New York

New York City, gelegen aan de Mid-Atlantische kust van de Verenigde Staten, is een wereldwijde metropool. Volgens de volkstelling van 2020 telden de vijf stadsdelen 8,804 miljoen inwoners, waarmee het verreweg de grootste stad van het land was. Zelfs rekening houdend met een kleine uitbreiding van de voorsteden naar New Jersey en Long Island, beslaat de stad slechts ongeveer 300 vierkante mijl (ongeveer 15 bij 20 mijl), wat resulteert in een bevolkingsdichtheid van meer dan 27.000 inwoners per vierkante mijl – een van de hoogste dichtheden in de westerse wereld. Het grootstedelijk gebied van Greater New York groeit tot ongeveer 20 miljoen inwoners (stand 2024). Demografisch gezien is het enorm divers: er worden meer dan 800 talen gesproken en ongeveer 38% van de inwoners is in het buitenland geboren. Etnisch gezien bestaat het moderne New York voor 37% uit blanken (niet-Spaanstaligen), 29% Spaanstaligen/Latino's, 24% zwarten en 14% Aziaten. Er zijn delen van vrijwel elke nationale gemeenschap vertegenwoordigd (van Puerto Ricanen in de Bronx tot Bengalezen in Queens).

Economisch gezien is New York City een titan. Het heeft de grootste stedelijke economie van de VS – zo'n $ 1,3 biljoen bbp in 2023. Als het een land was, zou het tot de topeconomieën ter wereld behoren. De effectenbeurzen van Wall Street zijn fundamenteel: New Yorks status als financiële hoofdstad genereert enorme rijkdom (de stad is een wereldwijd centrum voor bankwezen, hedgefondsen, private equity, verzekeringen en reclame). Grote bedrijven zijn actief in de media (NYU, Disney, Time Warner), mode (het Garment District) en technologie (Silicon Alley langs Hudson Yards). Het toerisme is ook enorm en trekt naar schatting 70 miljoen bezoekers per jaar (vóór de pandemie) die geld uitgeven aan Broadway-shows, musea en extravaganza's op Times Square. Kortom, New York overtreft qua aantallen typische Amerikaanse steden – het is uitgeroepen tot 's werelds toonaangevende financiële hoofdstad en machtigste stad in het algemeen.

De officiële bevolking van New York in 2020: 8.804.190. Maar het grootstedelijk gebied (NY–NJ–PA) telt ongeveer 20,1 miljoen inwoners. De inwoners wonen verspreid over vijf stadsdelen: Manhattan (New York County), Brooklyn (Kings), Queens, de Bronx en Staten Island. Queens heeft nu meer inwoners dan welke andere stadsdeel dan ook, wat een weerspiegeling is van de massale immigratie. Het mediane gezinsinkomen (gegevens uit 2021) bedraagt ​​ongeveer $ 68.000, maar er is een enorme ongelijkheid tussen rijke enclaves (de Upper East Side van Manhattan) en wijken met lagere inkomens (delen van de Bronx of Queens).

De economie van New York is niet alleen opmerkelijk qua bbp, maar ook qua belangrijke industrieën. De stad huisvest de twee belangrijkste beurzen van Wall Street (NYSE en NASDAQ). Het is de mediahoofdstad (kranten zoals The New York Times, tv-netwerken en Broadway-theaters) en een wereldwijd knooppunt voor software, biotechnologie en hoger onderwijs. De belastinginkomsten en financiële indexen bepalen vaak de nationale koers. De positie van de stad als handelsmagneet is alleen maar sterker geworden: de jaarlijkse export (internationale handel via zeehavens en luchthavens) bedraagt ​​meer dan $ 20 miljard. Kortom, New York is een financiële en culturele motor: als de kracht van New Orleans de haven en de muziek is, dan is die van New York de kapitaalmarkten, wolkenkrabbers en de wereldwijde cultuur.

