Cuenca

Gelegen op een hoogvlakte in de zuidelijke uitlopers van de Ecuadoraanse Andes, ontpopt Cuenca zich als een levende kroniek van eeuwen – ja, millennia – van menselijke inspanning. De officiële naam, Santa Ana de los Ríos de Cuenca, verwijst naar zowel de beschermheilige als naar het viertal rivieren – Tomebamba, Yanuncay, Tarqui en Machángara – die de valleien van de stad uithollen. Met meer dan 600.000 inwoners combineert Cuenca zijn rol als regionale hoofdstad van cultuur en wetenschap met het rustige ritme van het dagelijks leven: ochtendmarkten, het klikken van ambachtelijk gereedschap en het verre geluid van de klokken van de kathedraal.

Archeologisch bewijs wijst op menselijke aanwezigheid al in 8060 v.Chr., toen kleine groepen experimenteerden met het zaaien van maïs en knollen op terrasvormige hellingen boven de rivieren. Kleischerven, sommige versierd met geometrische motieven, wijzen op een vroege verfijning van het aardewerk. Tegen de eerste eeuwen na Christus hadden de Cañari zich verenigd tot complexere gemeenschappen. Hun nederzetting Guapondeleg – "land zo uitgestrekt als de hemel" – lag stroomopwaarts en profiteerde van de vruchtbare grond en het gematigde klimaat. De Cañari ontwikkelden irrigatiekanalen die nog steeds de contouren van de vallei volgen, een bewijs van de vindingrijkheid die de aandacht van regionale machten zou trekken.

Halverwege de 15e eeuw trokken Inca-legers noordwaarts. Ze ontdekten dat de velden en stenen huizen van Guapondeleg rijp waren voor inlijving in hun rijk. De stad, omgedoopt tot Tomebamba, werd na Cusco het belangrijkste centrum, versierd met brede pleinen en bestuurscentra. Kroniekschrijvers wijzen op paleizen van gehouwen steen en rijk geklede adel, maar tegen de tijd dat de Spaanse conquistadores in de jaren 1550 arriveerden, lag Tomebamba half in puin. Aardbevingen, interne conflicten, mogelijk de pest of vorst – historici discussiëren nog steeds over wat de Inca-pracht hier te gronde richtte.

Op 12 april 1557 stichtte Gil Ramírez Dávalos een nieuwe stad op deze Inca-fundamenten. Hij nam de naam Cuenca over – de geboorteplaats van de onderkoning van Peru – en legde een strak rasterpatroon van brede straten en centrale pleinen op. Witgekalkte kerken en statige huizen verrezen rond het centrale plein, dat nu Parque Calderón heet. Te midden van eeuwen van vrede en onrust hebben verschillende koloniale bouwwerken standgehouden: de Oude Kathedraal, met zijn bescheiden stenen façade, dient nu als een rustig museum; het bisschoppelijk paleis staat nog steeds als wachter langs de Calle Larga.

De skyline wordt gedomineerd door de Catedral de la Inmaculada Concepción – door de lokale bevolking vaak "Nieuwe Kathedraal" genoemd. De twee torens en azuurblauwe koepels begonnen in 1885 te verrijzen en werden, na een periode van financiering en lokale discussie, tot ver in de 20e eeuw afgewerkt. Het gebouw combineert romaanse bogen met gotische torenspitsen en glas-in-loodramen diep in de dikke muren. In de schemering, wanneer de ondergaande zon de koepels in een gouden licht hult, trekt het silhouet de aandacht van de bezoeker.

Beneden ontvouwt het historische centrum zich in een rustig labyrint van kasseien. Smeedijzeren balkons, versierd met geraniums, kijken uit over smalle steegjes waar cafés de straat in uitmonden. Winkelpuien tonen strohoeden – de beroemde, misnoemde "Panamahoeden" – de strakke vlechten van toquillastro die glinsteren als gesponnen goud.

In 1999 riep UNESCO de koloniale kern van Cuenca uit tot werelderfgoed. De onderscheiding prees de samenhang van de stedelijke structuur, de integriteit van de gebouwen en de manier waarop het dagelijks leven zich nog steeds vermengt met eeuwenoude tradities. Het is echter geen pretpark; 's ochtends raast het verkeer door Parque Calderón, bedienen lantaarnopstekers nog steeds gaslantaarns langs de Avenida España en staan ​​automobilisten stil bij zebrapaden naast grazende paarden net buiten de ringweg.

Kunst en herinnering zijn verweven in de instellingen van Cuenca. Museo Pumapungo strekt zich uit over voormalige Incaterrassen, met tentoonstellingen van inheemse textiel en aardewerk naast botanische tuinen. Een nabijgelegen deel met onbedekte muren en beelden getuigt van het pre-Spaanse verleden van de stad. Het Museo de Arte Moderno daarentegen verzamelt werken van hedendaagse Ecuadoraanse en internationale kunstenaars; sobere doeken en kinetische sculpturen zorgen voor levendige discussies bij een kopje koffie in het café ter plaatse.

