Araxá

Araxá, gelegen in de glooiende hooglanden van Minas Gerais, strekt zich uit over 1283 vierkante kilometer aan savanneplateaus en beboste heuvels. In 2022 telde de regio 111.691 inwoners en vormt het het middelpunt van een regio met acht gemeenten en 176.736 zielen (cijfers uit 2017). Hoewel de stadsgrens slechts 3,45 vierkante kilometer beslaat, beslaat Araxá een landschap van bijna 10.000 vierkante kilometer, dat kleine steden en landgoederen tot één tapijt samenvoegt.

Lang voordat de eerste boeren arriveerden, behoorde het verhaal van Araxá toe aan het volk onder leiding van krijger Andaia-Aru. De Araxás scheidden zich in de 16e eeuw af van de stam van de Cataguases en vestigden zich langs de Rio Grande en in de schaduw van de Serra da Canastra. Ongeveer een eeuw lang leefden ze in evenwicht met het land, totdat golf na golf van Europese expedities overspoelde, hunkerend naar hout en water. De spanningen liepen op, verdragen werden verbroken en halverwege de 17e eeuw werden de Araxás verdreven van het land dat ze hadden gevormd.

Onder de vlag van de Kapiteinschap van Minas Gerais stuurden de koloniale autoriteiten de bandeira van Campo Inácio Correia de Pamplona eropuit om het gebied in kaart te brengen en te claimen. In de daaropvolgende decennia verrezen er voorzichtig nederzettingen tussen de beken en heuvels, waar boeren een toekomst zochten in de dichte bossen. In 1791, toen een kleine groep boerderijen zich rond een kapel verzamelde, ontstond de parochie São Domingos de Araxá – vernoemd naar de stichter van de Dominicanen. Veertig jaar later kreeg het de status van vila (stad) en op 19 december 1865 droeg het de naam Araxá als erkende stad.

Geografisch gezien ligt Araxá op 973 meter boven zeeniveau, met rivieren en stroompjes door de aderen. In het noorden en noordwesten liggen Perdizes, terwijl Ibiá in het oosten grenst, Tapira in het zuiden en Sacramento in het zuidwesten. Serra da Bocaina domineert de horizon met 1359 meter – de hoogste bergtop van de gemeente – terwijl het land tot 910 meter daalt bij de rivier de Capivara. Een gemiddelde jaartemperatuur van 20,98 °C en bijna twee meter regen per jaar zorgen voor zowel weelderige bossen als vruchtbare weilanden, een klimaat dat aangenaam genoeg is voor ontspannen middagen onder een weidse hemel.

Toen het Barreiro Hydrothermale en Hotelcomplex in de jaren 40 zijn deuren opende, transformeerden de mineraalrijke bronnen van Araxá de economie. Bezoekers kwamen baden in water waarvan men geloofde dat het reuma en huidaandoeningen verlichtte; overdag genoten ze van therapeutische modderbehandelingen en 's avonds dansten ze onder kroonluchters.

Het Grande Hotel, geopend in 1944 door gouverneur Benedito Valadares samen met president Getúlio Vargas, belichaamde dit tijdperk van roem. Met zijn indrukwekkende art-decogevels en terrassen die uitkijken over de kuurtuinen, werd het al snel het decor voor politieke bijeenkomsten, artistieke avonden en gala's. Zelfs vandaag de dag herinneren de marmeren gangen en hoge balzalen aan een tijdperk van elegantie dat de Braziliaanse elite naar dit kuuroord in het binnenland trok.

De allure van het zilveren scherm: “Dona Beija” en verder
Araxá's bredere bekendheid bereikte televisieschermen in de jaren 80 met de telenovela "Dona Beija". De serie, die draaide om het leven van een legendarische lokale heldin – naar verluidt had ze schaafwonden van de thermale baden op haar huid – schilderde de koloniale huizen, zonovergoten pleinen en kronkelende beekjes van Araxá tot in de woonkamers van het hele land. Toeristen, verleid door de geromantiseerde vergezichten van de serie, begonnen de straten en fonteinen te verkennen waar het drama zich afspeelde.

Onder het oppervlak herbergt Araxá een van de rijkste niobiumreserves ter wereld – genoeg om bijna vijf eeuwen lang aan de wereldwijde vraag te voldoen. Companhia Brasileira de Metalurgia e Mineração (CBMM) leidt de winning en verwerking en voorziet de lucht- en ruimtevaartindustrie van gespecialiseerde staalsoorten en legeringen voor straalmotoren, raketten en hogetemperatuurapparatuur. Vlakbij exploiteert Vale Fertilizantes SA de grootste superfosfaatfabriek van Brazilië, die fosfaatconcentraten produceert die essentieel zijn voor meststoffen.

In 2005 bereikte het bbp van Araxá 1,439 miljard real, vrijwel gelijk verdeeld over de industrie en de dienstensector. Dat jaar werkten 2865 mensen in de industrie, 1498 in de bouw, 7636 in de handel, 1296 in de horeca en 2691 in het openbaar bestuur – cijfers die wijzen op een evenwichtige economie.

Wie vandaag de dag het centrum van Araxá binnenstapt, ziet heldere gevels langs geplaveide straten. Het middagzonlicht schijnt door de takken van eeuwenoude bomen in Praça Governador Valadares, waar ouderen koffie drinken in cafés op de hoek en kinderen duiven jagen bij de fontein. Verkopers verkopen vers gebrande koffiebonen – een andere regionale specialiteit – en pastelaria's bieden pastel de queijo aan die lang warm blijven nadat ze uit de frituurpan zijn gehaald.

Buiten de stadsgrenzen strekken zo'n 405 landgoederen zich uit over 68.000 hectare, waar zo'n 1.500 mensen het land bewerken. Zo'n 65.000 stuks vee produceren dagelijks een half miljoen liter melk (cijfers uit 2004), terwijl varkens- en pluimveehouderijen de lokale markt bevoorraden. Sojabonen-, maïs- en koffievelden zorgen voor een gevarieerde oogst, en 22 kleine distilleerderijen maken cachaça – een krachtige suikerrietlikeur die verweven is met het Braziliaanse culturele erfgoed.

Het verhaal van Araxá blijft in beweging: het kuuroord innoveert met nieuwe therapieën; CBMM ontwikkelt geavanceerde materialen; boeren testen duurzame praktijken. Nieuwe festivals vieren het prekoloniale erfgoed en de kunsten, terwijl galerieën en ambachtsmarkten lokale schilders en beeldhouwers in de schijnwerpers zetten. Maar onder elke moderne vooruitgang schuilt het gezoem van die minerale bronnen en de herinnering aan de beschaduwde rivieren waar de Araxás voor het eerst hun claim legden.

In deze stad van geneeskrachtig water, industriële wonderen en landelijke rust lijkt de tijd zich op twee sporen te bewegen: één spoor dat oeroude bronnen en inheemse moed eert, en het andere dat Brazilië naar nieuwe grenzen van wetenschap en handel stuwt. De stille kracht van Araxá blijft bestaan, zowel in de stoom die opstijgt uit de thermale baden als in de polsslag van een gemeenschap gevormd door het land, de geschiedenis en de mensen die het aandurfden te blijven.