New York ligt in het noordoosten van de VS aan de Atlantische kust, aan de monding van de Hudson River. Het ligt aan de oostkust van Noord-Amerika (de Atlantische Oceaan), ongeveer halverwege Boston en Washington D.C. Geografisch gezien is Manhattan Island een landtong omringd door water: de Hudson in het westen, de East River (een estuarium) in het oosten en de Harlem River in het noorden. Long Island (Queens en Brooklyn) strekt zich oostwaarts uit tot in de Atlantische Oceaan. Het omliggende terrein buiten de stad varieert: getijdenmoerassen (Jamaica Bay), dennenbossen op Staten Island en beboste bergkammen in Upper Manhattan en de Bronx.

Het klimaat van New York is vochtig continentaal, grenzend aan subtropisch. Het kent vier verschillende seizoenen: koude winters (gemiddeld januari rond de 0 °C) met af en toe sneeuw, hete zomers (gemiddeld juli rond de 25 °C) en vrij gelijkmatig verdeelde regenval (ongeveer 125 cm per jaar). Door de hitte en vochtigheid in de stad kan half juli veel warmer aanvoelen. De Atlantische Oceaan zorgt voor mildere winters dan in het binnenland op dezelfde breedtegraad, en noordoosterstormen kunnen sneeuw of zware regenval veroorzaken. De lente en herfst duren relatief kort. Door invloeden van de kust zijn orkanen zeldzaam tegen de tijd dat ze de stad bereiken; orkaan Sandy (2012) was een uitzondering, die overstromingen veroorzaakte, maar vooral de zeespiegel en kustgebieden trof. Qua klimaat is New York noch het vochtige Middenwesten, noch het aangename Zuiden. De stad geniet van de zomerse geneugten van het noordoosten (zwemmen in de haven, parken) en de frisse, frisse winters (wanneer de ijsbanen opengaan en het met sneeuw bedekte Central Park magisch wordt).

Het verhaal van New York City is klassiek Amerikaans. Oorspronkelijk bewoond door de Lenape-indianen, werd Manhattan in 1624 gekoloniseerd door de Nederlanders, die Fort Amsterdam bouwden op de zuidpunt en de stad Nieuw-Amsterdam noemden. In 1664 namen de Engelsen het in en doopten het om tot New York (naar de hertog van York). Later, in 1673, kwam het kortstondig weer in handen van de Nederlanders, alvorens het weer aan Groot-Brittannië toekwam. Tijdens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog was New York City in handen van de Britten; na de onafhankelijkheid was het zelfs de eerste nationale hoofdstad (1785-1790), terwijl Washington D.C. werd gebouwd.

In de 19e eeuw groeide New York uit tot de toegangspoort tot Amerika. Het Eriekanaal (1825), dat New York met de Grote Meren verbond, maakte de stad tot de toegangspoort voor handel en immigratie vanuit het Midwesten. Miljoenen Europese immigranten arriveerden via Castle Garden en later Ellis Island (na 1890) – deze toestroom maakte van New York een smeltkroes van nationaliteiten (Ieren, Duitsers, Italianen, Joden, Chinezen en later Latijns-Amerikanen). Tegen het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw begonnen wolkenkrabbers in Manhattan te verrijzen (het Woolworth Building uit 1913 was toen het hoogste gebouw ter wereld). In 1898 fuseerden de vijf stadsdelen tot Greater New York. De status van de stad als wereldstad werd verstevigd door de vestiging van de Verenigde Naties in 1945, waardoor het een centrum van internationale diplomatie werd.

De 20e eeuw bracht een achtbaan van fortuinen. In de jaren 70 stond New York op de rand van een faillissement, hoge criminaliteit en stedelijk verval. "Ford to City: Drop Dead" legt de rafelranden van dat tijdperk vast. Maar de heropleving in de jaren 90 en 2000 herstelde de skyline en reputatie (Times Square ging van louche naar neon, Wall Street bloeide, Broadway breidde zich uit). 11 september 2001 was een tragisch keerpunt: bijna 2753 mensen kwamen om toen gekaapte vliegtuigen de Twin Towers in de Lower West Side van Manhattan insloegen. De veerkracht van de stad bleek uit het herstel van Ground Zero (nu een monument en One World Trade Center) en een hernieuwde economie. Orkaan Sandy in 2012 overstroomde de metro en de buitenwijken (met een schade van $19 miljard). Recenter, net als de rest van de wereld, werd New York in 2020 geconfronteerd met de COVID-19-pandemie, waarbij landelijk meer dan 80.000 inwoners verloren gingen, maar de straten zich in 2022 langzaam weer vulden. Gedurende deze gebeurtenissen bleef het brede verhaal van de stad – van voortdurende verandering, wederopbouw en diversiteit – overeind. Van Nederlandse buitenpost tot supermachtstad, waren belangrijke keerpunten onder meer immigratiegolven, economische verschuivingen (industrialisatie, neergang, wedergeboorte), de opvallende rampen (9/11, Sandy) en voortdurende culturele heruitvinding.

