, i cili, që nga viti 2010, është një bastion i talebanëve në Afganistanin verior. Ekziston një urë në Khorog që çon në Feizabad, Afganistan, si dhe disa rrugë kodrinore që të çojnë në Afganistan diku tjetër në GBAO.

Në vitin 2004 u krijua një pikë kufitare me Kinën. Kalimi dhe rrugët shoqëruese lidhin autostradën Pamir me autostradën Karakorum, duke lidhur Kashgar (Kashi) në veri dhe Pakistanin në jug. 

Aktualisht ekziston një shërbim traget që kalon mbi lumin Pyanj midis Afganistanit dhe Taxhikistanit, i cili kushton rreth 10 USD një udhëtim. Megjithatë, përurimi i urës së financuar nga SHBA përtej Pyanj, me siguri do ta ndalonte këtë shërbim, i cili kalon afërsisht tre herë në ditë dhe nuk funksionon të dielave.

Punëtorët emigrantë pëlqejnë të marrin trenin për në Moskë. Ajo zgjat rreth pesë ditë dhe kalon përmes Uzbekistanit dy herë, Turkmenistanit një herë dhe Kazakistanit; Në të gjitha këto vende nevojiten leje tranziti.

Treni 367 Nisja nga Dushanbe në orën 08:08. (Të hënën dhe të mërkurën). Të nesërmen, në orën 14:04, ai mbërrin në Khujand. Kanibadam është destinacioni i fundit.

Treni 335 shkon tre herë në javë nga Khujand në Samarqand dhe Saratov. 18:44 nisja nga Khujand (e hënë, e enjte, e shtunë) dhe 02:15 mbërritja në Samarqand.

Treni 336 niset nga Samarqand në orën 06:10 (e mërkurë, e premte dhe e diel) dhe mbërrin në Khujand në orën 14:27.

Ka minifugona të planifikuar që lidhin qytetet e mëdha, por përndryshe, marrja me qira e një makine ose ndarja e saj me njerëz të tjerë është mënyra e vetme për të udhëtuar në të gjithë vendin. Çmimet zakonisht kuotohen për person, jo për automjet, dhe ndahen sipas numrit të pasagjerëve.

SUV-të mund të merren me qira dhe të nisen nga stacioni i madh i minibusëve të Khujand, i cili ndodhet pak jashtë qytetit. Çmimet janë fleksibël, por duhet të jenë në zonën 60-100 dollarë për person. Konstatoni nëse makina është e përshtatshme për udhëtime në distanca të gjata dhe kontrolloni gomën rezervë.

Për shkak se kombi është i ndarë në rajone të shumta të largëta nga kalimet malore që mbyllen në dimër, udhëtimi gjatë këtij sezoni është i kufizuar vetëm në ajër, nëse avioni fluturon. Tajik Air dhe Somon Air ofrojnë fluturime të shumta ditore për në Khojand (koha e udhëtimit varion nga 35 deri në 70 minuta në varësi të avionit) dhe Khorog, një zbritje emocionuese mbi majat e Himalajeve. Nëse fryn erë, ky fluturim nuk do të ngrihet. Shitësit e biletave në Tregun e Gjelbër të Dushanbe-s mund të japin një përafrim të saktë të orarit të tyre. Bëjeni qëllimin që të mbërrini herët për udhëtimin tuaj. Pasaportat dhe vizat do të kontrollohen edhe në fluturimet e brendshme, ndaj mbajini ato.

• Lugina e Ferghanës
  Zona famëkeqe e turbullt, por intriguese dhe dinamike kulturore e Azisë Qendrore përfshin tre kombe në një nga gërvishtjet më të ndërlikuara politike dhe gjeografike të botës.
• Karategin
  Bërthama e Taxhikistanit, duke përfshirë kryeqytetin, Dushanbe.
• Khatlon
  Rajoni i larmishëm jugperëndimor i Taxhikistanit dhe epiqendra e kryengritjes që shkaktoi luftën civile katastrofike post-sovjetike të vendit.
• Pamirët
  Një nga vargmalet më të larta malore në botë, me pamje të larta, shëtitje, ngjitje dhe një udhëtim befasues përgjatë autostradës Pamir.
• Zeravshan
  Lugina të bukura të rrethuara nga malet e mrekullueshme Fann, si dhe rrënojat e vjetra pranë Panjakent.

• Dushanbe është kryeqyteti dhe deri tani qyteti më i madh.
• Isfara është një fshat historik i Rrugës së Mëndafshit në Luginën e Ferghana pranë kufirit me Kirgistanin.
• Istaravshan është një qytet i lashtë i njohur për Medresenë dhe Xhaminë e tij madhështore Abdullatif.
• Khorugh është qyteti më i madh në Pamirs dhe hyrja në to.
• Khujand është kryeqyteti i rajonit të Luginës Ferghana të Taxhikistanit, si dhe qyteti i dytë më i madh i vendit.
• Konibodom ndodhet në mes të luginës së Ferghana, afër kufirit me Uzbekistanin.
• Kulob është qyteti i tretë më i madh në vend.
• Qurghonteppa - qyteti më i madh i Khatlon dhe epiqendra politike e luftës së mëparshme civile të Taxhikistanit.
• Tursunzoda është një vendbanim në perëndim të Dushanbe në rrugën dhe trenin për në Uzbekistan.