De stadskalender bruist het hele jaar door van evenementen. Begin november vult Feria de las Flores y las Frutas de straten met geurige bloemen en kratten vol appels, perziken en Andesknollen. Op 3 november trekken groepen in koloniale kledij door het centrum om de onafhankelijkheid van Cuenca te vieren. Met Pasen ontvouwt Semana Santa zich met stille optochten bij zonsopgang, waarbij boetelingen op blote voeten gevlochten kruisen dragen. Corpus Christi volgt, wanneer de lokale bevolking altaren van bloemen en gekleurde rijst opricht op openbare pleinen. Elke gelegenheid combineert katholieke rituelen met inheemse gebruiken: kaarsen aangestoken naast inheems riet en beschilderde kalebassen.

De rivieren van Cuenca vormen zowel het landschap als de recreatie. De promenades langs de rivier nodigen uit tot wandelingen bij zonsondergang; wilgen dompelen takken in het stromende water. Vissers in lage bootjes werpen bij zonsopgang hun netten uit en vangen forellen die halverwege de ochtend op de markttafels verschijnen.

Buiten de bebouwde kom ligt Nationaal Park Cajas. Het klimt van 3100 meter naar meer dan 4400 meter en ontvouwt zich in een moerassige páramo, bezaaid met zo'n 200 gletsjermeren. Wandelaars volgen modderige paden door pollengras, soms geschrokken van de verre roep van een Andescondor die laag overvliegt om zijn weerspiegeling te bekijken. De lucht, ijl en fris, smaakt naar regen en veen.

Ondanks de verweerde stenen kijkt Cuenca vooruit. Een gestroomlijnde tram rijdt nu door het stadscentrum, met elektrische trams die de universiteitswijken verbinden met de historische kern. Ziekenhuizen, uitgerust met moderne technologie, staan ​​naast eeuwenoude klinieken. Winkelcentra huisvesten internationale merken op de bovenste verdiepingen, terwijl kraampjes op de begane grond gerookte kaas en empanadas verkopen.

Deze gemakken zijn aantrekkelijk voor expats – gepensioneerden en thuiswerkers uit Noord-Amerika en Europa – die worden aangetrokken door de milde temperaturen (overdag gemiddeld 18-20 °C), de lagere kosten voor levensonderhoud en een stad die compact genoeg is om te voet te verkennen. Cafés met flat whites, co-workingruimtes met betrouwbare wifi en Engelstalige diensten zijn als paddenstoelen uit de grond geschoten om aan de vraag te voldoen.

Als onderwijscentrum herbergt Cuenca de Universiteit van Cuenca, opgericht in 1867. De neoklassieke gevel kijkt uit over brede gazons waar studenten samenkomen voor filmvertoningen en poëzievoordrachten. Tientallen kleinere instituten zijn gespecialiseerd in vakgebieden van diergeneeskunde tot taalkunde van de Andes.

De industrie heeft hier nog steeds een ambachtelijke inslag. In de buitenwijken bevinden zich pottenbakkerijen, waar ambachtslieden klei vormen op wielen die tegelvloeren bewerken. Weefgetouwen klikken in textielateliers en leerlooierijen verspreiden de geur van leer die door smalle steegjes waait. Kleine fabrieken exporteren wereldwijd ingewikkeld zilverfiligraan en lederwaren, wat een kusterfgoed versterkt dat zowel traditie als technologie weerspiegelt.

Geen wandeling door de centrale markten zou compleet zijn zonder even te stoppen bij de kraam voor panamahoeden. Met de hand geweven, vouwen hun flexibele randen zich moeiteloos in handbagage. Vlakbij hameren zilversmeden oorbellen en hangers die koloniale motieven nabootsen: kleine kerkjes, opgerolde wijnranken en dieren uit de Andes.

Wanneer de honger toeslaat, kiezen de lokale bewoners voor locro de papas, een romige soep van aardappelen, queso fresco en avocado. Aan speciale tafels wordt cuy (cavia) geroosterd tot het vlees knapperig is en mals onder een velletje met knoflook. Ontbijten bestaat vaak uit mote pillo: hominy geroerd met eieren en koriander, een eenvoudig gerecht dat op de een of andere manier naar zonneschijn en houtrook smaakt. Alle ingrediënten lijken vers op Mercado 10 de Agosto, waar handelaren prijzen schreeuwen boven een berg chilipepers, quinoa en boomgerijpte perziken.

De charme van Cuenca schuilt niet in één enkele attractie, maar in de wisselwerking tussen de tijdperken. Bij zonsopgang kom je misschien een straatveger tegen die dauwnatte bladeren langs de overblijfselen van Inca-stenen muren harkt. Bij zonsondergang vult een flamencogitarist het plein bij de Nieuwe Kathedraal met een onverwachte Spaanse flair, terwijl de Andes stil opdoemt achter de betegelde daken.

Hier blijven hangen is voelen dat geschiedenis ertoe doet – geëtst in gebeeldhouwde lateien, weerkaatst in kathedraalhymnes, geademd door de lucht van de hooglanden. Toch gaat het leven door. Studenten scrollen door hun telefoons onder oude bogen. Bussen zoemen langs koloniale kerken. Zwerfhonden slapen in zonovergoten nissen. Door dit alles heen bewaart Cuenca zijn evenwicht, een stad waar verleden en heden naast elkaar bestaan ​​en elkaar met stille vastberadenheid vormgeven.