De cultuur van New York is net zo gevarieerd als haar bevolking – kosmopolitisch en snel, maar toch doordrenkt van lokale tradities. De stad wordt vaak omschreven als een "verzameling buurten" in plaats van een monolithisch geheel. Elke wijk en enclave heeft zijn eigen identiteit: de meertalige markten van Chinatown, de gospelhuizen van Harlem, de hipsters van Williamsburg in Brooklyn, het financiële centrum van Wall Street, de creatieve drukte van Soho, de kunstgalerieën van Chelsea. Etnisch gezien behouden gemeenschappen hun erfgoed door middel van eten, festivals en winkels. Tegelijkertijd zijn ambitie en kansen de verbindende factoren: New Yorkers zeggen vaak: "Als je het hier kunt maken, kun je het overal maken." Deze beroemde tekst uit een Broadway-nummer vat de daadkracht en het competitieve karakter van de stad samen.

Engels is de lingua franca, maar je hoort tientallen talen in elke metro. De stad staat bekend om zijn directe en no-nonsense karakter: de straten en metro's zijn druk, mensen hebben haast en de etiquette is minimalistisch (je staat niet in deuropeningen, maar direct op de roltrap zodat anderen kunnen passeren). Toch tonen New Yorkers een ingetogen vriendelijkheid: als je de weg wilt, helpt er meestal wel iemand. Vriendelijkheid is niet opzichtig; mensen houden zich tot op zekere hoogte afzijdig. Het tempo is werkelijk onverbiddelijk – het is "de stad die nooit slaapt". Je hoort constant sirenes, taxi's toeteren, straatverkopers schreeuwen – het is elektrisch. Tegelijkertijd is er een immense culturele rijkdom. Theaters draaien altijd (Broadway alleen al genereerde in 2017 $1,54 miljard aan kaartverkoop) en er is een breed scala aan festivals, van de Chinese Nieuwjaarsparade in Chinatown tot de St. Patrick's Day Parade op Fifth Avenue, tot grootschalige Pride- en Pridefest-vieringen in de zomer. Jaarlijkse evenementen zoals de Macy's Thanksgiving Day Parade (een landelijk televisie-icoon) en de New Year's Eve Ball Drop op Times Square bevestigen langlopende tradities waar New Yorkers (en kijkers wereldwijd) dol op zijn.

New York vertoont een mix van rauw realisme en culturele verfijning. Het blijft de wereldhoofdstad van kunst, muziek, literatuur en financiën (reclame op Wall Street, Madison Avenue, techstartups in Silicon Alley). De meeste appartementen zijn klein, dus het sociale leven speelt zich vaak buiten af ​​– in terrasjes, op dakterrassen en in parken. Central Park alleen al biedt 843 hectare aan groen, een toevluchtsoord in de natuur midden in deze immense stad. Beloopbaarheid is ook een manier van leven: Manhattan staat bekend om zijn raster van genummerde straten (de noord-zuid avenues en oost-west genummerde straten van Manhattan maken navigeren intuïtief). In de loop der tijd hebben New Yorkers een onwillige voorliefde ontwikkeld voor nieuwkomers; locals zullen je plagen met een schouderophalen van "je leeft maar één keer, toch?", maar velen blijven hun hele leven New Yorkers. Al met al is de sfeer energiek, ijverig en ook opmerkelijk pluralistisch – een smeltkroes van accenten, keukens en perspectieven, verweven door die onmiskenbare New Yorkse gedrevenheid.