• Malet e Pamirit, me kalime që variojnë nga 3200 deri në 4500 metra dhe liqeni i Karakolit.
• Penjikent, një fshat kufitar 70 kilometra larg Samarkandit, Uzbekistan, që përmban mbetje të qytetit historik.
• Lugina Zeravshan, e cila përfshin malet Fan, është një destinacion popullor për ecje dhe ngjitje në Azinë Qendrore.

Ka vetëm disa hotele kryesore në Dushanbe. Hyatt Regency u ndërtua rishtas dhe hapi dyert e tij në mars 2009. Një tjetër hotel i madh është "Tajikistani" (i rinovuar së fundmi), i cili ndodhet në qendër të qytetit. Shumica janë nga periudha post-sovjetike dhe janë të mbiçmuara dhe në gjendje të keqe. Ka një grusht hotelesh të ndërtuar së fundmi që ofrojnë akomodim të stilit perëndimor për çdo dhomë nga 70 deri në 220 dollarë.

Programi i Mbështetjes së Zhvillimit Aga Khan për Shoqëritë Malore mban një rrjet bujtinash në vende si Kalaikhum dhe Khorog që ofrojnë një cilësi të lartë akomodimi. Pansioni i plotë është rreth 40 USD për person.

OJQ-ja franceze ACTED po zhvillon një rrjet të shtëpive në rajonin e Pamirit, veçanërisht në zonën e Murghab. Një shtrat i mirë në një familje familjare kushton afërsisht 10 USD për person çdo natë. Pajisjet janë të thjeshta, pa ujë të rrjedhshëm dhe një tualet të jashtëm, por vizitorët mund të presin dhoma të këndshme, të pastra, kuzhinë të shkëlqyer lokale dhe një pritje miqësore.

Ka një numër të vogël, por në rritje të bujtinave të pavarura në Dushanbe, Khorog dhe Murghab. Këto janë të krahasueshme për sa i përket cilësisë dhe kostos me shtëpitë ACTED.

Taxhikistani ka dy vende të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s: vendin proto-urban të Sarazm në Panjakent dhe Parkun Kombëtar Taxhik në lindje të vendit, i cili përfshin Pamirin. Malet e Taxhikistanit janë ndër më të lartat në botë, me tre maja që ngrihen mbi 7,000 metra dhe më shumë se gjysma e vendit ngrihen mbi 3,000 metra mbi nivelin e detit.

Taxhikistani është një vend i bukur me shumë për të parë dhe bërë, nga misteri i Rrugës së Mëndafshit të qyteteve si Khujand dhe Istaravshan deri te peizazhet madhështore alpine të paprishura të Pamirs dhe tërheqja e tij e majave të pangjitura me shtigje të virgjëra ecjeje. Malet Fan mund të jenë një alternativë e mundshme për Pamirin. Ato janë lehtësisht të arritshme dhe ofrojnë mundësi të shkëlqyera ecjeje.

Kuzhina e Taxhikistanit është një përzierje e kuzhinave të Azisë Qendrore, afgane dhe pakistaneze, me një prekje të ndikimit rus. Nëse ju pëlqen kuzhina ruse, me shumë mundësi do të keni një përvojë të këndshme gastronomike. Nëse ju duket e mërzitshme kuzhina ruse, mund të keni vështirësi këtu.

Kini kujdes kur hani ushqim në rrugë dhe MOS konsumoni perime ose fruta të papastra. Preferohet t'i njomni në ujë të distiluar dhe t'i gatuani plotësisht.

Tani, gjërat janë ndryshe. Kuzhina kombëtare e Taxhikistanit, si Shurbo, Oshi Palov, Mantu, Sambusa dhe të tjera, po bëhet gjithnjë e më popullore.

• Çaji jeshil – Taxhikët shpesh pinë çaj jeshil të pa ëmbëlsuar (ose të ëmbëlsuar) gjatë gjithë ditës. Si rezultat, ajo është pije kombëtare e vendit.
• Komposto – Një grusht frutash që është distiluar.

Që nga tetori 2000, Somoni ka qenë monedha kombëtare dhe ne përdorim kodin e monedhës ndërkombëtare ISO 4217 të TJS të vendosur përpara sasisë në të gjithë artikujt tanë. Megjithatë, kur bëni blerje në nivel lokal, mund të shihni një shumëllojshmëri shënimesh të vendosura para ose pas shumës.

Kartëmonedhat TJS1, 3, 5, 10, 20, 50, 100, 200 dhe 500 janë në dispozicion, siç janë TJS0.05, TJS0.10, TJS0.20, TJS0.25, TJS0.25, TJS0.50, TJS Monedhat TJS1 dhe TJS3.