New York is bezaaid met bezienswaardigheden. Bovenaan vele lijstjes staat het Vrijheidsbeeld op Liberty Island – een universeel symbool van vrijheid. Het nabijgelegen Ellis Island herdenkt de miljoenen immigranten die er aankwamen. Op Manhattan Island, in Lower Manhattan, vindt u de Charging Bull van Wall Street en het 9/11 Memorial & Museum op de plek waar ooit de Twin Towers stonden. Op korte loopafstand staat het standbeeld van de Charging Bull. In Midtown schittert Times Square met elektronische billboards; jaarlijks stromen er zo'n 50 miljoen bezoekers over de zebrapaden en pleinen. Vlakbij ligt het Broadway Theater District, het hart van het Amerikaanse muziektheater (de Lion King, Hamilton en tientallen andere shows worden er elke avond opgevoerd). Vanaf het observatiedek van het Empire State Building of het nieuwe Top of the Rock (Rockefeller Center) heeft u een weids uitzicht over de stad.

Central Park is misschien wel het groene juweel van de stad: een uitgestrekte oase van 340 hectare, aangelegd in de 19e eeuw. In de zomer is Central Park als een enorme achtertuin: hardlopers en picknickers verdringen zich op de Sheep Meadow en Great Lawn, roeibootjes glijden over het meer en Shakespeare speelt onder de bomen. Het Metropolitan Museum of Art ("The Met") ligt aan Fifth Avenue aan de oostrand van het park en herbergt collecties van wereldklasse, van de oudheid tot de moderne kunst. Even beroemd is het Museum of Modern Art (MoMA) in Midtown, met werk van Picasso, Van Gogh, Warhol en anderen. Het Whitney Museum en het Guggenheim Museum bieden meer mogelijkheden voor een kunstbedevaart.

Brooklyn, aan de overkant van de East River, is ook rijk aan attracties: de Brooklyn Bridge Walkway biedt iconische uitzichten over Manhattan; de trendy wijken DUMBO en Williamsburg bruisen van de cafés en galerieën. Flushing Meadows in Queens herbergt het USTA Tennis Center (locatie van de US Open) en het prachtige Queens Museum of Art. Uptown, Harlem, staat bekend om zijn Apollo Theater en gospelkoren, en Inwood Hill Park in Inwood bewaart delen van het oorspronkelijke bos van Manhattan. Natuurlijk zijn de wijken van New York op zich al een attractie – je zou kunnen zeggen dat de ware aantrekkingskracht van de stad in zichzelf ligt: ​​dwalen door de brownstones van Greenwich Village, winkelen in trendy boetiekjes in SoHo, een vliegdekschip van de Intrepid-klasse verkennen of met de Staten Island Ferry langs Lady Liberty varen.

Kortom, er is geen gebrek aan "must-see" ervaringen in de Big Apple. Geschiedenis en moderniteit botsen overal: middeleeuwse kerken naast glazen wolkenkrabbers, vijfsterrenrestaurants naast hotdogs van straatverkopers, klassieke concerten in het Lincoln Center naast hiphop in clubs in Harlem. Ondertussen bruist de stad van een energie die onmiskenbaar New Yorks is.

New York City wordt bediend door drie grote luchthavens. John F. Kennedy International (JFK) in Queens verwerkt de meeste internationale vluchten; LaGuardia (LGA) bedient binnenlandse routes (vooral het noordoosten); en Newark Liberty (EWR) in New Jersey biedt ook veel internationale en binnenlandse vluchten. Gezamenlijk verwerkten ze in 2022 zo'n 128 miljoen passagiers. JFK en Newark verbinden New York wereldwijd, terwijl LaGuardia dichterbij ligt voor snelle binnenlandse vluchten. Ze liggen allemaal binnen 30-60 minuten van Manhattan met de auto, trein of shuttle. De stad is tevens een spoorwegknooppunt: Penn Station in Midtown Manhattan is het drukste treinstation van Noord-Amerika, waar treinen van Amtrak, New Jersey Transit en Long Island Rail Road samenkomen. Grand Central Terminal (midden in Manhattan) verbindt de Metro-North Railroad-lijnen noordwaarts naar de Hudson Valley en Connecticut. Interstate highways (I-95, I-87, I-278 enz.) en grote parkways verbinden de stad met de Northeast Corridor en New England, maar het verkeer is er berucht druk. De haven van New York verwelkomt cruiseschepen en veerboten voor de toegang via zee; de ​​Staten Island Ferry (gratis) biedt een klassieke skyline.

Eenmaal hier is de metro het werkpaard van het openbaar vervoer. Het MTA-metrosysteem van New York is qua aantal stations (472 in totaal) het grootste ter wereld en een van de weinige die 24/7 rijdt. De gekleurde lijnen zigzaggen door Manhattan, Brooklyn, Queens en de Bronx, waardoor de meeste bezienswaardigheden toegankelijk zijn. Bussen (MTA-stadsbussen) vullen de gaten naar wijken die de trein niet bereikt. Gele taxi's en deelauto's zijn alomtegenwoordig, hoewel chauffeurs nota bene elke kortere weg kennen. Wandelen en fietsen zijn ook haalbaar: met name Manhattan is zeer goed te belopen. De veerdienst (afgezien van de Staten Island Ferry) is uitgebreid: NYC Ferry pendelt nu tussen verschillende waterkanten (zoals Brooklyn Navy Yard en Astoria in Queens) en biedt een schilderachtige route over de East River. Tochten met paard en wagen in Central Park en fietstochten in Brooklyn zijn ook toeristische trekpleisters geworden.

New Yorkers navigeren door dit complexe openbaar vervoer met een MetroCard/OMNY-kaart als betaalmiddel (een MetroCard kopen bij een loket of station is eenvoudig). Tip: de metro is goedkoper en sneller dan een taxi tijdens de spits, en het geeft een echt kijkje in het stadsleven (hoewel bagage niet comfortabel is op drukke trappen!). Voor bezoekers die er voor het eerst zijn, zijn er kaarten bij de stationskiosken, en smartphone-apps tonen nu betrouwbaar de dienstregeling van de trein.

De munteenheid is de Amerikaanse dollar. Engels is de voertaal in de stad, hoewel je er ook veel andere talen zult horen. Informele kleding is voor het grootste deel van de stad voldoende; New York is veel relaxter qua kleding dan bijvoorbeeld Parijs – hoewel een blazer of jurk misschien gedragen wordt in chique restaurants of Broadway-shows. De Amerikaanse fooinorm geldt: ~15-20% in restaurants en bars met een tafel, een dollar of twee voor taxichauffeurs en schoonmaakpersoneel. Etiquette: blijf in de rij staan, ga opzij om snellere voetgangers op de stoep te laten passeren ("rechts aanhouden") en blokkeer geen metrodeuren – deze signalen verdienen je direct respect. New Yorkers zijn meestal direct in plaats van uitbundig in hun begroetingen; een beleefd knikje of een snel "dankjewel" is volkomen normaal.

Een paar waarschuwingen: Midtown, Times Square en downtown Manhattan trekken miljoenen toeristen, dus zakkenrollen kan in grote groepen gebeuren – houd uw portemonnee veilig. Het milde risico op orkanen in de herfst in de stad betekent meestal tijdige waarschuwingen (hoewel orkaan Sandy een uitzondering vormde). Tot slot, veiligheid: ondanks zijn omvang is NYC een van de veiligere grote Amerikaanse steden van vandaag (de criminaliteit is dramatisch gedaald sinds de jaren negentig). Toch is gezond verstand verstandig: vermijd lege metrostellen 's avonds laat, wees voorzichtig in slecht verlichte gebieden en let op uw bezittingen. Er is veel politie aanwezig in toeristische zones. Al met al is New York, met de gebruikelijke voorzorgsmaatregelen, over het algemeen veilig. Reizigers worden beloond met een uitzonderlijk efficiënte stad: ze bruist van de mogelijkheden en bij elke metrohalte of straathoek is er meer te ontdekken.