Taxhikistani është një komb i sigurt, por lufta e rastësishme fraksionale nga Afganistani fqinj (si dhe kryekomandantizmi lokal) vazhdon. Vizitorët duhet të informohen për situatën e sigurisë dhe të shmangin marrjen e rreziqeve të panevojshme. Nuk është e sigurt të shëtisësh vetëm jashtë pas natës dhe nuk është e sigurt të shkosh vetëm në rajone të largëta. Nëse keni ndonjë shqetësim gjatë vizitës tuaj në Taxhikistan, ju lutemi kontaktoni ambasadën tuaj ose Komisionin Evropian - Drejtoria e Përgjithshme e Marrëdhënieve me Jashtë në B-1049 Bruksel.

Dështimi i agjencive të zbatimit të ligjit të Taxhikistanit për të ofruar ndihmë të mjaftueshme dhe në kohë është një burim i madh shqetësimi. Mungesa e personelit, pagesa e dobët dhe trajnimi i pamjaftueshëm kontribuojnë në mungesën e profesionalizmit brenda agjencive të zbatimit të ligjit. Oficerët e policisë së Dushanbe-s dihet se kërkojnë pagesa nga emigrantët dhe turistët edhe kur nuk është kryer asnjë krim. Nëse jeni duke udhëtuar natën, zakonisht këshillohet të shkoni në grupe dhe të shmangni vendet e monitoruara shpesh nga policia (si Parku Rudaki) nëse keni pirë. Luaj budalla nëse të kontaktojnë për ryshfet. Edhe nëse flisni rusisht ose taxhikisht, duhet të silleni sikur nuk e kuptoni kërkesën e oficerit. Ata në përgjithësi do të humbasin durimin dhe do t'ju braktisin. Asnjëherë mos u grindni apo armiqësoni policët. Konsultohuni me ambasadën tuaj nëse keni qenë viktimë e një krimi. Ambasada juaj mund të jetë në gjendje t'ju ndihmojë në rikuperimin e mallrave të vjedhura ose rinovimin e pasaportës suaj.

Edhe nëse ato janë lehtësisht të arritshme, mos blini produkte të falsifikuara ose pirate. Jo vetëm që mashtrimet janë të paligjshme, por ju gjithashtu mund të jeni në kundërshtim me ligjin vendas.

Në zona të caktuara është e ndaluar të fotografoni struktura të veçanta. Në zona të caktuara, ngasja nën ndikim mund t'ju futë menjëherë në burg. Këto dënime penale do të ndryshojnë nga një komb në tjetrin.

Në Taxhikistan, dënimet për posedim, përdorim ose trafik të paligjshëm të drogës janë të ashpra, me kriminelët e dënuar që përballen me burgime të gjata dhe gjoba të mëdha.

Mund të ketë një kufizim në numrin e gjërave që mund të eksportohen. Ndalohet eksportimi ose zotërimi i gurëve, metaleve ose bizhuterive të papërpunuara që nuk kanë një shenjë dalluese (shenjë autenticiteti). Edhe nëse udhëtarët kanë një dokument që vërteton blerjen e ligjshme të mallrave të tilla në Taxhikistan, artikujt duhet të raportohen në momentin e nisjes.

Sistemi i kujdesit shëndetësor i Taxhikistanit është shumë i pazhvilluar në krahasim me normat perëndimore, me mungesa kronike të furnizimeve thelbësore mjekësore si hala të disponueshme, anestetikë dhe antibiotikë. Të moshuarit janë veçanërisht të prekshëm. Fakti që shumica e profesionistëve mjekësorë janë të pakualifikuar është një burim i madh shqetësimi.

MOS PI UJË RUB. Nuk ka asnjë sistem filtrimi funksional, dhe shpërthimet e tifos dhe kolerës janë të shpeshta (herë pas here). Sëmundje të tjera endemike që mund të shmangen përfshijnë hepatitin A, tërbimin, poliomielitin dhe encefalitin e lindur nga rriqrat. Rastet e çuditshme të antraksit janë raportuar, edhe pse ato janë të pakta këto ditë. Gjatë stinës së nxehtë, ka disa zona ku mund të zhvillohet malaria. Në Taxhikistan, HIV po bëhet një shqetësim i madh i shëndetit publik. Prospekt Medical ka hapur një institucion gjithëpërfshirës të kujdesit parësor anglisht-folës, menjëherë pas Ambasadës Kineze. Sëmundja e lartësisë është një rrezik i madh në malet e Pamirit. Në rast aksidenti, kontaktoni ambasadën tuaj. Këshillohet shumë të merrni sigurim shëndetësor dhe sigurim evakuimi mjekësor.

Për qëndrime më të gjata, mund të punësohen shoferë profesionistë dhe roje sigurie të shtëpisë. Jepni me qira prona të sigurta, pronare të njohura.